12.10.2025 Nie tylko rozrywkowa niedziela radiowa

Zdjęcie: 12.10.2025 Nie tylko rozrywkowa niedziela radiowa

Robert Smithson będzie bohaterem kolejnego spotkania w cyklu „Do-powiedzenia”. Edyta Frelik tak pisze o artyście: „Czy można tworzyć i umieszczać sztukę w miejscach zapomnianych, wymazanych z mapy, takich jak nieużytki, hałdy, solniska czy pustynie, do których nie prowadzi żadna droga? Czy dzieło sztuki może być tworzone przez naturę? Czy można je czytać jak książkę, w której brakuje wielu stron – a te, które zostały, są porwane, zamazane, rozrzucone przez wiatr i czas? I wreszcie – czy sztuka może być formą pamięci, która nie porządkuje historii, ale pozwala jej się rozsypać? W tym odcinku przyglądamy się twórczości Roberta Smithsona, twórcy Spiral Jetty, czyli Spiralnej Grobli, zbudowanej w 1970 roku na wysychającym Wielkim Słonym Jeziorze w Utah. Uznawana za jedno z najważniejszych dzieł XX wieku, ta spiralna struktura – raz zanurzona, raz odsłonięta, a dziś już całkowicie na suchym lądzie – przez cały czas prowokuje nowe odczytania i do-powiedzenia. Szczególnie teraz, w czasie klimatycznego kryzysu, technologicznego przesilenia, sztucznej inteligencji i coraz silniejszego poczucia zagubienia. Szczególnie dziś, kiedy coraz dokładniej czyta się biografię Smithsona, naznaczoną cieniem zmarłego brata. Artysta nie próbował opowiadać historii w sposób spójny. Fascynowała go entropia, nieciągłość, perforowana pamięć, w której krajobraz nie układa się w linearną narrację, ale rzuca tropy, zapętla sensy, urywa w połowie zdania. Czym więc jest sztuka, która pamięta – nie dokumentuje, ale obrasta znaczeniami, jak kamienie grobli zarastają solą? Czym jest Spiralna Grobla, jeżeli nie archiwum – kruszejącym, niestabilnym, raz zatopionym, raz wyschniętym, częściowo już zapomnianym, ale wciąż żywym?”

„Stefcia” to książka opublikowana przez wydawnictwo „Znak. Horyzont”, której premiera odbędzie się 15 października. Napisała ją Joanna Adamek. Autorka jest szefową promocji i marketingu w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce i twórczynią internetowego serialu o losach służącej Stefci. Joanna Adamek odwiedzi studio „Nie tylko rozrywkowej niedzieli radiowej”.

Na początku XX w. Hermann Hesse pisał, iż umierają na jego oczach wszystkie najważniejsze wartości ludzkie i nie chce wiedzieć, jak bardzo odhumanizowany będzie człowiek w XXI w. Czy istnieje jeszcze świat empatii, zrozumienia, współistnienia z innymi istotami? Czy istniał? Czy może dopiero zaistnieje? Empatycznie, czyli jak? O tym niedawno w cyklu Mniej/więcej rozmawiałam z Margaret Omaka Ohia-Nowak, Jolantą Prochowicz, Bartoszem Wójcikiem i Agnieszką Ziętek. Przywołam fragmenty tego spotkania.

Na zdj. Edyta Frelik i Grażyna Lutosławska / nadesłane