2 maja – Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej oraz Dzień Polonii i Polaków poza granicami kraju. Wywieś flagę i świętuj!

1. Jak to z barwami narodowymi było

Kilkadziesiąt dni po wybuchu powstania listopadowego, zebrani na Zamku Królewskim w Warszawie posłowie i senatorowie Królestwa Polskiego podjęli pierwszą w dziejach Polski uchwałę ustanawiającą barwy narodowe. „Izba senatorska i poselska po wysłuchaniu wniosków Komisyi sejmowych, zważywszy potrzebę nadania jednostajnej oznaki, pod którą winni łączyć się wszyscy Polacy, postanowiły i stanowią: Kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego oraz Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym” – czytamy w uchwale z 7 lutego 1831 r. Akt ten interpretowano jako dopełnienie decyzji o przywróceniu polskiej suwerenności, którym była decyzja o detronizacji cara Mikołaja I jako króla Polski.

W ciągu kilkudziesięciu kolejnych lat, aż do odzyskania niepodległości, barwy biało-czerwone (lub niekiedy czerwono-białe) zostały uznane za barwy narodowe przez Polaków w trzech zaborach oraz wśród emigracji na całym świecie. Potwierdzeniem zwyczajowo ustalonych kolorów narodowych była między innymi ustawa przyjęta przez posłów na Sejm Ustawodawczy 1 sierpnia 1919 r.

Polskie barwy narodowe, w przeciwieństwie do flag wielu innych krajów, nie miały jednak dnia upamiętniającego ich historię i promującego ich używanie. „Święto ustanowiono na wzór innych krajów, przede wszystkim Stanów Zjednoczonych, gdzie zostało po raz pierwszy ustanowione na pamiątkę uchwalenia pierwszej flagi amerykańskiej z 1777 r.” – wyjaśniał PAP w 2018 r. Andrzej Bebłowski z Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego. Wybór daty święta miał dwie przyczyny. Jedna, historyczna, jest związana z tym, iż właśnie 2 maja 1945 r. flaga polska została zawieszona w Berlinie na Reichstagu oraz na Kolumnie Zwycięstwa. Druga ma charakter praktyczny. Ustanowienie święta uzasadniało pozostawienie wywieszonych 1 maja flag narodowych, które „oczekiwały” na Święto Konstytucji 3 maja.

Chociaż polska flaga jest złożona z dwóch poziomych pasów – białego i czerwonego – to sprecyzowanie odcieni tych kolorów nie jest już takie łatwe. Z „Ustawy z 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych” dowiadujemy się, iż kolory są przedstawione w postaci współrzędnych trójchromatycznych barw. Oznacza to, iż biały nie jest czystym śnieżnobiałym, a kolor czerwony to z kolei karmazyn, czyli ciemna czerwień. Jednak warto zauważyć, iż na przestrzeni lat barwa czerwieni nieco się zmieniała. Pierwszy opis flagi z 1921 r. wprowadzał co prawda karmazyn (choć o odcieniu nieco jaśniejszym od współczesnego), ale już od 1927 r. przez ponad 50 lat obowiązywał cynober, czyli czerwony wpadający w kolor pomarańczowy.

Nie bez znaczenia jest również kolejność kolorów narodowych. Znak w godle, czyli orzeł, jest ważniejszą jego częścią niż tło. To dlatego kolor biały jest na górze, a czerwony na dole. Jest to widoczne w mowie, ponieważ mówi się, iż flaga jest biało-czerwona. jeżeli natomiast barwy zawieszone są w układzie pionowym, to biały umieszcza się po lewej stronie płaszczyzny oglądanej z przodu. W rozetkach (kotylionach) kolor biały powinien być wewnątrz, czerwony na zewnątrz.

Barwy narodowe mają także symboliczne znaczenie. Jak zaznaczył Andrzej Bebłowski w rozmowie z PAP, „kolor biały symbolizuje łagodność, przyjaźń, dobrobyt, a kolor czerwony – krew, czyli walkę o suwerenność, walkę o niepodległość”. Podczas II wojny światowej kolory biało-czerwone były również symbolem niezłomności narodu i woli zwycięstwa, budziły nadzieję na wolność. Długości boków w fladze powinny przedstawiać proporcje 5:8. Stosunek ten wynika z „Ustawy z 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej” i przez cały czas obowiązuje. „Przykładowo gdy flaga ma 1 metr wysokości, to musi mieć 1,6 m szerokości. jeżeli tak nie jest, to biały i czerwony stanowią barwy narodowe, ale nie flagę. Co więcej, zgodnie z ustawą, dla miana flagi, prostokąt musi być umieszczony na maszcie” – czytamy w materiałach umieszczonych na stronie internetowej Biura „Niepodległa”.

Istnieją dwa rodzaje polskiej flagi państwowej. Pierwszym jest biało-czerwony prostokąt. Drugim natomiast flaga z godłem RP na białym pasie. Zgodnie z obowiązującą ustawą flagi z godłem mogą używać wyłącznie oficjalne przedstawicielstwa kraju za granicą, cywilne lotniska i samoloty, kapitanaty portów, a także polskie statki morskie jako banderę.

Barwy narodowe RP różnią się od flagi państwowej RP tym, iż nie mają określonych proporcji. Mogą być zatem dowolnej długości i szerokości. Trzeba jednak pamiętać, iż szerokość obu pasów musi być równa. Zgodnie z konstytucją barwy narodowe podlegają ochronie prawnej.

Fladze państwowej należy się szacunek. Eksponowana publicznie musi być czysta oraz mieć czytelne barwy – nie może być pomięta lub postrzępiona. Flaga nigdy nie może też dotknąć podłogi, ziemi, bruku lub wody. Flagą również nie oddaje się honorów żadnej osobie, nie pochyla się jej przed żadną inną flagą lub znakiem. Ponadto na fladze państwowej RP nie wolno umieszczać żadnych napisów oraz żadnego rodzaju rysunków. Kodeks karny zawiera przepisy dotyczące ochrony symboli narodowych. Za publiczne znieważenie, uszkodzenie lub usunięcie flagi czy godła grozi grzywna, kara ograniczenia lub pozbawienia wolności.

Na terenie Polski flaga państwowa RP ma zawsze pierwszeństwo przed wszystkimi innymi flagami. jeżeli eksponuje się na masztach więcej flag, wówczas flagę państwową RP podnosi się (wciąga na maszt) pierwszą i opuszcza ostatnią. W przypadku więcej niż jednej flagi w rzędzie, półkolu lub kole, kolejność uzależniona jest od ich miejsca w następującej hierarchii: flaga państwowa RP, flaga innego państwa, flaga województwa, flaga powiatu, flaga gminy (miasta, gminy miejsko-wiejskiej, gminy wiejskiej), flaga europejska, flaga organizacji międzynarodowej (np. ONZ, NATO), flaga służbowa (np. Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Poczty Polskiej, straży miejskiej), flaga instytucji, firmy, organizacji, uczelni, szkoły, klubu sportowego itp., flaga grupy narodowościowej, flaga okolicznościowa.

Wraz z Dniem Flagi 2 maja w Polsce jest obchodzony Dzień Polonii i Polaków poza granicami kraju, ustanowiony przez Sejm 20 marca 2002 r. Święto ustanowiono, „uznając wielowiekowy dorobek i wkład Polonii i Polaków za granicą w odzyskanie przez Polskę niepodległości, wierność i przywiązanie do polskości oraz pomoc Krajowi w najtrudniejszych momentach, w celu potwierdzenia więzi z Macierzą i jedności wszystkich Polaków, tak zamieszkałych w Kraju, jak i żyjących poza nim”.

Według danych MSZ poza granicami Polski mieszka ok. 20 mln osób polskiego pochodzenia. Są to osoby, które wyjechały z kraju lub urodziły się poza Polską, ale poczuwają się do polskiego pochodzenia i związków z polskością: potomkowie emigrantów z XIX wieku i uchodźców uciekających przed wojnami, kolejne pokolenia dawnych obywateli polskich, którzy pozostali na Kresach lub w głębi Związku Sowieckiego, byli opozycjoniści antykomunistyczni z rodzinami i emigranci zarobkowi, którzy wyjechali z Polski po 1989 r.

2. Szef MSZ: biało-czerwona flaga łączy nas w te dni w sposób szczególny

Z okazji Dnia Flagi Rzeczypospolitej Polskiej oraz Dnia Polonii i Polaków poza granicami kraju szef MSZ złożył na platformie X życzenia Polonii i Polakom za granicą.

– W tych dniach myślę o Rodakach, od których Polska odeszła, a także tych rozsianych po całym świecie. Sam byłem kiedyś jednym z Was. Dziękuję za utrzymanie polskości, za pielęgnowanie więzów z Polską, za uczenie dzieci mówienia po polsku. W tych dniach Biało-czerwona łączy nas w sposób szczególny

– zaznaczył Sikorski.

Dalsza część tekstu pod tweetem

Dziś 2 maja — święto Flagi oraz Polonii i Polaków za granicą. Jutro święto Konstytucji Trzeciego maja.
Składam najserdeczniejsze życzenia. Biało-czerwona łączy nas w te dni w sposób szczególny! ???? pic.twitter.com/V3VFRQ9l8p

— Radosław Sikorski ???????? (@sikorskiradek) May 2, 2024

3. Politycy w Dniu Flagi RP: zgromadźmy się przy Biało-Czerwonej, to symbol dumnego narodu

– Jesteśmy dumni z naszej historii, a tym, co łączy wszystkie pokolenia Polaków, są nasze narodowe symbole” – podkreślił prezydent Andrzej Duda we wpisie na platformie X. „W tych majowych, świątecznych dniach, wszyscy zgromadźmy się przy Biało–Czerwonej!

– zaapelował.

Dalsza część tekstu pod tweetem

2 maja obchodzimy Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej. ????

Jesteśmy dumni z naszej historii a tym, co łączy wszystkie pokolenia Polaków są nasze narodowe symbole. W tych majowych, świątecznych dniach, wszyscy zgromadźmy się przy Biało–Czerwonej! – Prezydent @AndrzejDuda. pic.twitter.com/8lcCVJP8oJ

— Kancelaria Prezydenta (@prezydentpl) May 2, 2024

– Kto ma biało-czerwone serce, ten białej flagi nigdy nie wywiesi” – napisał z kolei premier Donald Tusk. Kancelaria Premiera, odnosząc się do przypadającego również w czwartek Dnia Polonii i Polaków za Granicą, podkreśliła, iż święto to jest wyrazem uznania dla wielowiekowego dorobku i wkładu Polonii w odzyskanie niepodległości, wierność i przywiązanie do polskości oraz pomoc w najtrudniejszych momentach.

Dalsza część tekstu pod tweetem

Kto ma biało-czerwone serce, ten białej flagi nigdy nie wywiesi. pic.twitter.com/kUhMm4VFcr

— Donald Tusk (@donaldtusk) May 2, 2024

Sztab Generalny Wojska Polskiego podkreślił, iż Flaga Rzeczypospolitej Polskiej to – obok Orła Białego i Mazurka Dąbrowskiego – najważniejszy symbol naszego państwa.

– Dziś z euforią obchodzimy jej święto, dając świadectwo dumy z własnego kraju i przywiązania do jego symboli narodowych

– czytamy we wpisie SG WP na platformie X.

Dalsza część tekstu pod tweetem

Flaga Rzeczypospolitej Polskiej ???? jest obok Orła Białego i Mazurka Dąbrowskiego najważniejszym symbolem naszego państwa.
Towarzyszy żołnierzom Sił Zbrojnych RP w każdym miejscu ich służby.

Dziś z euforią obchodzimy jej święto, dając świadectwo dumy z własnego kraju i… pic.twitter.com/TGpxFGIusH

— Sztab Generalny WP (@SztabGenWP) May 2, 2024

Szef MSWiA Marcin Kierwiński podkreślił, iż flaga Polski to „symbol dumnego narodu z dumną historią i dumną przyszłością”.

– Gdy patrzę na biało-czerwoną flagę przed oczami mam: heroizm, patriotyzm, historię. Ale również: przyszłość, nadzieję, rozwój

– napisał Kierwiński na portalu X.

Dalsza część tekstu pod tweetem

Gdy patrzę na biało-czerwoną flagę przed oczami mam: heroizm, patriotyzm, historię. Ale również: przyszłość, nadzieję, rozwój. To jest symbol dumnego narodu z dumną historią i dumną przyszłością.?????????????? pic.twitter.com/AITL2rSZlc

— Marcin Kierwiński (@MKierwinski) May 2, 2024

– Niech biało-czerwona zawsze budzi w nas szacunek do historii i tradycji, a także inspiruje do działania na rzecz dobra wspólnego!

– zaapelowało z kolei Ministerstwo Sprawiedliwości, również na portalu X. Resort podkreślił, iż flaga państwowa to symbol jedności, dumy i niepodległości naszej ojczyzny.

Dalsza część tekstu pod tweetem

Dziś obchodzimy Święto Flagi Państwowej, symbolu jedności, dumy i niepodległości naszej ojczyzny. Niech biało-czerwona zawsze budzi w nas szacunek do historii i tradycji, a także inspiruje do działania na rzecz dobra wspólnego! pic.twitter.com/xo4ZegP9rV

— Min. Sprawiedliwości (@MS_GOV_PL) May 2, 2024

Ministerstwo Edukacji Narodowej zwróciło uwagę, iż biały kolor na polskiej fladze symbolizuje czystość, a czerwień – odwagę i męstwo. Odnosząc się do Dnia Polonii i Polaków za Granicą, MEN przypomniało, iż Polonia i Polacy za granicą „plasują się na 6. miejscu w świecie pod względem liczebności w stosunku do ludności kraju ojczystego”.

Dalsza część tekstu pod tweetem

???? Dziś obchodzimy Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej! Jest to szczególna okazja, aby uhonorować symbol dumy, historii i jedności całego narodu polskiego.

2 maja obchodzimy także Dzień Polonii i Polaków za Granicą. Polonia i Polacy za granicą plasują się na 6?? miejscu w… pic.twitter.com/oAun2WUxHU

— Ministerstwo Edukacji Narodowej (@MEN_GOVPL) May 2, 2024

– Jesteśmy dumni z Polski, a nasza flaga jest z nami we wszystkich ważnych chwilach!

– podkreślił na portalu X szef klubu PiS Mariusz Błaszczak.

Dalsza część tekstu pod tweetem

Jesteśmy dumni z Polski, a nasza flaga jest z nami we wszystkich ważnych chwilach!#BiałoCzerwoni pic.twitter.com/IiSpUdjitd

— Mariusz Błaszczak (@mblaszczak) May 2, 2024

Ambasador USA w Polsce Mark Brzezinski, składając życzenia z tej okazji, napisał, iż Stany Zjednoczone doceniają wieloletni wkład Polaków za granicą w kultywowanie polskich tradycji i wartości. Dodał, iż dla niego – jako Amerykanina z polskimi korzeniami – „szczególnie ważna podczas dorastania była nauka o Ojczyźnie (…) ojca oraz sile jedności narodu polskiego”.

Dalsza część tekstu pod tweetem

W Dniu Flagi oraz Dniu Polonii doceniamy wieloletni wkład Polaków za granicą w kultywowanie polskich tradycji i wartości. Ten dzień ma dla mnie bardzo istotne znaczenie, jako Amerykanin z polskimi korzeniami szczególnie ważna podczas mojego dorastania była nauka o Ojczyźnie… pic.twitter.com/sji0HhGM2T

— Ambasador Mark Brzezinski (@USAmbPoland) May 2, 2024

4. W Warszawie uroczystości z okazji Dnia Flagi RP oraz święta Polonii i Polaków za Granicą

W uroczystościach obchodów Dnia Flagi RP wzięli udział m.in. prezydent Andrzej Duda oraz pierwsza dama Agata Kornhauser-Duda.

Na godz. 13 w Belwederze zaplanowane są uroczystości z okazji Dnia Polonii i Polaków za Granicą oraz Dnia Flagi RP. Planowane jest wówczas wystąpienie prezydenta Dudy.

Obchodzony 2 maja Dzień Flagi RP ustanowiono w 2004 roku; dzień ten jest też świętem Polonii i Polaków za Granicą. Historycznie polskie barwy narodowe wywodzą się z kolorów herbu Królestwa Polskiego i herbu Wielkiego Księstwa Litewskiego. W symbolice polskiej flagi biel pochodzi od bieli orła, będącego godłem Polski i bieli Pogoni – rycerza galopującego na koniu – godła Litwy. Oba godła znajdują się na czerwonych tłach tarcz herbowych. Na naszej fladze biel znalazła się u góry, ponieważ w polskiej heraldyce ważniejszy jest kolor godła niż tła.

Dzień Polonii i Polaków za Granicą obchodzony jest 2 maja od 2002 roku. Święto państwowe ustanowione zostało przez Sejm RP z inicjatywy Senatu RP. W ten sposób uhonorowano osoby żyjące poza granicami Polski, które zabiegały o polską niepodległość oraz wyrażały swoje przywiązanie do Rzeczypospolitej.