Dodatek 312 złotych miesięcznie dla wybranych emerytów: nie liczy się wiek ani dochód

Polscy seniorzy należący do szczególnych kategorii społecznych mogą otrzymywać comiesięczne wsparcie finansowe w wysokości ponad trzystu złotych, które systematycznie rośnie wraz ze wzrostem kosztów życia oraz inflacją. Zakład Ubezpieczeń Społecznych realizuje wypłaty tego specjalnego świadczenia, które w marcu 2025 roku osiągnęło wartość trzystu dwunastu złotych i siedemdziesięciu jeden groszy netto w skali miesięcznej. To nietypowe wsparcie społeczne wyróżnia się na tle innych form pomocy państwa tym, iż jego przyznanie nie zależy od wieku beneficjenta ani od wysokości posiadanych dochodów, ale od szczególnych zasług lub cierpień poniesionych w przeszłości.

Fot. Shutterstock

Ryczałt energetyczny, ponieważ taką nazwę nosi opisywane świadczenie, stanowi formę materialnego uznania ze strony państwa polskiego dla określonych grup obywateli, którzy w wyjątkowy sposób przyczynili się do odzyskania oraz zachowania niepodległości Polski lub stali się ofiarami represji politycznych w różnych okresach historycznych naszego kraju. Kwota tego dodatku trafia bezpośrednio na rachunki bankowe uprawnionych osób razem z ich podstawowym świadczeniem emerytalnym lub rentowym, przy czym całość pozostaje wolna od jakichkolwiek potrąceń podatkowych czy innych obciążeń fiskalnych.

Dramatyczny wzrost wartości świadczenia jako odpowiedź na kryzys

Analiza historycznych zmian wysokości ryczałtu energetycznego ujawnia spektakularną dynamikę wzrostu tego świadczenia, która znacznie przewyższa standardowe wskaźniki inflacji oraz typowe tempo waloryzacji innych form wsparcia społecznego. Jeszcze w 2020 roku beneficjenci tego specjalnego dodatku otrzymywali zaledwie sto siedemdziesiąt jeden złotych i czterdzieści jeden groszy miesięcznie, co oznacza, iż w ciągu ostatnich pięciu lat wartość tego świadczenia wzrosła niemal dwukrotnie, osiągając w tej chwili poziom przekraczający trzysta złotych miesięcznie.

Najbardziej znaczący oraz dramatyczny skok w wysokości ryczałtu energetycznego nastąpił w okresie między 2022 a 2023 rokiem, kiedy to świadczenie wzrosło jednorazowo o ponad sześćdziesiąt złotych, osiągając poziom dwustu pięćdziesięciu pięciu złotych i siedemnastu groszy miesięcznie. Ten nadzwyczajny wzrost stanowił bezpośrednią reakcję władz państwowych na głęboki kryzys energetyczny oraz gwałtowny wzrost cen wszystkich mediów, które w sposób szczególnie dotkliwy odczuli seniorzy zmuszeni do gospodarowania ograniczonymi dochodami emerytalnymi w warunkach drastycznie rosnących kosztów podstawowych potrzeb życiowych.

W kolejnym roku, 2024, wysokość dodatku została podniesiona do poziomu dwustu dziewięćdziesięciu dziewięciu złotych i osiemdziesięciu dwóch groszy, a najnowsza waloryzacja przeprowadzona w 2025 roku przyniosła dodatkowy wzrost o niespełna trzynaście złotych, ustalając obecną kwotę na poziomie trzystu dwunastu złotych i siedemdziesięciu jeden groszy miesięcznie. Ta systematyczna waloryzacja odzwierciedla rosnące koszty życia oraz szczególną troskę państwa o zachowanie realnej wartości wsparcia dla najstarszych obywateli, którzy w przeszłości ponieśli osobiste ofiary w służbie ojczyzny.

System corocznej waloryzacji ryczałtu energetycznego został ściśle powiązany z ogólnymi mechanizmami dostosowywania różnorodnych świadczeń społecznych do dynamicznie zmieniających się warunków ekonomicznych oraz inflacyjnych w Polsce. Odpowiedzialność za systematyczną aktualizację wysokości tego strategicznego dodatku spoczywa na Szefie Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, który zgodnie z obowiązującymi przepisami każdego roku do siódmego dnia roboczego lutego ma obowiązek ogłoszenia nowej stawki świadczenia w formie oficjalnego komunikatu publikowanego w środkach masowego przekazu oraz na stronach internetowych odpowiednich instytucji.

Precyzyjnie określone kategorie uprawnionych beneficjentów

Dostęp do ryczałtu energetycznego nie przysługuje wszystkim seniorom czy osobom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej, ale wyłącznie tym obywatelom, którzy spełniają bardzo specyficzne oraz ściśle określone kryteria związane z ich osobistą przeszłością, doświadczeniami historycznymi lub szczególnym statusem rodzinnym wynikającym z pokrewieństwa z osobami o szczególnych zasługach dla państwa polskiego. Pierwszą oraz najliczniejszą grupę beneficjentów stanowią kombatanci oraz inne osoby, które w różnych okresach historycznych aktywnie uczestniczyły w walce zbrojnej o niepodległość Polski lub padły ofiarą systematycznych represji politycznych ze strony okupantów czy totalitarnych reżimów.

Ta podstawowa kategoria uprawnionych obejmuje uczestników wszystkich powstań narodowych, żołnierzy Armii Krajowej oraz innych organizacji niepodległościowych, więźniów politycznych różnych okresów historycznych, działaczy opozycji demokratycznej w okresie PRL oraz wszystkich innych obywateli, którzy ponieśli osobiste ofiary materialne, zdrowotne czy rodzinne w imię walki o wolność oraz suwerenność ojczyzny. Status kombatanta lub osoby represjonowanej musi być oficjalnie potwierdzony przez adekwatne organy państwowe, które weryfikują autentyczność oraz zakres działalności niepodległościowej lub doświadczonych represji.

Drugą wyodrębnioną grupę osób uprawnionych do otrzymywania tego specjalnego dodatku energetycznego stanowią żołnierze, którzy w okresie Polski Ludowej odbywali zastępczą służbę wojskową w szczególnie trudnych, niebezpiecznych oraz szkodliwych dla zdrowia warunkach pracy. Ta kategoria obejmuje osoby, które były przymusowo zatrudniane w głębokich kopalniach węgla kamiennego, niebezpiecznych kamieniołomach, zakładach pozyskiwania oraz przetwarzania rud uranowych, a także w tzw. batalionach budowlanych, gdzie wykonywały ciężkie prace fizyczne w warunkach quasi-więziennych.

Praca w tych ekstremalnie wymagających oraz często zagrażających życiu i zdrowiu środowiskach była w rzeczywistości traktowana przez ówczesne władze jako forma ukrytej kary oraz politycznych represji wobec osób uznawanych za politycznie nieufne lub pochodzących z rodzin o niepożądanej z punktu widzenia systemu komunistycznego przeszłości historycznej. W związku z tym współczesne państwo polskie uznało, iż osoby te zasługują na specjalne dodatkowe wsparcie finansowe w okresie emerytury jako formę zadośćuczynienia za poniesione krzywdy oraz rekompensatę za utracone zdrowie.

Mechanizm dziedziczenia uprawnień małżeńskich

Trzecią kategorię osób uprawnionych do comiesięcznego ryczałtu energetycznego stanowią wdowy oraz wdowcy po kombatantach oraz innych osobach politycznie represjonowanych, przy czym koniecznym warunkiem skorzystania z tego prawa jest fakt, iż osoby te same również pobierają emeryturę lub rentę z krajowego systemu ubezpieczeń społecznych. To nowatorskie rozwiązanie prawne umożliwia faktyczną kontynuację finansowego wsparcia państwa po śmierci głównego beneficjenta, co ma szczególnie istotne znaczenie dla osób w podeszłym wieku, które bardzo często pozostają w dramatycznie pogorszonej sytuacji finansowej po stracie współmałżonka będącego głównym źródłem dochodów rodziny.

Czwartą i ostatnią grupę uprawnionych stanowią wdowy po żołnierzach, którzy byli przymusowo zatrudniani podczas odbywania zastępczej służby wojskowej w szczególnie trudnych oraz niebezpiecznych warunkach pracy. Podobnie jak w przypadku wdów po kombatantach, kobiety te muszą spełniać podstawowy warunek posiadania statusu emerytki lub rencistki w systemie ZUS, aby móc skorzystać z tego szczególnego świadczenia energetycznego. Mechanizm dziedziczenia uprawnień został świadomie ograniczony wyłącznie do relacji małżeńskich, co oznacza, iż inne osoby, choćby najbliżsi krewni takie jak dzieci, rodzice czy rodzeństwo, nie mogą przejąć tego prawa po śmierci uprawnionego beneficjenta.

Ta restrykcyjna regulacja prawna sprawia, iż świadczenie ma ściśle małżeński charakter oraz odzwierciedla szczególne uznanie państwa dla roli współmałżonków w dzieleniu trudów oraz konsekwencji działalności kombatanckiej lub doświadczanych represji politycznych. Jednocześnie mechanizm ten uwzględnia realność sytuacji demograficznej, w której wiele osób z pokolenia kombatantów oraz represjonowanych pozostawiło po sobie małżonków w bardzo trudnej sytuacji finansowej, wymagającej szczególnego wsparcia ze strony państwa.

Uproszczona procedura aplikacyjna dostosowana do potrzeb seniorów

Procedura ubiegania się o przyznanie ryczałtu energetycznego została świadomie zaprojektowana w taki sposób, aby była możliwie prosta, przejrzysta oraz dostępna dla osób w podeszłym wieku, które mogą doświadczać znacznych trudności z poruszaniem się po skomplikowanych procedurach biurokratycznych czy z wypełnianiem rozbudowanych formularzy urzędowych. Podstawowym dokumentem niezbędnym do rozpoczęcia procesu aplikacyjnego jest specjalny formularz oznaczony urzędowym symbolem ZUS-ERK, który można bezpłatnie pobrać bezpośrednio ze strony internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub otrzymać w formie papierowej w każdej placówce terenowej ZUS na terenie całego kraju.

Formularz ten został starannie opracowany przez specjalistów z zakresu ergonomii oraz dostępności cyfrowej w sposób szczególnie przyjazny dla użytkowników starszych, z jasnym oraz czytelnym opisem wszystkich wymaganych informacji, szczegółowymi instrukcjami wypełniania poszczególnych rubryk oraz pomocniczymi objaśnieniami trudniejszych pojęć prawnych czy administracyjnych. Dodatkowo każda placówka ZUS dysponuje wykwalifikowanym personelem gotowym do udzielenia bezpłatnej pomocy w prawidłowym wypełnieniu wniosku oraz w zebraniu wszystkich niezbędnych dokumentów potwierdzających uprawnienia.

Samo złożenie prawidłowo wypełnionego formularza aplikacyjnego stanowi jednak dopiero początek całej procedury administracyjnej, ponieważ każdy wnioskodawca ma obowiązek szczegółowego udokumentowania swoich uprawnień do otrzymywania tego szczególnego świadczenia poprzez przedstawienie odpowiednich dokumentów urzędowych potwierdzających jego status kombatanta, osoby represjonowanej lub członka rodziny takiej osoby. W przypadku kombatantów oraz osób doświadczających represji politycznych podstawowym oraz najważniejszym dokumentem jest oficjalna decyzja administracyjna wydana przez Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, która w sposób prawnie wiążący stwierdza okresy działalności kombatanckiej lub szczegółowo dokumentuje rodzaj oraz zakres doświadczonych represji politycznych.

Szczegółowe wymagania dokumentacyjne dla różnych kategorii beneficjentów

Identyczny typ urzędowego dokumentu jest bezwzględnie wymagany również od wdów oraz wdowców po kombatantach, z tym istotnym doprecyzowaniem, iż przedkładana decyzja musi dodatkowo w sposób jednoznaczny potwierdzać ich prawny status jako uprawnionego członka rodziny po zmarłej osobie będącej pierwotnym beneficjentem świadczenia. Ta dodatkowa weryfikacja ma na celu zapobieganie nadużyciom oraz zapewnienie, iż świadczenie trafia wyłącznie do osób rzeczywiście uprawnionych zgodnie z duchem oraz literą obowiązujących przepisów prawnych.

Żołnierze, którzy podczas odbywania zastępczej służby wojskowej byli przymusowo zatrudniani w szczególnie trudnych warunkach pracy, muszą obowiązkowo przedstawić specjalne zaświadczenie urzędowe wydane przez adekwatną terytorialnie Wojskową Komendę Uzupełnień lub inny kompetentny organ wojskowy. Ten najważniejszy dokument musi zawierać szczegółowe oraz precyzyjne określenie okresu trwania przymusowego zatrudnienia, dokładną lokalizację miejsca pracy oraz szczegółowy opis rodzaju wykonywanych prac, czy to w niebezpiecznej kopalni węgla, kamieniołomie, zakładzie pozyskiwania rud uranowych czy w batalionie budowlanym o charakterze quasi-więziennym.

Wdowy po żołnierzach przymusowo zatrudnianych podczas zastępczej służby wojskowej powinny dysponować analogicznym zaświadczeniem wydanym przez odpowiedni organ wojskowy, które w sposób niepodważalny potwierdza szczególny status ich zmarłych małżonków oraz dokumentuje okresy oraz warunki ich przymusowego zatrudnienia. Wszystkie te dokumenty muszą być oryginalne lub urzędowo poświadczone kopie, a ich autentyczność podlega weryfikacji przez odpowiednie służby ZUS oraz inne adekwatne organy państwowe.

Wyjątkowe korzyści podatkowe oraz finansowe

Szczególną oraz bardzo istotną zaletą ryczałtu energetycznego, która wyróżnia to świadczenie spośród wielu innych form państwowego wsparcia społecznego, jest fakt, iż jest to świadczenie całkowicie zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz od wszystkich innych obciążeń fiskalnych przewidzianych w polskim systemie podatkowym. Ta korzystna regulacja prawna oznacza w praktyce, iż pełna kwota trzystu dwunastu złotych i siedemdziesięciu jeden groszy trafia w całości oraz bez jakichkolwiek potrąceń bezpośrednio na konto beneficjenta, zachowując swoją nominalną wartość oraz maksymalizując rzeczywistą korzyść finansową dla odbiorcy.

Ta unikalna cecha prawna wyróżnia ryczałt energetyczny na tle wielu innych typów świadczeń społecznych, emerytalnych czy rentowych, które bardzo często podlegają różnorodnym opłatom, składkom, podatkom czy innym obciążeniom fiskalnym, które w istotny sposób zmniejszają ich końcową wartość dla beneficjenta oraz ograniczają realną pomoc, jaką świadczenie może zapewnić w codziennym życiu. Zwolnienie podatkowe ryczałtu energetycznego stanowi dodatkową formę uznania ze strony państwa dla szczególnych zasług oraz cierpień poniesionych przez uprawnionych beneficjentów.

W skali całego roku kalendarzowego zwolnienie podatkowe oznacza dodatkowe oszczędności dla beneficjentów, które w przypadku osób o wyższych dochodach emerytalnych mogłyby sięgać kilkudziesięciu złotych rocznie. Dla emerytów żyjących z minimalnych świadczeń każda zaoszczędzona złotówka ma ogromne znaczenie praktyczne oraz może zadecydować o możliwości pokrycia podstawowych potrzeb życiowych w warunkach systematycznie rosnących kosztów egzystencji.

Społeczne oraz symboliczne znaczenie świadczenia

Mechanizm dziedziczenia uprawnień do ryczałtu energetycznego stanowi całkowicie unikalne oraz nowatorskie rozwiązanie w polskim systemie świadczeń społecznych, które umożliwia prawną kontynuację wypłaty tego szczególnego dodatku choćby po śmierci pierwotnego beneficjenta. Jednak prawo do takiego dziedziczenia jest bardzo ściśle ograniczone prawnie oraz przysługuje wyłącznie współmałżonkom zmarłych beneficjentów, którzy jednocześnie muszą posiadać status emeryta lub rencisty w krajowym systemie ubezpieczeń społecznych. Inne kategorie osób, choćby najbliżsi krewni tacy jak dzieci, wnuki, rodzice czy rodzeństwo, nie mogą w żadnych okolicznościach przejąć tego szczególnego uprawnienia, co nadaje świadczeniu ściśle małżeński charakter prawny.

Ta możliwość dziedziczenia uprawnień ma szczególnie istotne znaczenie w kontekście współczesnych procesów demograficznych zachodzących w Polsce, gdzie obserwujemy systematyczne oraz nieuchronne starzenie się pokolenia kombatantów, osób represjonowanych oraz ich współmałżonków. Dla wielu wdów oraz wdowców, którzy pozostają po śmierci swoich małżonków często w dramatycznie pogorszonej sytuacji finansowej, comiesięczny dodatek w wysokości ponad trzystu złotych może realnie stanowić różnicę między skromnym, ale godnym życiem na emeryturze a egzystencją na granicy ubóstwa czy wykluczenia społecznego.

W skali całego roku kalendarzowego ryczałt energetyczny zapewnia dodatkowe wsparcie finansowe w łącznej wysokości niemal trzech tysięcy osiemset złotych, co dla osoby zmuszonej do gospodarowania wyłącznie minimalną emeryturą stanowi bardzo znaczącą oraz wymierną kwotę, która może być przeznaczona na pokrycie rosnących kosztów energii, leków, żywności czy innych podstawowych potrzeb życiowych. Ta kwota roczna odpowiada wartości kilku miesięcznych rachunków za media w typowym gospodarstwie domowym seniora.

Wyzwania edukacyjne oraz informacyjne

Ryczałt energetyczny w sposób wyraźny odzwierciedla również fundamentalną zmianę podejścia współczesnego państwa polskiego do kompleksowego wsparcia najstarszych obywateli w obliczu systematycznie rosnących kosztów energii oraz innych mediów. Jeszcze dekadę temu koszty związane z opłatami za prąd, gaz oraz ogrzewanie stanowiły relatywnie niewielką oraz łatwo przewidywalną część miesięcznych budżetów domowych przeciętnych polskich rodzin, ale dramatyczny wzrost cen wszystkich form energii w ostatnich latach sprawił, iż rachunki za media stały się jednym z największych oraz najbardziej obciążających elementów kosztów życia dla emerytów żyjących z ograniczonych dochodów.

Ryczałt energetyczny został zaprojektowany jako narzędzie mające na celu przynajmniej częściowe zniwelowanie tego narastającego problemu społecznego, szczególnie dla grupy osób starszych, które w wyjątkowy oraz szczególny sposób zasłużyły się dla polskiego państwa oraz narodu poprzez swoją działalność kombatancką, doświadczenie represji politycznych lub służbę w trudnych warunkach podczas zastępczej służby wojskowej. Świadczenie to stanowi formę materialnego wyrażenia wdzięczności oraz uznania ze strony współczesnego pokolenia Polaków.

Warto szczególnie podkreślić oraz zwrócić uwagę na fakt, iż świadczenie to nie jest w żaden sposób przyznawane automatycznie przez system informatyczny ZUS, co w praktyce oznacza, iż potencjalnie znacząca część uprawnionych osób może nie korzystać z należnego im wsparcia finansowego z powodu zwykłego braku wiedzy o istnieniu takiej możliwości lub z powodu nieświadomości swoich uprawnień. Brak automatyzmu w procesie przyznawania ryczałtu energetycznego wynika przede wszystkim z obiektywnej konieczności szczegółowej weryfikacji uprawnień na podstawie często skomplikowanych dokumentów historycznych, które mogą być rozproszone w różnych archiwach, instytucjach muzealnych czy prywatnych zbiorach rodzinnych.

Jednocześnie ta proceduralna charakterystyka oznacza w praktyce, iż wszystkie osoby potencjalnie uprawnione do otrzymywania ryczałtu energetycznego muszą wykazać osobistą inicjatywę, zebrać niezbędne dokumenty oraz samodzielnie złożyć odpowiedni wniosek w placówce ZUS, aby móc faktycznie skorzystać z tego należnego im wsparcia finansowego. Ten wymóg aktywności ze strony beneficjenta może stanowić znaczącą barierę dla osób starszych, szczególnie tych doświadczających problemów zdrowotnych, mobilności czy ograniczeń poznawczych związanych z wiekiem.

Długoterminowa polityka społeczna oraz perspektywy rozwoju

System ryczałtu energetycznego stanowi również doskonały przykład przemyślanej długoterminowej polityki społecznej, która w sposób świadomy wykracza daleko poza doraźne rozwiązania kryzysowe czy populistyczne działania wyborcze o charakterze jednorazowym. Zamiast ograniczać się do czasowych dodatków, bonusów czy innych form pomocy, które są wypłacane wyłącznie w odpowiedzi na konkretne oraz czasowe trudności ekonomiczne, ryczałt energetyczny zapewnia stałe, przewidywalne oraz systematycznie waloryzowane wsparcie finansowe, które jest regularnie dostosowywane do dynamicznie zmieniających się warunków życia oraz rosnących kosztów egzystencji.

Ta finansowa stabilność oraz przewidywalność świadczenia ma szczególnie fundamentalne znaczenie dla możliwości długoterminowego planowania budżetów domowych przez osoby starsze, które w zdecydowanej większości przypadków żyją z ograniczonych, stałych oraz w pełni przewidywalnych dochodów emerytalnych czy rentowych. Świadomość, iż każdego miesiąca na konto wpłynie dodatkowa kwota ponad trzystu złotych, pozwala seniorom na lepsze gospodarowanie własnymi finansami oraz na planowanie wydatków związanych z podstawowymi potrzebami życiowymi.

Społeczne oraz kulturowe znaczenie ryczałtu energetycznego wykracza jednak daleko poza jego bezpośrednią oraz wymierną wartość finansową dla poszczególnych beneficjentów. Stanowi on bowiem istotną formę materialnego wyrażenia wdzięczności oraz uznania ze strony współczesnego państwa polskiego wobec osób, które w różnych okresach historycznych poświęciły swoje zdrowie, młodość, możliwości rozwoju osobistego, a nierzadko choćby życie w służbie ojczyzny oraz w walce o niepodległość i suwerenność Polski. Dla wielu starszych beneficjentów ten comiesięczny dodatek ma nie tylko wymiar czysto ekonomiczny, ale również głęboki wymiar symboliczny oraz emocjonalny.

Perspektywy długoterminowego rozwoju oraz funkcjonowania systemu ryczałtu energetycznego są ściśle powiązane z ogólnymi trendami demograficznymi oraz społecznymi zachodzącymi we współczesnej Polsce. Z jednej strony, naturalne oraz nieuchronne procesy związane z systematycznym starzeniem się oraz stopniowym odchodzeniem pokolenia kombatantów oraz osób bezpośrednio doświadczających represji politycznych oznaczają progresywne zmniejszanie się liczby bezpośrednich beneficjentów tego szczególnego świadczenia w najbliższych dekadach. Z drugiej strony, prawny mechanizm dziedziczenia uprawnień przez współmałżonków sprawia, iż przez określony czas liczba osób uprawnionych do ryczałtu energetycznego może pozostawać na względnie stabilnym poziomie dzięki wdowom oraz wdowcom przejmującym to prawo po zmarłych małżonkach.

Systematyczna edukacja społeczna na temat dostępności oraz warunków otrzymywania ryczałtu energetycznego pozostaje jednym z najważniejszych oraz najpilniejszych wyzwań związanych z efektywnym funkcjonowaniem tego systemu wsparcia. Wiele osób faktycznie uprawnionych do tego świadczenia może w dalszym ciągu nie zdawać sobie sprawy ze swojego prawnego prawa do tego dodatku finansowego, szczególnie w przypadku wdów oraz wdowców, którzy mogą nie wiedzieć o praktycznej możliwości dziedziczenia uprawnień po zmarłych małżonkach lub mogą nie rozumieć procedur niezbędnych do uzyskania tego wsparcia.

Ryczałt energetyczny w swojej obecnej oraz ustabilizowanej już formie prawnej stanowi bardzo udane oraz społecznie sprawiedliwe połączenie polityki historycznej z praktycznym wsparciem społecznym dla najstarszych obywateli. Łączy on w spójną całość szacunek dla heroicznej przeszłości z troską o bieżące potrzeby życiowe najstarszych Polaków, tworząc kompleksowy system, który jest zarówno sprawiedliwy społecznie, jak i efektywny ekonomicznie oraz administracyjnie. Dla tysięcy polskich emerytów oraz rencistów ten comiesięczny dodatek oznacza nie tylko realną oraz wymierną pomoc w pokrywaniu systematycznie rosnących kosztów życia, ale również trwałe potwierdzenie, iż ich zasługi, poświęcenie oraz cierpienia poniesione dla ojczyzny są przez cały czas żywo pamiętane oraz szczerze doceniane przez współczesne państwo polskie oraz młodsze pokolenia obywateli.