Bezpieczeństwo barwników syntetycznych jest kwestią kontrowersyjną. Wszystkie barwniki spożywcze mają indeks od E100 do E182, jednak nie wszystkie są jednakowo przyjazne dla człowieka. Przy czym skutki stosowania ich dla jednych ludzi mogą być w ogóle nieodczuwalne, ale dla niektórych, np. alergików, mogą być mocno niekomfortowe.
W przypadku pisanek należy pamiętać, że skorupka jaja ma pory, czasami można zauważyć, że białko też jest częściowo zabarwione. To, jak bardzo będzie zabarwione, zależy od barwnika. Obecnie za całkiem bezpieczne uważa się E140 i E160 (dają żółty kolor za sprawą beta-karotenu), Е162 (betanina, czerwień z buraków), E163 (antocyjanina, czerwień i niebieski kolor, pochodzi z owoców i warzyw), także E100 (kurkumina, czerwień), E140 (chlorofil, turkus).
Nie powinno się kupować syntetycznych pigmentów niewiadomego pochodzenia, a także używać do barwienia jaj nici i malowanych tkanin. Także niedopuszczalne jest używanie farb do tekstyliów. Najlepiej do barwienia jajek przeznaczonych potem do zjedzenia używać naturalnych barwników, a jaj malowanych w różne niejadalne sposoby (lakierem do paznokci, ołówkiem, flamastrem itp.) lepiej nie konsumować.
Jak przygotować jajka do barwienia
W wielu przypadkach barwione są jajka już ugotowane na twardo. Aby uzyskać idealne jajko z nienaruszoną skorupką, które będzie dobrze zabarwione i łatwe do obrania, postępuj zgodnie z poniższymi wskazówkami.
• Najlepiej poddają się barwieniu białe jajka. Brązowy kolor skorupki doda do pożądanego koloru swój odcień.
• Co najmniej godzinę przed gotowaniem wyjmij jajka z lodówki (jajka w temperaturze pokojowej są mniej podatne na pękanie w trakcie gotowania).
• Przed gotowaniem dokładnie umyj jajka gąbką (farba będzie leżała równomiernie).
• Jajka włóż do zimnej wody i gotuj przez co najmniej 10 minut.
• Po ugotowaniu jajka od razu zanurz je w zimnej (a nawet lodowatej) wodzie – dzięki szokowi termicznemu skorupka z łatwością oddzieli się od białka.
• Można także ugotować jajka w płynie z dodatkiem barwnika. Odcienie mogą jednak nie wyjść tak jaskrawe, jak przy pierwszej metodzie barwienia. Jeśli jajka często pękają podczas gotowania, dodaj do wody dużą szczyptę soli.
• Aby uzyskać ciekawe odcienie, spróbuj połączyć barwniki. Na przykład możesz lekko zabarwić jajko na niebiesko czerwoną kapustą, a następnie polać je sokiem z buraków lub roztworem kurkumy.
• Jeśli nie możesz uzyskać nasyconego koloru, wyjmij jajko z roztworu, poczekaj, aż całkowicie wyschnie, a następnie ponownie zanurz je w barwniku. Umożliwi to nakładanie warstw koloru i osiągnięcie większego nasycenia kolorów.
• Malowane jajka można ostrożnie posmarować olejem roślinnym, aby uzyskać piękny połysk.
Barwniki naturalne
Czerwona kapusta. Wbrew nazwie kolor wyjściowy będzie niebieski (jasność będzie zależała od ilości barwnika i czasu trwania barwienia). Drobno posiekaj 1–2 główki kapusty i włóż do szklanej miski. Dodaj 500 ml wody i 6 łyżek octu stołowego (kwaśność 9 proc.). Przykryj folią spożywczą i pozostaw w lodówce na noc, aby kapusta puściła sok. Włóż ugotowane wcześniej jajka do przecedzonego soku z kapusty i pozostaw na 10–12 godzin, aby uzyskać bogaty odcień. Można też ugotować jajka w soku z kapusty, ale w tym przypadku kolor wyjdzie szaroniebieski.
Buraki. Aby uzyskać odcienie od różu po bordo, użyj soku z buraków. Umyj i obierz 2–3 spore buraki, następnie drobno posiekaj lub zetrzyj i dodaj 3 łyżki octu i 400 ml wody. Sok można wycisnąć i pokolorować w nim ugotowane jajka lub doprowadzić do wrzenia, włożyć jajka do gorącego bulionu i pozostawić na co najmniej trzy godziny.
Łupiny cebuli. Najpopularniejszy naturalny barwnik do jajek! Za pomocą łupin cebuli można uzyskać różne odcienie brązu. Zapobiegliwe gosposie zaczynają zbierać łupinki od cebuli długo przez świętami. Niezapobiegliwe – już od kilku lat mają możliwość kupienia łusek w supermarkecie. Przy okazji pamiętajcie, że różne odmiany cebuli mają inny kolor skórki, więc możecie eksperymentować! Łupiny włóż do rondla, zalej wodą, doprowadź do wrzenia, po czym zmniejsz ogień i gotuj pod przykryciem przez pół godziny. Lekko ostudź i odcedź płyn (ale gdy łupiny pozostawisz, mogą dać efekt marmurkowy), a następnie zanurz jajka w naszym barwniku. Pozostaw na godzinę lub dłużej, aby uzyskać pożądany odcień.
Kurkuma. Jajka z białą skorupką staną się jasnożółte, a jaja z brązową skorupą zmienią kolor na pomarańczowo-żółty. Aby przygotować wywar koloryzujący, 2–3 łyżki sproszkowanej kurkumy (im więcej kurkumy jest w roztworze, tym lepiej zabarwią się jajka) wsyp do rondla, dodaj litr wody i doprowadź do wrzenia. Zmniejsz ogień do niskiego poziomu i gotuj mieszaninę na wolnym ogniu przez 20 minut, następnie ostudź do temperatury pokojowej i dodaj 2 łyżki octu. Gotowe jajka można pozostawić w roztworze barwiącym na 3–4 godziny lub na noc, aby uzyskać bogaty odcień.
Jagoda. Z jagód można uzyskać niebiesko-fioletowy kolor. Jeśli używasz mrożonych jagód, rozmroź je, umieszczając je w misce wyłożonej gazą, aby wycisnąć sok. Dwie i pół szklanki jagód dadzą około szklanki soku. Przelej do wygodnego pojemnika, dodaj 1–2 łyżki octu. Zanurz jajka w soku na 20 minut lub dłużej, następnie wyjmij je łyżeczką i pozostaw do całkowitego wyschnięcia.
Szpinak. Odcienie zieleni można uzyskać za pomocą soku ze szpinaku. Posiekaj 400–500 g świeżego szpinaku i zalej wodą tak, aby całkowicie zakryła liście, dodaj 3 łyżki octu. Doprowadź do wrzenia i gotuj na małym ogniu przez pół godziny. Nieco ostudź i odcedź, a następnie zanurz ugotowane jajka w roztworze. Pozostaw na kilka godzin lub dłużej. Szpinak można zastąpić suszoną pokrzywą.
Hibiskus. Ciekawe szaro-fioletowo-niebieskie odcienie i piękne plamy można uzyskać za pomocą herbaty z hibiskusa. 50 g hibiskusa zalej 500 ml wody, doprowadź do wrzenia, gotuj na małym ogniu przez 10 minut. Przestudź i dodaj 3 łyżki octu. Następnie, jeśli chcesz jajka z ciekawymi wzorami, zostaw wywar niecedzony. Aby uzyskać bardziej równomierne zabarwienie, odcedź. Jaja można wybierać w różnym czasie, aby uzyskać różne kolory, od niebieskiego do fioletowego.
Czerwone wino. Dzięki temu napojowi możesz uzyskać głęboki, śliwkowy ton. Kryształki cukru zawarte w winie osadzą się na skorupce, nadając jej piękny połysk. Trzeba pamiętać, że wino zabarwi również białko jajka, chociaż nie będzie to miało większego wpływu na smak. Barwienie jajek podczas gotowania będzie najskuteczniejsze, dlatego pamiętaj, aby wcześniej wyjąć je z lodówki, aby miały temperaturę pokojową. Weź naczynie węższe i głębsze – w trakcie tego procesu wino odparuje, więc w płytkim, ale szerokim naczyniu nie będzie wystarczającej ilości płynu, aby całkowicie przykryć jajka. Doprowadź do wrzenia i gotuj przez 8–10 minut. Pozostaw do kolorowania na 8 godzin lub dłużej, aby uzyskać bogaty odcień.
Kora olchy lub dębu i rdzawy gwóźdź. Przygotowanie roztworu zacznij dwa tygodnie przed świętami. Korę i rdzawe żelazo zalej wodą i trzymaj w zamkniętym pojemniku przez 10–12 dni. Następnie odcedź roztwór, dodaj łyżkę octu i gotuj w roztworze jajka. Oczywiście, nie odzieramy kory z żywych drzew, tylko szukamy już zeschłych gałęzie i korzeni.
Barwniki mniej tradycyjne
Grafit. Załóż rękawiczki, to ważne. Grafit z ołówka rozetrzyj na drobny pyl i dokładnie rozsmaruj go po powierzchni skorupki ugotowanego jajka. Jajka uzyskają fantastyczny ciemnoszary kolor z metalowym połyskiem, ale mogą brudzić ręce.
Płatek jadalnego złota. Najpierw jajka należy ugotować i zabarwić barwnikiem spożywczym. Arkusze płatków złota można przykleić za pomocą płynnego białka jaja, aby wykorzystać naturalne materiały. Nałóż białko na niektóre obszary skorupki, owiń ją płatkami złota, pozostaw do wyschnięcia i usuń nadmiar złota.
Mozaika. Aby osiągnąć efekt mozaiki, potrzebujesz jajek o białych skorupkach i barwnika spożywczego. Ugotuj jajka, a część z nich pomaluj na różne kolory. Następnie usuń z kolorowanych jajek skorupę i podziel ją na kawałki. Przyklej kawałki do skorupek jaj, które pozostają białe, za pomocą surowego białka.
Technika decoupage. Wytnij piękne motywy z papierowych serwetek i przyklej je do skorupek gotowanych jajek na surowym białku.
Paski i groszki lub inny dowolny wzór. Przed pokolorowaniem jajek barwnikiem spożywczym naklej na nie kształty lub paski wycięte z taśmy maskującej. Pomaluj jajka, poczekaj, aż wyschną, i usuń taśmę.
Ornamenty
Niezależnie od tego, jaki barwnik wybierzesz, możesz dodatkowo ozdobić jajko. Można np. wziąć ładny liść (kolendra lub pietruszka dobrze wyglądają), przymocować go do skorupki i szczelnie (to bardzo ważne!) przykryć nylonem/gazą/papierem lub tkaniną i zawiązać tak, aby liść nie poruszał się podczas procesu barwienia.
Nawiasem mówiąc, możesz używać nie tylko liści, ale także kwiatów, a także innych przedmiotów, np.: ziarenek ryżu, wstążek, koronek, krojonego w drobne kawałeczki papieru. Jeśli używasz jakichkolwiek tekstyliów, np. koronek, musisz mieć absolutną pewność, że one same nie są barwione barwnikami niedopuszczalnymi w kontekście spożywczym. Upewnij się, że wybrany przedmiot przylega jak najściślej do skorupki, w przeciwnym razie wynik będzie bardzo wyblakły; zanurz w roztworze barwnika i gotuj. Najlepszy moment to oczekiwanie na wzór i „oswobodzenie” jajka ze wszystkich materiałów go ukrywających.
Czytaj więcej: Duch tradycji na pisankach malowany
Elżbieta Monkiewicz
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 11 (33) 23-29/03/2024
