2 dni temu
Fot. pixabay.com
Do pełnego i niczym nieskrępowanego udziału w przestrzeni publicznej mają prawo także osoby z niepełnosprawnościami, o czym pisałem już w felietonie pt. „Na czym polega zasada równości i niedyskryminacji zawarta w Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami”, w lipcu 2023 roku. Między innymi wymieniłem w nim cztery obszary życia, w których nie powinna mieć miejsca dyskryminacja ze względu na niepełnosprawność. Przypomnę, iż chodziło mi wówczas o życie: polityczne, ekonomiczne, społeczne i kulturalne. W tej publikacji chciałbym się skupić na naszym udziale w sferach życia publicznego, do których bezpośrednio odnosi się Konwencja.
Przestrzeń publiczna odnosi się do obszaru, w którym wszyscy wspólnie uczestniczymy, komunikujemy się i korzystamy ze wspólnych zasobów. Może to obejmować różnorodne miejsca, takie jak ulice, place, parki, place publiczne, biblioteki, centra handlowe, czy też przestrzenie online, w których ludzie wymieniają się informacjami i komunikują się publicznie.
Musi ona wyróżniać się kilkoma kluczowymi cechami. Powinna być dostępna dla wszystkich członków społeczeństwa bez względu na ich status społeczny, rasę, płeć czy inne cechy. To miejsce, gdzie wszyscy ludzie mają równe prawo uczestnictwa. Komunikują się w nim ze sobą, wymieniają poglądy i doświadczenia. Może to obejmować zarówno komunikację werbalną, jak i niewerbalną.
Przestrzeń publiczna jest przeznaczona do wspólnego użytku i cieszenia się przez społeczeństwo. Mogą to być miejsca rekreacyjne, kulturalne, edukacyjne lub handlowe. Ważne jest też, aby była ona bezpieczna i zapewniała porządek. Obejmuje to aspekty związane z bezpieczeństwem fizycznym, jak i społecznym.
Ponadto powinna promować otwartość i tolerancję wobec różnorodności społecznej. Powinna być miejscem, w którym ludzie z różnych sfer mogą się spotykać i wzajemnie szanować. Odgrywa zatem istotną rolę w życiu społecznym, umożliwiając interakcję, wymianę idei, kulturę i wspólną społeczność. Współczesne społeczeństwa starają się rozwijać i utrzymywać przestrzenie publiczne, które sprzyjają integracji i aktywności społecznej oraz tworzeniu wspólnoty.
Do pełnego i niczym nieskrępowanego udziału w przestrzeni publicznej mają także osoby z niepełnosprawnościami, o czym pisałem już chociażby w felietonie „Na czym polega zasada równości i niedyskryminacji zawarta w Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami” z lipca 2023 roku. Między innymi wymieniłem w nim cztery obszary życia, w których nie powinna mieć miejsca dyskryminacja ze względu na niepełnosprawność. Przypomnę, iż chodziło mi wówczas o życie: polityczne, ekonomiczne, społeczne i kulturalne. W tej publikacji chciałbym się skupić na naszym udziale w sferach życia publicznego, do których bezpośrednio odnosi się Konwencja.
Udział w życiu politycznym i publicznym
Artykuł 29. daje nam prawa polityczne i możliwość korzystania z nich w oparciu o zasadę równości z innymi osobami. Państwo musi nam zapewnić pełny i efektywny udział w życiu politycznym i publicznym, na równi z innymi osobami, który będzie odbywać się bezpośrednio lub pośrednio poprzez przedstawicieli, których sami wybierzemy.
Dotyczy to również korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego. Musi się to odbywać chociażby poprzez zapewnienie, iż tryb głosowania oraz związane z nim urządzenia i materiały będą dla nas dostępne, odpowiednie i łatwe do zrozumienia, jak też zastosowania.
Jako osoby z niepełnosprawnościami mamy prawo do tajnego głosowania w wyborach i referendach publicznych. Możemy także kandydować na wybrane przez nas urzędy i je sprawować. Dotyczy to również pełnienia funkcji publicznych na wszystkich szczeblach rządzenia, co ma być możliwe – wszędzie tam, gdzie się da – dzięki ułatwieniu korzystania z nowych i wspomagających technologii. Zagwarantowana ma być nam także swoboda wyrażania woli jako wyborcy. Możemy zatem korzystać z pomocy wybranej przez nas osoby podczas głosowania, jak również skorzystać z innej jego formy, która jest powszechnie dostępna – np. z głosowania korespondencyjnego.
Opisywany w tym miejscu przepis Konwencji przyznaje także osobom z niepełnosprawnościami prawo do aktywnego promowania środowiska, w którym będziemy mogli w sposób pełny i efektywny uczestniczyć w kierowaniu sprawami publicznymi. Nie możemy być w tej aktywności w żaden sposób i w najmniejszym stopniu dyskryminowani. Na równi z innymi powinno się nas zachęcać do udziału w sprawach publicznych.
Jako przykład podawane są tutaj organizacje pozarządowe, w tym stowarzyszenia, które uczestniczą w życiu publicznym i politycznym na terenie naszego kraju, jak również partie polityczne, które mamy prawo tworzyć, wstępować do nich oraz nimi zarządzać. Jako osoby z niepełnosprawnościami mamy prawo do zakładania i przystępowania do organizacji, które będą nas reprezentowały na szczeblu międzynarodowym, krajowym, regionalnym i lokalnym.
Nasz udział w życiu kulturalnym, rekreacji, wypoczynku i sporcie
Na równi z innymi jako osoby z niepełnosprawnościami mamy prawo do udziału w życiu kulturalnym, a obowiązkiem państwa jest zapewnienie nam dostępu do materiałów w dziedzinie kultury w formach, które pozwolą w pełni z nich skorzystać. Musimy mieć dostęp w odpowiednich formach do programów telewizyjnych, teatru, filmów i innego rodzaju działalności kulturalnej. Dotyczy to także związanych z nią usług, jak choćby teatry, muzea, kina, biblioteki, usługi turystyczne, a także – na tyle, na ile jest to możliwe – zabytki i miejsca ważne dla kultury narodowej.
Wszystko to zostało zapisanie w trzydziestym artykule Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami, którego punkt drugi zobowiązuje państwo do podejmowania odpowiednich środków, których celem będzie zapewnienie nam możliwości rozwijania się i wykorzystywania potencjału twórczego, artystycznego i intelektualnego. Ma to przynieść korzyści nie tylko pojedynczym osobom, ale przede wszystkim wzbogacić całe społeczeństwo. Każdy bowiem może dać coś od siebie – bez względu na to, czy i z jakim rodzajem oraz stopniem niepełnosprawności żyje.
W oparciu o prawo międzynarodowe, państwo musi poprzez podjęcie odpowiednich środków zagwarantować nam, iż przepisy, które chronią prawa autorskie nie będą nieuzasadnianą lub dyskryminacyjną barierą, przez którą będziemy mieć utrudniony dostęp do materiałów w dziedzinie kultury. Tak samo, jak inni, mamy prawo do uznania naszej szczególnej tożsamości kulturowej i językowej. Dotyczy to także języków migowych i kultury osób z niepełnosprawnościami słuchu, jak również uzyskania odpowiedniego wsparcia w tym zakresie.
Aby – w oparciu o zasadę równości z innymi osobami – umożliwić nam udział w działalności rekreacyjnej, wypoczynkowej i sportowej, państwo musi podejmować odpowiednie środki, których zadaniem jest zachęcanie ludzi z niepełnosprawnościami, w możliwie najszerszym zakresie, do udziału (wraz z jego aktywnym popieraniem) w powszechnej działalności sportowej na wszystkich jej poziomach. Przy aktywnym wsparciu ze strony państwa musimy mieć zapewnioną możliwość organizacji i rozwoju w wyżej wymienionych aktywnościach, które biorą pod uwagę naszą niepełnosprawność.
W opisywanym tutaj przeze mnie artykule Konwencja przyznaje nam także prawo do odpowiedniego instruktażu, szkolenia i zasobów. Musimy mieć również zapewniony dostęp do miejsc uprawiania sportu, rekreacji i turystyki. o ile natomiast chodzi o dzieci z niepełnosprawnościami, to – w oparciu o zasadę równości z innymi dziećmi – muszą mieć one zapewniony udział w zabawie, rekreacji, wypoczynku i działalności sportowej. Tego typu działalność musi zostać włączona w ramy systemu szkolnego. W „omawianym” przeze mnie tutaj obszarze obowiązkiem państwa jest także zapewnienie osobom z niepełnosprawnościami dostępu do usług, które są świadczone przez organizatorów działalności w zakresie rekreacji, turystyki, wypoczynku i sportu.
Udział osób z niepełnosprawnością w przestrzeni publicznej jest najważniejszy dla budowania społeczeństwa opartego na zasadach równości, dostępności i inkluzji. Włączenie nas do życia społecznego, ekonomicznego i kulturalnego jest nie tylko kwestią sprawiedliwości społecznej, ale także przyczynia się do bogacenia różnorodności i wzmacniania społeczeństwa jako całości.
W wielu krajach – chociażby z uwagi na konieczność wdrażania i przestrzegania zapisów Konwencji ONZ – podejmowane są wysiłki w celu poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnością w przestrzeni publicznej. Istnieje jednak wciąż wiele obszarów, gdzie przez cały czas są potrzebne dalsze działania, aby stworzyć bardziej włączające społeczeństwo. kooperacja między rządem, organizacjami pozarządowymi, biznesem i społeczeństwem jest kluczowa dla osiągnięcia postępu w tej dziedzinie.
Jestem bardzo ciekawy, co sądzicie na ten temat. Jak udział w przestrzeni publicznej wygląda w Waszym przypadku lub/i w przypadku osób z niepełnosprawnościami, które znacie? Co jest tutaj największym wyzwaniem? Nieustająco czekam na maile od Was. 😊
