„Folklor jest żywą częścią naszej codzienności”. Po raz 49. wręczono Nagrody im. Oskara Kolberga

Zdjęcie: Uroczystość wręczenia Nagród im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej” (autor: PAP/Rafał Guz)

Nagrody im. Oskara Kolberga za zasługi dla kultury ludowej zostały wręczone podczas gali na Zamku Królewskim w Warszawie. To już 49. edycja konkursu promującego dokonania twórcze, artystyczne i naukowe, które wspierają tradycyjną kulturę regionalną.

Co roku Nagroda trafia do artystów tworzących w dziedzinach ludowych sztuk plastycznych i rękodzieła, literatury, śpiewu, muzyki instrumentalnej i tańca oraz organizatorów przedsięwzięć artystycznych upowszechniających folklor i sztukę ludową, animatorów, mistrzów, naukowców, badaczy, dokumentalistów, którzy gromadzą i przekazują przyszłym pokoleniom wiedzę o kulturze ludowej.

To najstarsze i najważniejsze wyróżnienie w dziedzinie kultury tradycyjnej w Polsce zostało ustanowione w 1974 r. Jego patronem jest Oskar Kolberg (1814-90), polski etnograf, folklorysta i kompozytor.

— Są to nagrody za zasługi dla kultury ludowej, czyli jest to najstarsze i najważniejsze wyróżnienie dziedzin kultury ludowej przyznawane przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Jest siedem kategorii dla twórców indywidualnych oraz dla zespołów, dla badaczy, dla etnografów — mówi Alina Święs z Narodowego Instytutu Muzyki i Tańca.

Podtrzymanie tradycji

O tym, jak istotna w dzisiejszych czasach jest kultura ludowa mówi Krzysztof Trebunie-Tutka, lider zespołu góralskiego Trebunie-Tutki.

— My na co dzień żyjemy tą kulturą, nie tylko my górale, ale wszystkie polskie regiony mają przecież swoje piękne tradycje. I to jest nasze dziedzictwo, nasza tożsamość, a w jaki sposób my wykorzystamy ten potencjał, to już od nas zależy. To, co najpiękniejsze, te wszystkie wartości kultury tradycyjnej możemy podtrzymać — podkreśla Trebunie-Tutka.

Wśród laureatów znalazły się m.in. Halina Pajka z Kadzidła, wycinarka i mistrzyni plastyki obrzędowej czy Elżbieta Piskorz-Branekova, etnografka, specjalistka od polskich strojów ludowych, badaczka kultury i tradycji Mazowsza.

Nagroda im. Oskara Kolberga

W kategorii „dla twórców z dziedziny plastyki i folkloru muzyczno-tanecznego” laureatami 49. Nagrody im. Oskara Kolberga zostali:

• Anna Dunat (Pewel Wielka, woj. śląskie) - śpiewaczka i gawędziarka promująca tradycje Górali Żywieckich, ważnym aspektem jej działalności jest przekaz pokoleniowy, realizowany poprzez dzielenie się wiedzą, kształcenie umiejętności archaicznego śpiewu młodych adeptów i wielbicieli muzyki tradycyjnej; Grażyna i Tadeusz Kruczyńscy (Żywiec, woj. śląskie) - wykonawcy zabawek ceramicznych: ptaszków, okaryn; organizatorzy warsztatów wykonywania zabawek glinianych; Helena Napierała (Stary Folwark, woj. podlaskie) – śpiewaczka, kontynuatorka śpiewu monodycznego i wielogłosowego, założycielka zespołu "Wigranie", popularyzatorka regionalnej gwary, tradycji i kultury; Halina Pajka (Kadzidło, woj. mazowieckie) – wycinankarka, mistrzyni plastyki obrzędowej; należy do grona najwybitniejszych twórczyń ludowych z Kurpiowskiej Puszczy Zielonej, zajmuje się haftem kurpiowskim, tkactwem, wykonuje pisanki, palmy, bukiety z papieru oraz kierce, jest promotorką tradycji i kultury kurpiowskiej; Stanisława Ewa Skowysz-Mucha (Lipsk, woj. podlaskie) – pisankarka, prowadzi Muzeum Lipskiej Pisanki, założycielka Stowarzyszenia Miłośników Lipskiej Pisanki i Tradycji, organizatorka warsztatów tradycyjnego pisankarstwa.

Nagrodę dla Mistrza tradycji odebrała:

• Anna Chuda (Posadowo, woj. wielkopolskie) – śpiewaczka ludowa, tancerka i gawędziarka z Biskupizny, niezwykle zaangażowana w projekty edukacyjne, prowadzi warsztaty śpiewacze, udziela konsultacji młodszym artystom ludowym.

W kategorii „dla twórców za pisarstwo ludowe” nagrodę przyznano:

• Barbarze Kryszczuk (Turkowice, woj. lubelskie) – poetce i prozatorce, w jej twórczości dominują tematy związane z kulturą ludową i religijną, w utworach prozatorskich, które wyróżnia silna wspomnieniowość, opisuje wiejskie tradycje, obrzędy i realia życia chłopskiego.

W kategorii „dla badaczy, naukowców i animatorów” nagrodę odebrali:

• Donat Niewiadomski (Lublin, woj. lubelskie) – historyk literatury, folklorysta, regionalista, animator kultury, ekspert i autorytet w dziedzinie literatury ludowej, jego dorobek naukowy przyczynił się do ochrony i popularyzacji autorskiej literatury ludowej; Elżbieta Piskorz-Branekova (Warszawa, woj. mazowieckie) – etnografka, specjalistka od polskich strojów ludowych oraz haftu tradycyjnego, kolekcjonerka; prowadzi działalność badawczą i wydawniczą w zakresie strojów tradycyjnych, jest twórczynią kolekcji stroju europejskiego oraz kolekcji bałkańskiej w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie.

Nagrodę „dla kapel ludowych” przyznano:

• Kapeli Ludowej z Gniewczyny Łańcuckiej (woj. podkarpackie) – jedna z nielicznych tradycyjnych kapel ludowych muzykujących w regionie przeworskim, funkcjonuje od 1993 r. w składzie instrumentalnym lub z udziałem solistów, chroni i popularyzuje materialne i niematerialne dziedzictwo kulturowe.

W kategorii „dla zespołów folklorystycznych” nagrodzono:

• Góralski Teatr Pieśni „Dunawiec” (Zbylutów, woj. dolnośląskie) – funkcjonuje od 1984 r., składa się z potomków polskich reemigrantów z Bukowiny – górali czadeckich, którzy przybyli na Dolny Śląsk w 1947 r., należy do nielicznych w regionie grup, które oprócz gwar, obrzędów oraz imponującego repertuaru dawnych pieśni, zachowały tradycyjne stroje odświętne; Zespół Regionalny "Wilamowice" (woj. śląskie) – założony w 1948 r. Wilamowianie są potomkami XIII-wiecznych osadników Zachodniej Europy, zespół ma charakter wielopokoleniowy, w jego repertuarze znajdują się tańce i pieśni śpiewane w Wilamowicach, z licznymi wpływami z innych regionów Polski i Europy.

Nagrodę w kategorii „dla instytucji i organizacji zasłużonych w opiece i upowszechnianiu kultury ludowej” przyznano:

• Gminnemu Ośrodkowi Kultury w Podegrodziu (woj. małopolskie) – realizuje misję ochrony pokoleniowego przekazu i popularyzacji dziedzictwa kulturowego regionu Lachów Sądeckich i Podegrodzkich, od 1976 r. prowadzi wielowymiarową edukację regionalną; Muzeum Lubuskiemu im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim – najstarsze muzeum w woj. lubuskim; współorganizator Ogólnopolskich Konkursów Pisanek im. Michała Kowalskiego.

Po raz kolejny w ramach Nagrody im. Oskara Kolberga przyznane zostało także wyróżnienie specjalne dla wyjątkowego ucznia wskazanego przez Mistrza Tradycji. W tym roku wyróżnienie otrzymała Maria Polowczyk (Domachowo, woj. wielkopolskie) - śpiewaczka, tancerka, hafciarka ludowa oraz początkująca kopczorka (osoba, która zajmuje się szyciem i układaniem kopek; kopka to nakrycie głowy ludowe - przyp. PAP), uczennica Mistrzyni tradycji Anny Chudej.

Laureaci otrzymali Medale im. Oskara Kolberga projektu Anny Jarnuszkiewicz, pamiątkowe dyplomy oraz nagrody finansowe ufundowane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Ogłoszono również laureata honorowego tytułu Ambasadora Kultury Tradycyjnej, czyli wyróżnienia dla przedstawiciela samorządu, który w ostatnim roku w szczególny sposób wspierał rozwój kultury tradycyjnej w swoim regionie. Tytuł otrzymał Stanisław Szydlik (sołectwo Bandysie, gm. Czarnia, pow. ostrołęcki).