10 miesięcy temu
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego w skład spadku po zmarłym wchodzą jego prawa majątkowe, ale także obowiązki. Oznacza to, iż spadkobiercy dziedziczą zarówno pozostawiony przez zmarłego majątek jak i jego zobowiązania finansowe. Gdy wartość długów spadkodawcy przewyższa wartość pozostawionych przez niego aktywów, spadkobiercy najczęściej decydują się na odrzucenie spadku. Warto jednak wiedzieć, iż nie jest to jedyne rozwiązanie, które pozwala zabezpieczyć się przed długami spadkowymi
Czy można odziedziczyć długi bez spadku?
Osoby powołane do dziedziczenia w terminie sześciu miesięcy od dnia powzięcia wiadomości o tytule swojego powołania, mogą złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. jeżeli spadkobierca przyjmie spadek wprost, odpowiada on za zobowiązania zmarłego do ich pełnej wysokości. Z kolei w przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobierca odpowiada za długi zmarłego, ale tylko do wartości czynnej spadku. Innymi słowy spadkobierca odpowiada za zobowiązania spadkodawcy, ale odpowiedzialność ta jest ograniczona, a jej zakres wyznacza wartość pozostawionego przez zmarłego majątku.
Nie oznacza to jednak, iż majątek osobisty spadkobiercy jest w takim przypadku bezpieczny. Jak wyżej wspomniano odpowiedzialność spadkobiercy ma charakter ograniczony, jednak wartość majątku zmarłego stanowi tylko podstawę ustalenia zakresu tej odpowiedzialności. Ostatecznie jednak wierzyciele spadkodawcy mogą dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń także z majątku osobistego spadkobiercy. Dlatego też gdy spadkobiercy mają wiedzę o licznych długach zmarłego, z ostrożności decydują się oni najczęściej na odrzucenie spadku.
Więcej o prawie spadkowym – TUTAJ.
W przypadku odrzucenia spadku osoba powołana do dziedziczenia traktowana jest tak jakby nie dożyła otwarcia spadku, co oznacza, iż nie wchodzi ona w prawa i obowiązki majątkowe zmarłego. Tym samym co do zasady nie ponosi ona odpowiedzialności za długi spadkowe. Sytuacja nieco się jednak komplikuje w przypadku gdy osoba odrzucająca spadek ma zstępnych (dzieci, wnuki), bowiem w drugiej kolejności to oni zostają powołane do dziedziczenia. Oznacza to, iż dzieci również powinny złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku, by uchronić się przed długami spadkodawcy. Jednak w przypadku gdy do dziedziczenia powołana zostaje osoba małoletnia, do odrzucenia spadku w jej imieniu potrzeba jest zgoda sądu. Zezwolenie sądu na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego jest niezbędne ponieważ złożenie takiego oświadczenia jest uznawane za czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka sprawowanego przez rodziców.
Podsumowując, odrzucenie spadku jest rozwiązaniem, które pozwala uwolnić się od długów spadkodawcy ale dopiero po jego śmierci. W przypadku gdy spadkobiercą jest małoletnie dziecko, procedura odrzucenia spadku ulega znacznej komplikacji, gdyż wymaga także ingerencji Sądu. Przepisy prawa przewidują jednak dodatkowe rozwiązanie.
Odrzucenie spadku a zrzeczenie się dziedziczenia
Na co dzień terminy „odrzucenie spadku” i „zrzeczenie się dziedziczenia” są ze sobą utożsamiane i stosowane naprzemiennie. Jednak w świetle prawa są to dwie odrębne instytucje. Odrzucenie spadku może nastąpić dopiero po śmierci spadkodawcy, co odbywa się w formie oświadczenia złożonego przed sądem lub notariuszem. Z kolei zrzeczenie się dziedziczenia pozwala na podjęcie działań zmierzających do ochrony przed długami spadkodawcy jeszcze za jego życia. Tym samym odrzucenie spadku nie jest jedyną drogą, na którą trzeba się zdecydować, by uniknąć problemów z długami zmarłego.
W odróżnieniu od odrzucenia spadku, które jest jednostronnym oświadczeniem, zrzeczenie się dziedziczenia następuje w ramach umowy między spadkobiercą ustawowym a przyszłym spadkodawcą. Co istotne, jest to jedyna przewidziana prawem umowa, której przedmiotem może być przyszły spadek.
Z racji, iż zrzeczenie się dziedziczenia następuje w drodze umowy, w celu jej zawarcia niezbędny jest udział przyszłego spadkodawcy. Nie można go jednak zmusić do zawarcia takiej umowy, wobec czego w przypadku silnego konfliktu ze spadkodawcą, skorzystanie z tej instytucji może być utrudnione. Warto jednak mieć na uwadze, iż umowa o zrzeczenie się dziedziczenia co do zasady swoimi skutkami obejmuje także zstępnych (dzieci, wnuki) przyszłego spadkobiercy. Oznacza to, iż zawarcie takiej umowy pozwoli uchronić małoletnie dzieci przed długami spadkodawcy i to bez ingerencji sądu, co niewątpliwie stanowi zaletę tej instytucji. Dlatego też w określonych przypadkach opisana wyżej instytucja może być znacznie korzystniejszym rozwiązaniem niż złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku.
Decydując się na zawarcie umowy o zrzeczenie się dziedziczenia należy pamiętać, iż powinna ona przyjąć formę aktu notarialnego. Niezachowanie tej formy skutkować będzie nieważnością umowy.
Odkrycie długów po przyjęciu spadku
Niejednokrotnie mają miejsce sytuacje kiedy to spadkodawca ukrywał przed bliskimi swoją sytuację finansową, albo nie miał bliskiego kontaktu z rodziną, przez co spadkobiercy mogą nie dysponować pełnymi informacjami o zobowiązaniach zmarłego. Pojawia się zatem pytanie, co w przypadku gdy spadkobierca przyjął spadek wprost, a dopiero potem dowiedział się o długach spadkodawcy i ich wysokości? Czy takiemu spadkobiercy przysługuje ochrona przed długami?
Przepisy kodeksu cywilnego przewidują możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu (lub o odrzuceniu) spadku, jeżeli zostało ono złożone pod wpływem groźby lub błędu. Wspomniany błąd może dotyczyć na przykład nieistnienia w masie spadkowej określonych pasywów lub aktywów. Błędem może być również mylna kalkulacja wysokości długów zmarłego. Należy przy tym podkreślić, iż taki błąd nie zawsze będzie pozwalał na skorzystanie z dobrodziejstwa jakim jest uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu spadku. Orzecznictwo jest zgodne co do tego, iż błąd nie może być wynikiem braku staranności spadkobiercy – innymi słowy musi on być usprawiedliwiony okolicznościami sprawy – wyjaśnia adwokat Agata Koschel-Sturzbecher.
