Jan Wiśniewski- Historia Kościoła w Stanowiskach

Jan Wiśniewski- Historia Kościoła w Stanowiskach

Jan Wiśniewski opisał jak wyglądała Historia Kościoła w Stanowiskach oraz jak kościół wyglądał w ówczesnych czasach. Wiedzę zawarł w książce Dekanat Konecki. Natomiast tutaj znajdziecie opis przygotowany przeze mnie: Historia budowy Kościoła w Stanowiskach.

Tak opisał to ksiądz Jan Wiśniewski:

Lasy w okolicach Przedborza były ulubionym miejscem łowów królewskich. Wiemy, iż polował w nich Kazimierz Wielki. Powstawały przeto wśród kniei osady, zaludniane przez kmieci. Prawdopodobnie jedną z takich osad, swą nazwą przypominającą łowy, są Stanowiska. Jednak kiedy wieś powstała, kiedy wzniesiono w niej pierwszy kościół, dla braku dokumentów niewiadomo. Sądząc ze starożytnego dzwonu z 1493 r. i z drzwi od północy, mających stary gotycki napis IHS i herb 3 róże, przypuszczać można, iż o kościół pierwotny w St. sięga XV w.

W Lib. B. Łaskiego (1521 r.) mamy wiadomości, iż w St. znajduje się kościół murowany z kamienia, pod wezwaniem św. Jakóba. Prawo patronatu mieli dziedzice Stanowisk i Sielnicy. Wieś dawała dziesięcinę wartości 3 grzywien i dzies. konopną po 2gr. z łanu, a karczmy pół grosza. Do plebana należał łan ziemi w 3 częściach, dwie łąki, karczma z rolą naprzeciw kościoła, dająca pół grz. czynszu i obowiązana warzyć piwo plebanowi. W 1508 r. Stanis. Stanowski płacił 13 grz. poboru. W 1540 roku posiada St. Mikołaj Szczukocki.

Wspomniany kościół był raczej kaplicą z wejściem od południa. Dopiero w 1800 r. dostawił przednią część i wieżę, jak głosi napis ponad głównem wejściem p. Michał na Czaplicach Czaplicki S. R. sędzia ziemi chęcińskiej, dziedzic Łapczyn. Woli, Mrowina, Bru. Dosłownie: „Restaurata p. Michalem in Czaplice Czaplicki C. R. judicem Ter. Chencine. ipsorum Lapczyna wola, Mrowicza, Bru. here. Ad. M. D. G. ano salutis 1800”.

Długość kościoła wynosi 40 łok., szer. 20; front zdobi wieża z dzwonami, druga ponad nawą. W 1889 roku pokryty był kościół blachą żelazną, następnie X. W. St. pokrył go cynkową. Prezbyterjum i nawa- zasklepione; sklepienie w prezb. na żebrach ma ozdoby w kształcie liści. Wielki ołtarz drewniany z obrazem M. B. Częst., a na zasuwie św. Jakób, patron kościoła, z księgą w ręku, z której czyta. Obraz ten malował p. Jędrzejczyk z Częstochowy. Dwie kolumny i dwa 2 koryn. filary podtrzymują górną część ołtarza z obrazem św. Grzegorza pap. Na tabernaculum rodzaj niszy z popiersiami (półfigurami) 12 apostołów, w rzeźbie na tle złoconem. Po bokach ołtarza stoją figury św. Katarzyny i św. Barbary. Ołtarz można obejść, gdyż w tych okolicach jest zwyczaj, iż lud przed przystąpieniem do Komunii św. obchodzi na klęczkach ołtarz. W nawie stoją dwa ołtarze w stylu rococco: na lewo ołtarz św. Jana Nepomucena patrzącego na księgę z początkowemi literami D.Q. R. A.

Obraz lichego pędzla, zniszczony; w górze Opatrzność. Na prawo stoi ołtarz zastosowany do poprzedniego z rzeźbą P. J. na krzyżu. W górze Duch św. na szczycie Serce. Od południa znajduje się kaplica z ołtarzem i obrazem św. Józefa: wyżej św. Antoniego. Po obu stronach, w murze są wmurowane urny. Na mensie stoją dwa oszklone, w kształcie trumien relikwiarze, niewiadomo których św., gdyż nie posiadają autentyków.

Pomniki

W północnej ścianie prezybiterium mieści się pomnik Heleny z Poklewskich- Koziełł Czaplickiej ur. 1863 + 1893 r. Gdy odbijali szabor przy wmurowaniu tego pomnika, znaleźli pod nim fresk wyobrażający szafel, w nim pędzel, młotek, kielnię. W ścianie południowej prezbiterjum jest płyta, poświęcona pamięci Karoliny z Rogawskich Kamockiej ur 1800 r. + 1851 r. W nawie od południa między amboną (sprawioną przez X. W. St.) i ołtarzem ś. Jana- pomnik Anny z Gruszeckich Czaplickiej +1872 r. w 55 r. ż. Od strony poł. Karoliny z Słowianowskich Czaplickiej +1848 r. Pod chórem, wsparty o ścianę, stoi pomnik z chęcińskiego marmuru, ozdobiony urną z ogniem. Jest on poświęcony pamięci „Tekli z Czapl. Macharzyńskiej d.21 stycznia 1800 r. z nieutulonym żalem ojca, męża, dzieci, familii i przyj. zm. Była wzorem przyw. córki gorl. żony, dobr. matki. Małżonek Leonard M. na znak wdzięczn. postument postawił”. Spodem herb Wąż. Pomnik w kaplicy: Jak. Czaplickiemu 1792 + 1852 r., Leopold Czap. 1819 + 1869 r., Flor. z Kamockich Czpal. 1826 + 1863 r. Chrzcielnicę zdobią herby.

Zakrystja…

…znajduje się po stronie Ew. wielkiego ołtarza; jest zasklepiona. Na jednym kielichu jest napis: Marja Koserowska A. D. 1739. Szaty liturgiczne- nowe. Obrazy na ścianach: M. B. w stylu bizant., dawniej był w wielkim ołtarzu i obraz św. Grzegorza malowany na desce. Groby były pod wielkim ołtarzem, pod kaplicą i ołtarzem św. Jana.

Dzwony

Z przysionka jest wejście krętemi schodami do dzwonów umieszczonych we frontowej wieży. Jest ich trzy. Napis na największym: Ecce crucem Domini fugite partes adversae i wizerunek św. Józefa; niżej: Me fecit Joseph Rosenberck anno 1747.

Drugi dzwon w oknie od północy ma stary gotycki napis: O rex glorie Deus veni cum pace hodie M0 CCCC0 XC III0 Johannes BORCZEI (?) WOLI (?). Dwa herby węże. (Paprocki: h. Wąż: Borkowie str 365);

Na trzecim, najmniejszym, napisu niema.

W tej samej wieży mieści się stary, szpiudlowy zegar.

Cmentarze

Parafia posiada trzy cmentarze. Na dawnym stoi kaplica murowana, którą w 1879 r. na grobie męża Zenona wystawiła p. Helena Koziełł-Czaplicka.

Prebenda…

… św. Józefa. Fundatorem Bractwa był proboszcz St. ks. Grzegorz Scisłowicz, zapisując na Bractwo 2000 zł.

W 1724 r. ma wieczną altarję i promotora Bractwa św. Józefa (i organistę) w Stan. Franciszek hrabia na Tęczynie i Czekarzewicach Tarło, Wieluński i Pilzneński starosta, dziedzic Stanowisk zapisał w 1724 r. 1000 zł. z rocznym procentem 80zł. Nadto dwa pola pod St. zwane Glinianki ofiarował i zapisał. Kollatorem tej prebendy był fundator, po jego śmierci dziedzic Stanowisk, a w razie gdyby takowi stali się heretykami, to pleban miejscowy. Promotor ma w obowiązkach duszpasterskich pomagać plebanowi za co tenże rocznie obowiązany jest mu dopłacać z własnych środków 200 zł. Promotorem będzie miejscowy wikarjusz, który co środę obowiązany odprawiać msze św. o św. Józefie (przy akompaniamencie organów) w intencyi Tarły za życia i po śmierci tegoż, również w intencyi dobrodziejów. Przed mszą św. z dwóch tabliczek odwróciwszy się do ludu wyczyta nazwiska dobrodziejów. Po mszy św. wróci do zakrystji, zdejmie ornat, poczem pokropi lud wodą święconą. Odprawiać będzie msze ciche przed ołtarzem św. Józefa w intencyi odpuszczenia grzechów hrabiego. Co piątek odprawi msze św. za duszę ks. Fr. Stawiszkiewicza. Odprawi msze św. śpiewaną z jednym nokturnem za duszę ks. Grzegorza Ścisłowicza fundatora Bractwa. Co kwartał dawać będzie organiście po 5 florenów. Pleban ma dawać po 10 fl. jeżeli pleban życzy sobie aby promotor był wikarjuszem, wówczas będzie mu osobno płacił, ten zaś w uroczystości Nar. Pańskiego, Wielkanoc, Wniebowstąpienia, Ziel. św., Bożego Ciała, św. Jakóba Ap., patrona kościoła, w urocz. poświęcenia kościoła winien być na jutrzni, procesyi, nieszporach na sessjach Bractwa. Na organistę hr. Tarło t. r. 800 zł. zapisał. (Doku ent w Sandomierzu).

Kaplica arjańska.

W Łapczynej Woli znajduje się poarjańska kaplica, będąca w tej chwili w stanie ruiny. Pod posadzką są groby, które niedawno spenetrowali złodzieje.

Dziesięciny

Proboszcz miał dziesięcinę ze Stanowisk: z pól dworskich i chłopskich, z części zw. Koprusza i z roli Siatki w Pilczycy (wytyczna) z erykcyi. Dziesięcina z części Górnych w Bobrownikach dwor. i chłop., z Woli Bobrow. i Łapczynej, z Dobromierza dwors. ze wsi Siedlnic, na Górach mokrych i suchych czynsz 1000zł. przez Jana Łąckiego w 1640 r. zapisany.

Plebani

W 1521 r. Stanisław pleban i dziedzic, utrzymuje przy kościele wikarego i ministranta.

W 1607 r. Jakó z Pławna decanus roralis Kurelovensis. Postarał się o wyciąg erykcyi z ksiąg Joannis de Lasco (1521 r.).

W 1619 r. konsystorz Kurzelowski upomina proboszcza w St. aby chrzcielnicę trzymał zamkniętą, aby w ciągu 6 miesięcy postarał się o wikarego. Bedąc posłusznym Władzy, przedstawia konsystorzowi na wikarego do Stanowisk Grzegorza, Wojciecha Janaszka ze wsi Kotowskiej Woli, kleryka, pragnącego przyjąć większe święcenia ( Ac. Kons. Kielec.).

W 1637 r. po śmierci ks. Jakóba z P., na to beneficum otrzymał prezentę od Jana de Nadole Łąckiego, dziedzica Stanowisk Andrzej Zygmunt Łącki, kleryk mn, święceń. Ten wspomnianę erekcję złożył w aktach konsystorza Kurzelowskiego. T. r. komendarzem był X. Jan Rogowski.

W 1680 r. X. Franciszek Stawiszkiewicz, prob.

Około 1710 r. X. Grzegorz Ścisłowicz, plebanem był Stanowisk Skotnik. Stanowiska w 1716 r. należały do Franciszka Mękarskiego i Bartłomieja Zakrzowskiego, ożenionego z Anną Mękarską (Ac. Capit. Sandom.).

W 1735 r. Szymon Krakowczyk pleban, poddziekani kurzelowski zm 1748 r. Wikarym od 1731-59 r. był X. Jacek Zniłkiewicz.

W 1758 r. Wojciech Piętkiewicz pleban, sędzia surr. kurzel. do 1770 roku.

X. Stanisław Wróblewski w 1763 r. wikary, zaś od 1770 r. proboszcz do 1789 roku.

X. Franciszek Cadere komendarz.

W 1795 r. X Józef Rzepecki pleb. tu um.

W 1816 r. X. Stanisław Borowicz pl. um. 1833 r.

Do 1868 r. X. Wawrzyniec Sajdakowski, tu um. X. Edmund Mordzyński. X. Józef Falkiewicz, um w Sandomierzu.

Od 1876-91 r. X. Wacław Stępniewicz od 1891 r. pleban.

Wsie należące do parafii: Bobrowniki, Boża Wola, Dobromierz, Koprusza, Kubisz, Łapczyna wola, Mrowina, PIaski, Stanowiska, Wólka bobrowska. Dusz 2292. Poczta Przedbórz.