3 godzin temu
Polski sektor małych i średnich przedsiębiorstw stoi przed kolejnym poważnym wyzwaniem finansowym, które może fundamentalnie wpłynąć na kondycję tysięcy firm oraz ich zdolność do dalszego rozwoju i konkurowania na rynku. Rządowe prognozy ekonomiczne jednoznacznie wskazują, iż rok 2026 przyniesie znaczący wzrost obciążeń z tytułu składek społecznych, co stanowi kolejny element rosnącej presji fiskalnej na polskich przedsiębiorców. Ta niepokojąca tendencja może mieć długotrwałe konsekwencje dla dynamiki rozwoju gospodarczego oraz atrakcyjności prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.
Fot. Warszawa w Pigułce
Mechanizm podwyżek składek ZUS opiera się na automatycznym powiązaniu wysokości obciążeń z prognozowanym przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce narodowej, co oznacza, iż każdy wzrost płac przekłada się bezpośrednio na zwiększone koszty prowadzenia działalności gospodarczej. Podstawą naliczania składek dla przedsiębiorców objętych standardowym systemem ubezpieczeń społecznych jest sześćdziesiąt procent prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, które według najnowszych rządowych założeń ma osiągnąć w 2026 roku poziom dziewięciu tysięcy czterystu dwudziestu złotych miesięcznie.
Ta projekcja oznacza, iż podstawa wymiaru składek ZUS dla przedsiębiorców wyniesie pięć tysięcy sześćset pięćdziesiąt dwa złote, co w porównaniu do obecnych poziomów stanowi wzrost o około osiemset sześćdziesiąt procent. Konsekwencją tego automatycznego mechanizmu będzie podwyżka miesięcznych składek o blisko sto pięćdziesiąt trzy złote, co w skali całego roku oznacza dodatkowe obciążenie przekraczające tysiąc osiemset złotych dla wszystkich przedsiębiorcy objętego standardowym systemem składkowym.
Jednak rzeczywiste obciążenie finansowe polskich firm będzie jeszcze wyższe ze względu na równoległe podwyżki składki zdrowotnej, która stanowi dodatkowy element systemu obciążeń społecznych nakładanych na prowadzących działalność gospodarczą. Łączny wzrost wszystkich obowiązkowych składek i opłat związanych z prowadzeniem firmy osiągnie poziom około dwustu siedemdziesięciu złotych miesięcznie, co w ujęciu rocznym przekłada się na dodatkowy koszt trzech tysięcy dwustu pięćdziesięciu pięciu złotych dla wszystkich przedsiębiorcy.
Skala tych podwyżek staje się jeszcze bardziej dramatyczna, gdy weźmie się pod uwagę, iż dotyczy ona firm, które już teraz ponoszą znaczące koszty prowadzenia działalności gospodarczej oraz muszą radzić sobie z licznymi innymi obciążeniami administracyjnymi i podatkowymi. Przedsiębiorcy objęci standardowym systemem składkowym, określanym potocznie jako duży ZUS, to głównie właściciele firm, które przekroczyły określone progi dochodowe lub czasowe uprawniające do korzystania z preferencyjnych form opodatkowania i składek.
Szczególnie dotkliwe będą te podwyżki dla segmentu małych i średnich przedsiębiorstw, które stanowią kręgosłup polskiej gospodarki oraz główne źródło miejsc pracy w kraju. Te firmy często działają na relatywnie niskich marżach oraz mają ograniczone możliwości przerzucania dodatkowych kosztów na klientów, co oznacza, iż wzrost składek ZUS będzie musiał zostać w dużej mierze zaabsorbowany przez same przedsiębiorstwa kosztem ich rentowności i możliwości inwestycyjnych.
Firmy prowadzące działalność w sektorach charakteryzujących się wysoką konkurencją oraz niskimi marżami mogą stanąć przed dramatycznym wyborem między podniesieniem cen swoich produktów lub usług, co może prowadzić do utraty konkurencyjności, a absorpcją dodatkowych kosztów, co może zagrozić ich stabilności finansowej. Niektóre przedsiębiorstwa mogą zostać zmuszone do redukcji zatrudnienia lub ograniczenia inwestycji rozwojowych, co może mieć negatywny wpływ na ogólną dynamikę gospodarczą.
Automatyczny charakter mechanizmu podwyżek składek ZUS oznacza, iż przedsiębiorcy mają bardzo ograniczone możliwości wpływania na wysokość swoich obciążeń społecznych, co czyni ich szczególnie podatnymi na wahania koniunktury oraz zmiany w polityce płacowej. System ten został zaprojektowany z myślą o zapewnieniu stabilnego finansowania systemu ubezpieczeń społecznych, ale jego społeczne koszty w postaci zwiększonej presji na sektor przedsiębiorstw mogą okazać się znaczące.
Przedsiębiorcy, którzy przez cały czas korzystają z preferencyjnych form opodatkowania, takich jak ulga na start dla nowo powstałych firm czy mały ZUS plus dla firm o niewielkich dochodach, będą tymczasowo chronieni przed tymi podwyżkami. Jednak te ulgi mają charakter czasowy oraz są ograniczone określonymi progami dochodowymi, co oznacza, iż większość firm w miarę swojego rozwoju i wzrostu dochodów ostatecznie zostanie objęta standardowym systemem składkowym.
Mechanizm ulgi na start, który pozwala nowym przedsiębiorcom na płacenie preferencyjnych składek przez pierwsze miesięce działalności, był projektowany jako forma wsparcia dla początkujących firm oraz zachęta do podejmowania działalności gospodarczej. Jednak po wyczerpaniu tego okresu ulgi, firmy automatycznie przechodzą na standardowy system składkowy, co oznacza dramatyczny wzrost miesięcznych obciążeń, który może stanowić szok dla budżetów młodych przedsiębiorstw.
Podobnie mały ZUS plus, który umożliwia firmom o rocznych dochodach nieprzekraczających określonych progów płacenie składek obliczanych od rzeczywistych dochodów zamiast od standardowej podstawy, stanowi czasowe rozwiązanie, które nie eliminuje długoterminowego problemu rosnących obciążeń społecznych. Przedsiębiorstwa, które osiągną sukces i przekroczą progi dochodowe uprawniające do tej ulgi, będą musiały przejść na standardowy system składkowy z wszystkimi jego konsekwencjami finansowymi.
Prognozy rządowe dotyczące wzrostu przeciętnego wynagrodzenia, które stanowią podstawę dla kalkulacji składek ZUS, odzwierciedlają założenia o dynamicznym rozwoju polskiej gospodarki oraz systematycznym wzroście płac w różnych sektorach. Jednak te optymistyczne projekcje mogą nie uwzględniać w pełni rzeczywistych możliwości małych i średnich przedsiębiorstw do generowania dochodów pozwalających na pokrycie rosnących kosztów prowadzenia działalności.
Dodatkowo, wzrost składek ZUS następuje w kontekście innych rosnących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, w tym inflacji kosztów energii, surowców, transportu oraz usług, co oznacza, iż przedsiębiorcy muszą radzić sobie z wielowymiarową presją kosztową. Ta kumulacja różnych czynników wpływających na wzrost kosztów działalności może prowadzić do pogorszenia konkurencyjności polskich firm na rynkach międzynarodowych oraz ograniczenia ich umiejętności ekspansji i rozwoju.
Sektor usług, który w znacznej mierze opiera się na pracy ludzkiej oraz ma ograniczone możliwości automatyzacji procesów, może być szczególnie wrażliwy na wzrost składek społecznych. Firmy świadczące usługi prawne, księgowe, konsultingowe czy marketingowe często działają na modelach biznesowych, gdzie koszty pracy stanowią dominującą pozycję w strukturze wydatków, co oznacza, iż wzrost składek ZUS może mieć proporcjonalnie większy wpływ na ich rentowność.
Branże wymagające wysokich kwalifikacji oraz specjalistycznej wiedzy mogą dodatkowo cierpieć z powodu emigracji talentów do państw oferujących bardziej korzystne warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Młodzi, wykwalifikowani przedsiębiorcy mogą rozważać przeniesienie swojej działalności do jurysdykcji oferujących niższe obciążenia podatkowe oraz składkowe, co może prowadzić do długoterminowego osłabienia polskiego sektora usług wysokiej wartości dodanej.
Firmy rodzinne oraz jednoosobowe działalności gospodarcze, które stanowią znaczący segment polskiej przedsiębiorczości, mogą być szczególnie dotknięte przez rosnące składki ZUS ze względu na ich ograniczone możliwości absorpcji dodatkowych kosztów. Te przedsiębiorstwa często funkcjonują na zasadzie reinwestowania większości zysków w rozwój działalności oraz nie posiadają znaczących rezerw finansowych pozwalających na łatwe dostosowanie się do wzrostu kosztów stałych.
Długoterminowe konsekwencje systematycznego wzrostu składek ZUS mogą obejmować zmniejszenie skłonności do podejmowania działalności gospodarczej wśród potencjalnych przedsiębiorców, co może negatywnie wpłynąć na dynamikę tworzenia nowych miejsc pracy oraz innowacyjność polskiej gospodarki. Młodzi ludzie rozważający rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej mogą zostać zniechęceni przez perspektywę wysokich i stale rosnących obciążeń społecznych.
Rząd uzasadnia wzrost składek ZUS koniecznością zapewnienia stabilnego finansowania systemu ubezpieczeń społecznych w kontekście starzejącego się społeczeństwa oraz rosnących kosztów opieki zdrowotnej. Argumentacja ta ma racjonalne podstawy, ale może nie uwzględniać w pełni wpływu rosnących obciążeń na konkurencyjność oraz dynamikę rozwoju sektora prywatnego, który ostatecznie finansuje cały system społeczny.
Alternatywne sposoby finansowania systemu ubezpieczeń społecznych, takie jak zwiększenie efektywności wydatkowania środków publicznych, walka z szarą strefą czy optymalizacja procesów administracyjnych, mogą oferować możliwości zmniejszenia presji na składki ZUS bez uszczerbku dla stabilności systemu. Jednak implementacja takich rozwiązań wymaga długoterminowego planowania oraz politycznej woli wprowadzania strukturalnych reform.
Międzynarodowe porównania pokazują, iż poziom obciążeń społecznych w Polsce znajduje się już teraz w górnej części spektrum europejskiego, co może wpływać na konkurencyjność polskich firm w porównaniu z przedsiębiorstwami z państw oferujących bardziej korzystne warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Dalszy wzrost tych obciążeń może pogłębić tę niekorzystną dysproporcję oraz wpłynąć na decyzje inwestycyjne firm międzynarodowych rozważających lokalizację swoich operacji w Polsce.
Przedsiębiorcy, którzy chcą przygotować się na nadchodzące podwyżki składek ZUS, powinni rozpocząć już teraz proces analizy swoich budżetów oraz poszukiwania sposobów optymalizacji kosztów działalności. Może to obejmować renegocjację umów z dostawcami, poprawę efektywności operacyjnej, dywersyfikację źródeł przychodów lub rozważenie zmian w strukturze organizacyjnej firmy.
Część przedsiębiorców może rozważać przekształcenie formy prawnej swojej działalności w sposób umożliwiający korzystanie z bardziej korzystnych form opodatkowania, choć takie działania wymagają starannej analizy prawnej oraz podatkowej. Inne firmy mogą skupić się na zwiększeniu produktywności oraz wartości dodanej swoich usług lub produktów, co pozwoliłoby na częściowe skompensowanie rosnących kosztów stałych.
Ostatecznie, sukces w radzeniu sobie z rosnącymi składkami ZUS będzie wymagał od polskich przedsiębiorców nie tylko dostosowania swoich modeli biznesowych, ale również aktywnego zaangażowania w dialog z decydentami politycznymi na temat konieczności zrównoważenia potrzeb finansowania systemu społecznego z imperatywem utrzymania konkurencyjności oraz dynamiki rozwoju sektora prywatnego. Tylko poprzez takie kompleksowe podejście możliwe będzie znalezienie rozwiązań, które zagwarantują zarówno stabilność systemu ubezpieczeń społecznych, jak i dalszy rozwój polskiej przedsiębiorczości.
