Leszek Wątróbski: Dyneburg (Daugavpils) – 750 lat historii*

goniec.net 2 dni temu

W ostatni weekend maja br. uroczyście obchodzono 750 rocznicę jego historii. Dyneburg (łot. Daugavpils) to drugie co do wielkości miasto Łotwy, położone około 230 km na południowy wschód od Rygi, nad rzeką Dźwiną. Jest powszechnie uznawane za stolicę Łatgalii. Miasto odgrywało przez wieki istotną rolę w historii Europy Wschodniej, będąc miejscem spotkań różnych kultur, religii i narodowości. Szczególne miejsce w dziejach Dyneburga zajmuje Polska, której wpływy są tam widoczne zarówno w przeszłości, jak i we współczesności miasta.

Historia Dyneburga sięga roku 1275, kiedy to mistrz Zakonu Kawalerów Mieczowych, Ernst von Ratzeburg, założył zamek Dyneburg, położony w rejonie dzisiejszego parku przyrodniczego „Daugavas loki”. Wokół zamku gwałtownie rozwinęła się osada, która dała początek miastu. W 1577 roku zamek został zniszczony przez wojska Iwana Groźnego, co skłoniło władze do budowy nowej fortyfikacji w innym miejscu – tam, gdzie w tej chwili znajduje się Daugavpils. W roku 1582 król Polski Stefan Batory nadał Dyneburgowi prawa miejskie na prawie magdeburskim. Decyzją ta przyczyniła się do rozwoju administracyjnego i gospodarczego miasta. Po sekularyzacji Zakonu Kawalerów Mieczowych w 1561 roku, Dyneburg znalazł się w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów jako stolica Inflant Polskich. Miasto stało się ważnym ośrodkiem administracyjnym i religijnym regionu. W Dyneburgu odbywały się sejmiki szlachty, a także funkcjonowała siedziba biskupa inflanckiego. Polska obecność w mieście była silna aż do I rozbioru Rzeczypospolitej w 1772 roku, kiedy to Dyneburg został włączony do Imperium Rosyjskiego.

1 z 8

Polska społeczność w Dyneburgu ma długą i bogatą historię. w tej chwili Polacy stanowią około 15% mieszkańców miasta, co czyni ich największą mniejszością narodową w Daugavpils. Pomimo licznych wyzwań historycznych, takich jak okresy rusyfikacji czy sowieckiej dominacji, Polacy zachowali tam swoją tożsamość, język i kulturę. W uznaniu zasług króla Stefana Batorego dla rozwoju Dyneburga, w pobliżu Twierdzy Dyneburskiej wzniesiono pomnik upamiętniający monarchę. Pomnik przedstawia symboliczną tarczę zegara z zaznaczonymi ważnymi momentami w historii miasta oraz wizerunkiem i podpisem króla. Jest to wyraz wdzięczności mieszkańców za nadanie miastu praw miejskich i przyczynienie się do jego rozwoju. kooperacja polsko-łotewska jest kontynuowana również w sferze kulturalnej. W 2010 roku prezydent Bronisław Komorowski podczas wizyty w Dyneburgu nazwał miasto „stolicą Polaków na Łotwie”. Corocznie organizowane są także obchody Dnia Polonii i Polaków za Granicą, podczas których odbywa się pochód społeczności polskiej ulicą Warszawską. Dyneburg, choć wielokrotnie niszczony i odbudowywany, zachował wiele zabytków świadczących o jego bogatej historii. Wśród nich znajduje się Twierdza Dyneburga – unikalny zespół budowli fortyfikacyjnych z XIX wieku, będący jedyną twierdzą typu bastionu w Europie Wschodniej zachowaną w niemal niezmienionym stanie.

W mieście znajdują się także świątynie różnych wyznań, w tym neogotycki kościół Niepokalanego Poczęcia NMP z 1902 roku, cerkiew św. Borysa i Gleba z 1905 roku oraz molenna staroobrzędowców. Zachowała się również XIX-wieczna synagoga, odrestaurowana w 2003 roku z okazji setnej rocznicy urodzin Marka Rothko – słynnego amerykańskiego malarza pochodzącego z Dyneburga. A tegoroczne obchody 750-lecia Dyneburga były doskonałą okazją do przypomnienia i uczczenia tego wspólnego dziedzictwa. Dyneburg był także miejscem ważnych wydarzeń w historii Polski i Łotwy. W roku 1920, podczas wojny polsko-bolszewickiej, miasto zostało wyzwolone przez wspólne siły polsko-łotewskie pod dowództwem generała Edwarda Rydza-Śmigłego. Na pamiątkę tych wydarzeń, na Słobódce wzniesiono pomnik w formie 13-metrowego krzyża, upamiętniający 237 polskich żołnierzy poległych w walkach .

Współcześnie w Dyneburgu działa wiele instytucji pielęgnujących polskie dziedzictwo. Jednym z nich jest Centrum Kultury Polskiej, założone w roku 1997, organizuje liczne wydarzenia kulturalne, edukacyjne i artystyczne, w tym koncerty, wystawy, warsztaty oraz kursy języka polskiego. Przy Centrum funkcjonują także zespoły artystyczne, takie jak chór „Promień” czy zespół taneczny „Kukułeczka”.Ważnym ośrodkiem edukacyjnym jest Państwowe Gimnazjum Polskie im. Józefa Piłsudskiego, w którym uczy się ponad 500 uczniów. Szkoła ta odgrywa kluczową rolę w przekazywaniu młodemu pokoleniu polskiej kultury i języka. W Dyneburgu ma też swoją siedzibę Zarząd Główny Związku Polaków na Łotwie i dyneburski jego oddział „Promień”.

Leszek Wątróbski

zdjęcia:
01. Historia Dyneburga sięga roku 1275. Centrum miasta z cyfrą 750 obok hotelu Park Hotel Latgola (3.VI.2025)(fot. Leszek Wątróbski) 02. Dyneburg centrum (fot. Leszek Wątróbski) 03. W uznaniu zasług króla Stefana Batorego dla rozwoju Dyneburga, w pobliżu Twierdzy Dyneburskiej, wzniesiono jego pomnik, który przedstawia symboliczną tarczę zegara z zaznaczonymi ważnymi momentami w historii miasta oraz wizerunkiem i podpisem polskiego króla (fot. Leszek Wątróbski) 04. Twierdza Dyneburga – unikalny zespół budowli fortyfikacyjnych z XIX wieku, będący jedyną twierdzą typu bastionu w Europie Wschodniej zachowaną w niemal niezmienionym stanie (fot. Leszek Wątróbski) 05. W rodowej posiadłości Platerów w Likśnie nad Dźwiną, w pobliży Dyneburga, kapitan Wojska Polskiego (w czasie powstania listopadowego) Emilia Broel-Plater spędzała wakacje (fot. Leszek Wątróbski) 06. Kościół pw św. Piotra w okowach (fot. Leszek Wątróbski) 07. Cerkiew staroobrzędowców w Dyneburgu (fot. Leszek Wątróbski) 07a. Wnętrze cerkwi staroobrzędowców w Dyneburgu (ul. Puszkina 16 a, zbudowana w latach 1908–1928) (fot. Leszek Wątróbski)
*W czerwcu br. udało mi się, po długiej przerwie liczącej ćwierć wieku, ponownie odwiedzić Łotwę i Dyneburg. Spotykałem się tam z polskimi działaczami i twórcami oraz odwiedziłem polskie szkoły (ale o tym w kolejnych korespondencjach).

Idź do oryginalnego materiału