Małopolska napędza rowerową współpracę między regionami

W dniach 9–11 kwietnia 2025 r. w Małopolsce odbędzie się ogólnopolskie spotkanie członków Zespołu ds. Mobilności Rowerowej przy Konwencie Marszałków RP oraz Zespołu Koordynatorów ds. Mobilności Rowerowej przy Związku Województw RP. Wydarzenie zgromadzi koordynatorów i ekspertów ze wszystkich województw, by podsumować dotychczasowe osiągnięcia, wymienić się doświadczeniami i wyznaczyć kolejne kierunki rozwoju turystyki i transportu rowerowego w Polsce. Dynamiczne dyskusje, terenowe wizyty studyjne oraz warsztaty – to wszystko czeka uczestników w Małopolsce, która pełni rolę gospodarza.

Razem dla pasjonatów rowerów – od Deklaracji Krynickiej do powołania Zespołu (2017)

Małopolska od lat odgrywa wiodącą rolę w ogólnopolskiej współpracy na rzecz turystyki rowerowej. Już w pierwszym półroczu 2017 r., gdy województwo małopolskie sprawowało prezydencję w Konwencie Marszałków, zainicjowano przełomowe działania – w Krynicy-Zdrój podpisano deklarację na rzecz rozwoju turystyki rowerowej w kraju. Ta wspólna deklaracja woli stała się fundamentem do podjęcia kolejnych kroków i – 17 grudnia 2017 r. – Konwent Marszałków RP (prezydencja Łódzkie) oficjalnie powołał Zespół ds. Mobilności Rowerowej (Stanowisko Konwentu Marszałków Województw RP z dnia 17 grudnia 2017 r. w sprawie powołania Zespołu ds. Mobilności Rowerowej).

Zgodnie z zapisami stanowiska, celem Zespołu jest koordynacja działań w skali kraju na rzecz rozwoju mobilności rowerowej – zarówno turystycznej, jak i transportowej – poprzez:
– wspólne wypracowanie standardów i zasad planowania, budowy oraz utrzymania infrastruktury rowerowej o zasięgu ponadregionalnym, uwzględniających najwyższe wymogi bezpieczeństwa;
– wyznaczenie i usystematyzowanie krajowej sieci tras rowerowych, w tym opracowanie jednolitego w skali kraju systemu numeracji i oznakowania szlaków rowerowych różnych szczebli (lokalnych, regionalnych i międzynarodowych)​
– wymianę doświadczeń i informacji oraz zintegrowanie działań promocyjnych, tak aby wspólnie rozwijać nowoczesne produkty i usługi związane z turystyką rowerową;
– podejmowanie wspólnych interwencji i inicjatyw sprzyjających rozwojowi ruchu rowerowego, m.in. dążenie do poprawy możliwości przewozu rowerów w pociągu.

Powołanie Zespołu ds. Mobilności Rowerowej stanowiło i stanowi wyraźny sygnał, iż polskie regiony wspólnie dążą do ogólnokrajowych rozwiązań służących rowerzystom, wychodząc poza jednostkowe inicjatywy wojewódzkie.

Tak sformułowane stanowisko – przyjęte jednogłośnie przez wszystkich marszałków województw – nadało formalny początek ogólnopolskiej współpracy w dziedzinie mobilności rowerowej. Od tego momentu minęło już kilka lat intensywnych działań. Dziś Zespół ds. Mobilności Rowerowej skupia przedstawicieli każdego regionu i w grudniu 2023 r. zyskał dodatkowo formułę Zespołu Koordynatorów przy Związku Województw RP, wzmacniając swoją pozycję i możliwości działania​. To dzięki temu głos wszystkich regionów brzmi jednolicie na forum ogólnopolskim – potwierdzając, iż kooperacja międzyregionalna jest kluczem do rozwoju infrastruktury i turystyki rowerowej w całym kraju.

Małopolska liderem i gospodarzem – prezydencja w Konwencie Marszałków 2025

Małopolska ponownie przejęła stery – od 1 stycznia 2025 r. województwo małopolskie sprawuje półroczne przewodnictwo w Konwencie Marszałków Województw RP​. Oznacza to, iż przez pierwsze sześć miesięcy 2025 r. Małopolska organizuje posiedzenia Konwentu i koordynuje prace nad wspólnymi inicjatywami regionów. Marszałek Łukasz Smółka – obejmując symboliczną pałeczkę przewodnictwa podczas spotkania Konwentu w Szczecinie w listopadzie 2024 r. – podkreślił, iż nadchodzący czas będzie okresem owocnych i inspirujących dyskusji oraz podejmowania nowych wyzwań​.

Tym razem Małopolska jako gospodarz kwietniowego spotkania koordynatorów ds. mobilności rowerowej stworzy przestrzeń do podsumowania dotychczasowych dokonań zespołu i wyznaczenia nowych celów na przyszłość – zwłaszcza w zakresie szerokiej współpracy na rzecz rozwoju ruchu rowerowego. Dlatego w spotkaniu wezmą udział przedstawiciele środowisk rowerowych – powołanej 22 marca 2025 r. Polskiej Federacji Rowerowej, która skupia lokalne organizacje rowerowe z całego kraju (prezesem stowarzyszenia jest Tadeusz Mirski, prezes Stowarzyszenia Rowerowy Poznań, a wiceprezesem Olivier Schneider, związany z Krakowem, do niedawna prezes Francuskiej Federacji Rowerzystów). Do wspólnej dyskusji zaproszono również Szymona Nitkę – autora bloga ZnajKraj (oraz anglojęzycznej wersji Cycling Thread) oraz propagatora dostępnej dla wszystkich turystyki rowerowej.

Osiem lat wspólnej pracy – ogólnopolskie osiągnięcia na dwóch kółkach

Do największych sukcesów Zespołu należy m.in. wypracowanie i przyjęcie w 2019 r. planu spójnej sieci tras rowerowych w Polsce. Konwent Marszałków jednogłośnie zaaprobował wtedy ogólnokrajowy układ szlaków – krajowych i regionalnych – wraz z zasadami ich numeracji​. Ustalono hierarchię tras (europejskie, krajowe, regionalne) oraz przypisano im jednolite oznaczenia.

Innym praktycznym efektem wspólnych działań było ułatwienie rozwoju infrastruktury na wałach przeciwpowodziowych. Zespół wystąpił z apelem o zniesienie barier prawnych i finansowych dla budowy tras rowerowych na wałach, co zaowocowało zmianą podejścia Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie – instytucja ta w znacznym stopniu ograniczyła opłaty za wykorzystanie korony wałów pod ścieżki rowerowe​.

Wspólny głos regionów stał się także zauważalny na arenie ogólnopolskiej. Zespół ds. Mobilności Rowerowej zabiega o przyjęcie przez rząd długofalowej krajowej strategii rozwoju ruchu rowerowego – temat ten został podjęty we wspólnym stanowisku Konwentu Marszałków w marcu 2024 r., postulując opracowanie Narodowej Strategii Rowerowej.

Równolegle, na szczeblu europejskim, praca zespołu przyczyniają się do włączenia Polski w struktury EuroVelo. Najlepszym dowodem jest, porozumienie o utworzenie Krajowego Centrum Koordynacji EuroVelo (NECC) w Polsce, – porozumienie między Polską Organizacją Turystyczną a Związkiem Województw RP podpisano podczas małopolskiej prezydencji. Co ważne, impuls do powstania NECC wyszedł właśnie od zespołu koordynatorów ds. mobilności rowerowej, skupiającego reprezentantów wszystkich województw​. Centrum EuroVelo będzie działać w strukturach POT​ – po akceptacji wniosku przez Europejską Federację Cyklistów (wniosek zostanie złożony podczas czerwcowej konferencji VeloCity). To ogromny krok naprzód: Polska zyska dostęp do europejskiego know-how i znajdzie się w elicie państw współtworzących sieć długodystansowych tras EuroVelo.

Małopolska na rowery – imponująca infrastruktura i statystyki

Małopolska, będąc gospodarzem spotkania, nie bez powodu uchodzi za lidera budowy tras rowerowych w Polsce​

. Region ten konsekwentnie inwestuje w infrastrukturę i tworzenie przyjaznego ekosystemu dla rowerzystów. Liczby mówią same za siebie – (stan na styczeń 2025 r.) w Małopolsce dostępne jest już 1000 km infrastruktury rowerowej o wysokim standardzie​. Sieć ta składa się głównie z długodystansowych tras VeloMałopolska (takich jak Wiślana Trasa Rowerowa, VeloDunajec, VeloMetropolis/EuroVelo4, VeloNatura/EuroVelo11 i inne) oraz tras transgranicznych w rodzaju Szlaku wokół Tatr . Ponad połowę tych tras poprowadzono wydzielonymi drogami rowerowymi (całkowicie odseparowanymi od ruchu aut), ok. 30% wiedzie spokojnymi drogami lokalnymi o uspokojonym ruchu, a tylko 16% stanowią odcinki szutrowe​.

Na tym nie koniec – Małopolska może się także poszczycić około 3000 km szlaków rowerowych o różnym stopniu trudności, w tym tak znane jak Szlak Orlich Gniazd czy Karpacki Szlak Rowerowy, Rowerowy Szlak Doliny Karpia i Aqua Velo. . Dla miłośników kolarstwa górskiego stworzono rozbudowaną infrastrukturę MTB: w regionie działa 9 bike parków (m.in. Kasina, Kluszkowce, Słotwiny Arena) oraz ponad 50 pumptracków – co czyni Małopolskę rajem także dla entuzjastów ekstremalnej jazdy​

Sukces małopolskiej oferty rowerowej to nie tylko same trasy, ale i kompleksowa infrastruktura towarzysząca. Wzdłuż głównych szlaków VeloMałopolska utworzono liczne Miejsca Obsługi Rowerzystów (MOR) – zadaszone wiaty z ławeczkami, stojakami, wyposażone w narzędzia do drobnych napraw czy mapy. Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie wybudował do tej pory 27 takich MOR-ów, a ponadto na trasach funkcjonuje wiele innych punktów odpoczynku (wiaty, punkty widokowe) dostępnych dla cyklistów

Małopolska – jako jedna z nielicznych w Polsce, certyfikuje usługi przyjazne dla rowerzystów – w tej chwili w regionie jest już ponad 200 obiektów posiadających status Miejsca Przyjaznego Rowerzystom. Ta imponująca liczba świadczy o zaangażowaniu lokalnych przedsiębiorców i instytucji w obsługę turystów rowerowych.

Uczestnicy kwietniowego spotkania będą mieli okazję przekonać się na własne oczy o tych osiągnięciach. Program wydarzenia został ułożony tak, aby pokazać najlepsze praktyki Małopolski – zarówno podczas obrad – w obiekcie MPR, jak i w terenie, podczas wizyty studyjnej wzdłuż trasy VeloDunajec.

Miejsca Przyjazne Rowerzystom – dobre praktyki w terenie

Wszystkie obiekty, w których nocują uczestnicy spotkania i gdzie realizowane są spotkania są Miejscami Przyjaznymi Rowerzystom (MPR). To właśnie certyfikowane obiekty z logotypem roweru stanowią o sile oferty okołoturystycznej – gwarantują rowerzystom udogodnienia, zrozumienie ich potrzeb i wysoką jakość usług. Oto kilka z planowanych do odwiedzenia miejsc: Qubus Hotel Kraków – nowoczesny hotel położony tuż nad brzegiem Wisły, bezpośrednio przy Wiślanej Trasie Rowerowej (część EuroVelo 4). Oberża Pod Różą (Nowy Targ) – klimatyczny pensjonat i restauracja w Nowym Targu, z okien pokoi goście podziwiają malowniczą panoramę Tatr i Gorców, a tuż obok, przebiega szlak VeloDunajec oraz mię Szlak wokół Tatr. Hotel Gorce będący częścią miejskiego kompleksu sportowego Nowego Targu – miasta, które stawia na rozwój turystyki rowerowej. Karczma u Borzanka– najstarsza i najsłynniejsza karczma na historycznym szlaku handlowym prowadzącym z Węgier przez Nowy Targ do Wieliczki. Jej korzenie sięgają XVIII wieku – dawny zajazd po latach świetności popadł w ruinę w XX w., by zostać odbudowanym i ponownie otwartym w 2003 r. Dziś karczma kontynuuje tradycje gościnności, serwując specjały podhalańskiej kuchni w rustykalnych wnętrzach pełnych pamiątek. Willa pod Kolejką oraz luksusowy Szczawnica Park Resort & Spa w Szczawnicy to wyjątkowe obiekty, w których rowerzyści znajdą ofertę dedykowaną dla nich. Tłocznia Maurera (okolice Łącka) – rodzinne gospodarstwo sadownicze i wytwórnia soków, które udowadnia, iż MPR-em może być również atrakcja enoturystyczna. Położona przy trasie VeloDunajec tłocznia oferuje zwiedzającym degustację naturalnych soków tłoczonych na zimno ze słynnych łąckich owoców. Ten obiekt jest dowodem, iż Miejsca Przyjazne Rowerzystom to nie tylko hotele czy karczmy, ale również lokalne atrakcje i producenci, którzy dostosowują swoją ofertę pod potrzeby miłośników dwóch kółek.

Lista odwiedzanych MPR-ów jest dłuższa, ale już powyższe przykłady obrazują, jak różnorodne obiekty składają się na sieć przyjazną rowerzystom. Małopolska stworzyła kompleksowy ekosystem usług – od noclegów i gastronomii, po atrakcje kulturalne i punkty serwisowe – co znacznie podnosi atrakcyjność tras. Uczestnicy spotkania będą mogli osobiście porozmawiać z gospodarzami tych miejsc, dowiedzieć się, jakie udogodnienia wprowadzić dla cyklistów i jak certyfikat MPR wpłynął na ich działalność. Ta wiedza posłuży innym regionom przy rozwijaniu własnych sieci MPR, tak by dobre praktyki z Małopolski zaszczepić w całej Polsce.

Spójność i ciągłość tras – nowe mosty rowerowe na VeloDunajec

Małopolska stawia na infrastrukturę, która łączy – dosłownie i w przenośni. Jednym z największych wyzwań przy budowie długich tras rowerowych jest zapewnienie ich ciągłości tam, gdzie brakuje przepraw przez rzeki czy estakady nad przeszkodami terenowymi. W ramach projektu VeloMałopolska region zrealizował szereg inwestycji mostowych, które eliminują tzw. „wąskie gardła” na szlakach. Szczególną uwagę uczestnicy wydarzenia poświęcą trasie VeloDunajec, uchodzącej za najpiękniejszy szlak rowerowy w Polsce ze względu na spektakularne górskie krajobrazy Pienin, Gorców i Beskidów towarzyszące rzece Dunajec. Aby w pełni wykorzystać potencjał tej trasy, Małopolska zainwestowała w budowę nowych kładek pieszo-rowerowych specjalnie z myślą o rowerzystach.

Najbardziej znanym przykładem z ostatniego roku jest tzw. Zerwany Most – nowa kładka na Dunajcu, otwarta w 2024 r., która połączyła brzegi rzeki między między Szczawnicą a Krościenkiem). Jej lokalizacja nie jest przypadkowa: w tym miejscu istniał kiedyś drewniany most z 1872 r., będący pierwszą stałą przeprawą przez Dunajec w okolicy. Historyczny most został zerwany przez powódź w lipcu 1934 r., a ruiny przyczółków przez dziesięciolecia przypominały o przerwanym połączeniu​. Dziś, po ponad 90 latach, rowerzyści i piesi znów mogą przeprawić się tędy suchą stopą.

Kolejnym imponującym obiektem jest kładka rowerowa w Łącku, . To kolejny most wybudowany od podstaw wyłącznie dla potrzeb ruchu rowerowego – wcześniej w takich miejscach trzeba było korzystać z promu rzecznego albo nadrabiać drogę przez odległy most drogowy.

Warto podkeślić, iż budowa takich dedykowanych mostów rowerowych to w skali Polski wciąż nowość – większość tras w innych regionach bazuje na istniejących mostach drogowych lub kolejowych, ewentualnie adaptując nieużywane przeprawy. Małopolska poszła o krok dalej, stawiając nowe konstrukcje tam, gdzie naprawdę są potrzebne dla logiki szlaku​. Zielone mosty wzdłuż Dunajca są dziś takim samym symbolem trasy, jak czerwony asfalt na odcinku w okolicach Falsztyna czy dawne mosty kolejowe zrewitalizowane dla rowerzystów na Szlaku wokół Tatr.

Podczas spotkania koordynatorów zaplanowano wizję lokalną na trasie VeloDunajec, aby zobaczyć te obiekty w terenie. Grupa uczestników wyruszy na rowerach z Nowego Targu w kierunku Pienin, przemierzając m.in. odcinek do Szczawnicy. Po drodze zaplanowano krótkie spotkania z samorządowcami z gmin, które współpracowały przy budowie poszczególnych fragmentów trasy – będą oni mogli podzielić się swoimi doświadczeniami z realizacji takich inwestycji. Uczestnicy zatrzymają się przy Zerwanym Moście, by poznać jego historię, oraz w okolicach Łącka, gdzie przy Tłoczni Maurera zobaczą w praktyce, jak infrastruktura rowerowa integruje się z lokalnymi inicjatywami (wspomnianym sokomatem Maurera). Ta rowerowa wycieczka będzie żywą lekcją, jak infrastruktura wysokiej jakości przekłada się na atrakcyjność szlaku i zadowolenie użytkowników.

Program: dyskusje, warsztaty i integracja środowiska

Oprócz części terenowych, znaczną część wydarzenia wypełnią obrady i warsztaty merytoryczne. Spotkanie w Małopolsce to nie tylko okazja do promocji lokalnych dokonań, ale przede wszystkim forum wymiany wiedzy i pomysłów dla koordynatorów ze wszystkich województw. W programie przewidziano m.in.:

• Sesje prezentujące dobre praktyki – regiony i organizacje pozarządowe zaprezentują interesujące inicjatywy wspierające ruch rowerowy. Będzie mowa o współpracy z blogerami i liderami opinii rowerowych, a także o certyfikacji MPR-ów w innych częściach kraju. To szansa, by poznać inspirujące projekty i zaczerpnąć pomysłów do wdrożenia u siebie.
• Debaty o rozwiązaniach infrastrukturalnych i prawnych – jednym z tematów będzie przygotowanie propozycji przepisów ułatwiających budowę tras rowerowych (na wzór specustaw drogowych). Przedstawiciele Ministerstwa Infrastruktury wysłuchają postulatów samorządowców. Równie istotny będzie panel poświęcony budowie tras na wałach przeciwpowodziowych – Małopolska podzieli się swoim doświadczeniem w realizacji takich projektów we współpracy z Wodami Polskimi (to temat bliski wielu regionom, gdzie rzeki stwarzają naturalne korytarze dla ścieżek). Eksperci poruszą też kwestie utrzymania tras i standardów technicznych – dyskusja ma zaowocować rekomendacjami co do ujednolicenia tych standardów w skali kraju.
• Współpraca w ramach Krajowego Centrum Koordynacji EuroVelo – osobna sesja zostanie poświęcona dotycząca utworzeniu centrum EuroVelo. Koordynatorzy ds. mobilności rowerowej omówią, jak w praktyce zorganizować współpracę pomiędzy regionami a krajowym koordynatorem EuroVelo. Planowane jest także wystąpienie przedstawiciela Polskiej Organizacji Turystycznej. Ta część agendy ma najważniejsze znaczenie dla włączenia polskich szlaków w europejską sieć – temat szczególnie aktualny właśnie teraz, gdy Polska już niedługo dołącz do grona państw z oficjalnym koordynatorem EuroVelo​
• Standaryzacja map i informacji – kolejny punkt programu dotyczy ujednolicenia modelu opisu infrastruktury rowerowej na mapach, specjaliści z różnych urzędów marszałkowskich wymienią się doświadczeniami, jak najlepiej gromadzić i udostępniać dane o trasach dla użytkowników. Docelowo dąży się do stworzenia spójnej bazy danych o wszystkich głównych trasach w Polsce, co umożliwi rowerzystom łatwe planowanie wycieczek między regionami.
• Integracja środowiska – poza oficjalnymi wystąpieniami, organizatorzy zadbali o czas na nieformalne rozmowy i nawiązanie bliższych relacji między uczestnikami. Wspólne przejazdy rowerowe, kolacje integracyjne przy regionalnych specjałach czy warsztaty (np. pieczenia tradycyjnych moskoli w regionalnej chacie w Sromowcach) pozwolą zbudować zespół złożony z osób, które dobrze się znają i lubią. Taka atmosfera sprzyja dalszej współpracy zdalnej po zakończeniu zjazdu – a o to przecież chodzi, by duch współpracy nie gasł wraz z końcem spotkania.

W jedności siła – Małopolska inspiruje, Polska jedzie dalej

Cztery dni intensywnych obrad, prezentacji i terenowych ekspedycji mają jeden główny cel: wzmocnić ogólnopolską współpracę na rzecz rowerowej Polski. Małopolska – jako gospodarz i lider – podkreśla wagę partnerstwa wszystkich regionów. Tylko działając razem, samorządy województw mogą skutecznie zabiegać o korzystne zmiany legislacyjne, o środki finansowe na wielkie projekty czy o należytą rangę tematyki rowerowej w politykach krajowych.

Spotkanie Zespołu ds. Mobilności Rowerowej w Małopolsce będzie więc nie tylko podsumowaniem dotychczasowych osiągnięć, ale i impulsem do nowych inicjatyw. Już teraz wiadomo, iż w najbliższych miesiącach przed zespołem stoją kolejne zadania: monitorowanie wdrażania EuroVelo w Polsce i kontynuacja starań o specustawę rowerową czy pakiet rozwiązań ułatwiających budowę dobrej infrasruktury rowerowej w Polsce.

Małopolska, kończąc swoją prezydencję w czerwcu 2025 r., przekaże stery kolejnemu regionowi.

źródło: Zespół ds. Rozwoju Ruchu Rowerowego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego