Masz orzeczenie o niepełnosprawności lub jej stopniu? Poznaj 21 świadczeń i ulg, które Ci się należą

Jeśli posiadacie orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności – choćby lekkim – to warto, abyście wiedzieli, ile tak naprawdę przysługuje Wam praw. I nie chodzi tu tylko o symboliczną legitymację czy bezpłatne przejazdy. Mam dla Was konkret – 21 świadczeń, ulg i urlopów, które mogą realnie ułatwić codzienne życie. W tym także nowość od stycznia 2025 roku, która zastąpiła popularne „500 plus dla niesamodzielnych”.

Prawo, które daje więcej, niż myślicie

W gąszczu przepisów łatwo się zgubić, ale warto poświęcić chwilę i przyjrzeć się temu, co faktycznie oferuje państwo osobom z orzeczeniem. Niektóre z tych rozwiązań są znane, inne mogą być dla Was miłym zaskoczeniem.

Dodatek dopełniający zamiast 500 plus. Co się zmieniło od stycznia 2025?

Od 1 stycznia 2025 roku zmienił się system wsparcia dla dorosłych osób niesamodzielnych. Zamiast dotychczasowego świadczenia uzupełniającego (tzw. 500+ dla niesamodzielnych), ZUS zacznie wypłacać nowy dodatek dopełniający do renty socjalnej.

Oto najważniejsze informacje, które go dotyczą:

• Kwota brutto: 2 520 zł za styczeń i luty 2025, czyli 1 990,80 zł netto do wypłaty;
• Od marca 2025 kwota wzrośnie do 2 610,72 zł brutto, czyli 2 062,47 zł netto do wypłaty;
• Wypłata ruszy w maju 2025 z wyrównaniem od stycznia;
• Otrzymają go osoby uprawnione do renty socjalnej i posiadające orzeczenie o całkowitej niezdolności do samodzielnej egzystencji;
• Dodatek automatycznie zastąpi 500+, czyli jego przyznanie wstrzymuje dotychczasowe świadczenie uzupełniające;
• Nie trzeba składać nowego wniosku, jeżeli jesteście już uprawnieni – ZUS zrobi to z urzędu.

Warto dodać, iż dodatek ten nie wpływa na wysokość renty socjalnej, ale stanowi osobne, wyższe wsparcie finansowe.

Kolejną możliwością jest to zasiłek pielęgnacyjny. Przysługuje on osobom z niepełnosprawnościami w celu częściowego pokrycia kosztów opieki i pomocy. Wynosi w tej chwili 215,84 zł miesięcznie. Nie jest uzależniony od dochodu, ale od stopnia niepełnosprawności.

Znaczna grupa osób pobiera też zasiłek rodzinny z dodatkiem z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka z niepełnosprawnością. Dodatek ten mogą otrzymać rodziny wychowujące dziecko z orzeczeniem. Wynosi od 90 do 110 zł miesięcznie. Wspiera edukację i rehabilitację dzieci z niepełnosprawnościami.

Nieco innym wsparciem jest świadczenie pielęgnacyjne, które przysługuje osobie rezygnującej z pracy zawodowej, aby opiekować się dzieckiem z niepełnosprawnością. w tej chwili wynosi ponad 2 500 zł miesięcznie. Nie obowiązuje kryterium dochodowe.

Można starać się też o specjalny zasiłek opiekuńczy. Kierowany jest on do osób opiekujących się dorosłym członkiem rodziny z niepełnosprawnością. Wymaga spełnienia kryterium dochodowego. Wynosi 620 zł miesięcznie.

Chyba najlepiej wszystkim znana jest renta socjalna. Przyznaje się ją osobom, które stały się niezdolne do pracy przed 18. rokiem życia lub w trakcie nauki. Jej wysokość to 100 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Może być łączona z innymi świadczeniami.

Wspomniana renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje z kolei osobom, które utraciły zdolność do pracy z przyczyn zdrowotnych. Może być częściowa lub całkowita. Wysokość zależy od stażu pracy i podstawy wymiaru.

Dobrze jest już Wam znane świadczenie wspierające, które zostało wprowadzone w 2024 roku. Jego wysokość zależy od liczby punktów przyznanych w systemie oceny potrzeby wsparcia. Może wynosić od 50 proc. do 220 proc. pełnej kwoty renty socjalnej. Adresowane do osób dorosłych z niepełnosprawnością. O tym świadczeniu pisałem dwukrotnie na stronie Starostwa Powiatowego w Iławie. Mam tutaj na myśli felietony: „Nowe świadczenie wspierające dla osób z niepełnosprawnościami rusza 1 stycznia 2024 r. Na czym polega i kto może je uzyskać? – przeczytamy w felietonie” z października 2023 oraz „Od stycznia 2024 roku rusza nowe świadczenie wspierające dla osób z niepełnosprawnościami. Co trzeba zrobić, żeby je otrzymać?” z grudnia tego samego roku.

Osobom z niskim dochodem, również z niepełnosprawnością, które ponoszą wysokie koszty utrzymania mieszkania, przysługuje dodatek mieszkaniowy. Jego wysokość zależy od gminy. Wymaga złożenia wniosku w urzędzie gminy.

I jeszcze dodatek energetyczny, który jest uzupełnieniem dodatku mieszkaniowego. Wspiera w pokryciu kosztów energii i przysługuje tzw. odbiorcom wrażliwym energii elektrycznej. Należy spełniać określone kryteria dochodowe.

A co jeszcze przysługuje osobom z orzeczeniem?

Są to na pewno ulgi podatkowe. Osoby z niepełnosprawnością mogą odliczyć w PIT wydatki na leki, sprzęt, rehabilitację, dojazdy. Przysługuje również odliczenie dla opiekunów. Ulgi znacznie obniżają podstawę opodatkowania.

Niezwykle istotna jest też karta parkingowa. Umożliwia ona parkowanie na miejscach zastrzeżonych. Przysługuje osobom z orzeczeniem o znacznej niepełnosprawności ruchowej. Jest ona ważna przez pięć lat, a wydaje ją powiatowy zespół ds. orzekania o stopniu niepełnosprawności.

Pamiętajmy także o ulgach na przejazdy komunikacją miejską i PKP/PKS. Osoby z niepełnosprawnością mają prawo do zniżek od 37 proc. do 95 proc. Zakres ulg zależy od stopnia niepełnosprawności i rodzaju przejazdu. Przysługują one również opiekunom.

Jak już doskonale wiecie, mamy też prawo do skróconego czasu pracy lub dodatkowej przerwy. Osoby z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności mogą pracować maksymalnie 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo. Przysługuje im też dodatkowa piętnastominutowa przerwa. Prawo to dotyczy również pracy zdalnej.

Należy wymienić tutaj także zatrudnienie wspomagane i dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika z niepełnosprawnością. Pracodawcy zatrudniający osoby z nią żyjące mogą otrzymać dofinansowanie z PFRON. Wysokość zależy od stopnia niepełnosprawności. Celem jest wsparcie integracji zawodowej.

Znacznej części z nas przysługują też ulgi w opłatach za abonament RTV. Osoby z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności są zwolnione z opłat. Ulga przysługuje również opiekunom w niektórych przypadkach. Należy złożyć oświadczenie w placówce Poczty Polskiej.

Kultura, rehabilitacja i sprzęt specjalistyczny

Warte zauważenia są także ulgi i przywileje w instytucjach kultury. Jako osoby z niepełnosprawnościami możemy korzystać z biletów ulgowych lub bezpłatnych do muzeów, teatrów i kin. Często obejmuje to również opiekuna. Oferta zależy od konkretnej instytucji.

I wreszcie przyszedł czas na turnusy rehabilitacyjne finansowane przez PFRON. będąc osobami z niepełnosprawnością możemy raz w roku ubiegać się o dofinansowanie do turnusu. Turnusy mają charakter leczniczy, usprawniający i integracyjny. Wniosek składa się do PCPR lub MOPS.

Możemy otrzymać także dofinansowanie do zakupu sprzętu ortopedycznego i rehabilitacyjnego. Mamy prawo ubiegać się o refundację w NFZ lub dofinansowanie z PFRON. Dotyczy m.in. wózków, protez, ortez, sprzętu pomocniczego. Wymagane są zaświadczenia lekarskie i faktury.

Warto też wspomnieć o dodatkowych urlopach i dniach wolnych dla opiekunów i pracowników z niepełnosprawnościami. Opiekunom osób z niepełnosprawnością, jak też nam samym, przysługują dodatkowe 10 dni urlopu rocznie. Dotyczy to zatrudnionych na umowę o pracę. Wymagane jest orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności pracownika i/lub podopiecznego.

A co poza tym?

Mamy także prawo do zamieszkania w mieszkaniach chronionych lub wspomaganych. Mieszkania te oferują wsparcie w codziennym funkcjonowaniu przy zachowaniu niezależności. Przydzielane są przez gminy lub organizacje pozarządowe. Przysługuje osobom, które nie wymagają całodobowej opieki. Ten temat powinien być Wam znany, gdyż pisałem o nim w felietonie „Mieszkalnictwo treningowe i wspomagane dla osób z niepełnosprawnościami – podobieństwa i różnice”, który ukazał się w lutym 2024 roku.

I na koniec trzeba stwierdzić jasno, iż wszystko, o czym napisałem powyżej, to nie tylko przywileje – to narzędzia niezależności.

Wszystkie powyższe świadczenia, choćby jeżeli nie są wysokie finansowo, tworzą razem sieć wsparcia, która może mieć realny wpływ na jakość Waszego życia. Jako osoba z orzeczeniem i osobistym doświadczeniem w korzystaniu z części z tych narzędzi, zachęcam Was: sprawdźcie, co Wam się należy. Wniosek, formularz, decyzja – czasem warto powalczyć.

Nie bójcie się pytać i korzystać – system opieki społecznej nie jest łaską, to Wasze prawo.

A Wy – z czego już korzystacie?

Czy wszystkie te formy wsparcia były Wam znane? Może korzystacie z niektórych i chcecie się podzielić swoim doświadczeniem? A może ktoś z Was wciąż czeka na decyzję lub nie wie, od czego zacząć?

Napiszcie do mnie – chętnie odpowiem na pytania i pomogę zinterpretować sytuację. Jak zawsze, czekam na Wasze maile – w tej i każdej innej sprawie. 😊

Wojciech Kaniuka, [email protected]