Nad Polskę nadciąga gigantyczny kryzys. Dotknie każdego z nas bez wyjątku. Czas się przygotować

Polska właśnie wchodzi w najgroźniejszy kryzys od pokoleń. Nie chodzi o inflację ani kurs walut — tylko o ludzi. jeżeli obecny trend się nie odwróci, w ciągu kilkunastu lat nasz system emerytalny, renty i pomoc publiczna będą działać już tylko z nazwy. To nie publicystyka, to arytmetyka.

Fot. Warszawa w Pigułce

Najgorszy wynik w historii: dzieci rodzi się coraz mniej

• Szacowany współczynnik dzietności w 2025 r. spadł do ok. 1,03. Zastępowalność pokoleń wymaga 2,1.

• W I kwartale 2025 r. urodziło się ok. 58 tys. dzieci — o ponad 10% mniej niż rok wcześniej.

• Jeszcze w 2017 r. mieliśmy 1,45; od tamtej pory każdy rok to spadek.

W praktyce oznacza to jedno: z roku na rok ubywa nas szybciej, niż przybywa. A to bezpośrednio uderza w budżet i wszystkie świadczenia zależne od składek.

Polska się kurczy — i starzeje

• Do 2060 r. populacja może spaść z ok. 37,4 mln do 30,9 mln.

• W niektórych regionach ubytek przekroczy ¼ mieszkańców.

• Mediana wieku przesunie się powyżej 50 lat, a osoby 65+ będą stanowiły około 1/3 społeczeństwa.

To nie jest „problem demografów”. To pytanie: kto utrzyma szkoły, szpitale, emerytury i armię, gdy liczba pracujących będzie spadać co rok?

System emerytalny: czerwone światło

Już dziś na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 72 w wieku nieprodukcyjnym. W połowie wieku pracujących będzie drastycznie mniej, a emerytów więcej. Oznacza to dwa scenariusze: niższe świadczenia albo wyższe składki/podatki. Bez poważnych reform — gwałtownie zabraknie pieniędzy na wypłaty w obecnej wysokości.

Rynek pracy: brak rąk i rosnące koszty

Firmy już teraz zgłaszają braki kadrowe. Zmniejszająca się liczba młodych, wysoka emigracja i starzenie się społeczeństwa oznaczają:

• ostrą walkę o pracownika i presję płacową,

• konieczność automatyzacji i podnoszenia kwalifikacji,

• ryzyko przenoszenia inwestycji tam, gdzie łatwiej o kadry.

Nieruchomości i samorządy: nie wszędzie po równo

Duże aglomeracje poradzą sobie lepiej, ale mniejsze miasta i gminy będą się wyludniać. To mniejsze dochody samorządów, zamykanie szkół i dłuższy dojazd do lekarza. Równocześnie w atrakcyjnych lokalizacjach ceny mieszkań mogą rosnąć, podczas gdy w słabszych — spadać.

Dlaczego tak się dzieje? To nie tylko pieniądze

Wysokie koszty życia i mieszkania to jedno. Ale mamy też późniejsze decyzje o rodzicielstwie, kruchą równowagę praca–dom, mało żłobków i przedszkoli oraz coraz powszechniejszą samotność młodych dorosłych. Programy transferów pieniężnych okazały się za słabe, by odwrócić trend.

Co możesz zrobić już dziś (praktycznie)

• Zacznij prywatnie odkładać na emeryturę (IKE/IKZE/PPE). choćby 200–400 zł miesięcznie robi różnicę w horyzoncie 20–30 lat.

• Inwestuj w kompetencje, które trudno zautomatyzować (analityka, opieka, inżynieria, IT, edukacja przedszkolna/opiekuńcza).

• Planujesz rodzinę? Sprawdź lokalny dostęp do opieki nad dziećmi i elastycznej pracy — to realnie obniża „koszt logistyczny” rodzicielstwa.

• Jesteś przedsiębiorcą? Uwzględnij w strategii automatyzację, robotyzację i szkolenia — inaczej brak kadr zahamuje wzrost.

Co musi zrobić państwo (bez złudzeń i bez zwłoki)

• Zamiast wyłącznie transferów gotówkowych: tanie żłobki i przedszkola, elastyczna praca, mieszkania na wynajem z umiarkowanym czynszem.

• Migracja zarobkowa oparta na selekcji i integracji — inaczej nie wypełnimy luki na rynku pracy.

• Reforma systemu: wydłużanie aktywności zawodowej, zachęty do dłuższej pracy, ulgi dla pracujących rodziców.

• Priorytet dla automatyzacji, AI i robotyki w przemyśle i usługach — to jedyny sposób, by mniejszą liczbą rąk utrzymać produkcję i usługi publiczne.

Czy da się to odwrócić?

Pełnego odwrócenia trendu nie obieca dziś uczciwie nikt. Można go spowolnić i zaadaptować gospodarkę tak, by utrzymać poziom życia. Warunek: działanie tu i teraz — nie w „kolejnej kadencji”.