Noc Świętojańska, Noc Kupały – słowiańskie święto ognia, wody i miłości

Noc Kupały zwana też Sobótką, później nazwana Nocą Świętojańską, to jedno z najstarszych słowiańskich świąt, obchodzone najpierw w nocy z 21 na 22 czerwca, a w tej chwili z 23 na 24 czerwca. Jej korzenie sięgają czasów przedchrześcijańskich i wiążą się z kultem natury, ognia, wody, płodności i miłości. Dla dawnych Słowian był to radosny czas świętowania życia, obfitości i więzi wspólnotowych.

Symbolika i znaczenie

Nazwa „Kupała” może pochodzić od prasłowiańskiego słowa kump, oznaczającego wspólnotę, co dobrze oddaje charakter tego święta. Inna teoria wskazuje na pogańskie bóstwo Kupałę, opiekuna miłości i płodności. Po chrystianizacji Noc Kupały zasymilowano z kalendarzem liturgicznym, przypisując ją wigilii św. Jana Chrzciciela (24 czerwca). Dlatego dziś spotyka się nazwę Noc Świętojańska.

Święto miało wyraźnie agrarny i miłosny charakter. Centralną rolę odgrywały dwa żywioły – ogień i woda – symbolizujące oczyszczenie, odnowę i siłę życia. Rozpalano ogniska nad rzekami i jeziorami, przez które skakano dla zdrowia i ochrony przed złem. Zakochani, którzy przeskoczyli przez płomienie trzymając się za ręce, mogli liczyć na trwałą miłość.

Rytuały i wróżby

Ważnym elementem święta były też kąpiele w wodzie – szczególnie o północy, gdy według wierzeń rzeki i jeziora nabierały adekwatności leczniczych. W ich pobliżu odprawiano wróżby i rytuały.

Dziewczęta plotły wianki z ziół i polnych kwiatów, wkładały do nich zapaloną świeczkę i puszczały je na wodę. Chłopcy próbowali wyłowić te wianki – jeżeli im się udało, wróżyło to miłość, a często także rychłe zaręczyny.

Najbardziej tajemniczym zwyczajem było poszukiwanie legendarnego kwiatu paproci, który miał zakwitać tylko tej jednej nocy. Jego znalezienie miało zapewniać bogactwo i mądrość. Choć w rzeczywistości paprocie nie kwitną, „kwiat paproci” do dziś symbolizuje coś wyjątkowego i trudnego do uchwycenia.

Słowianie wierzyli też, iż zioła zebrane w Noc Kupały mają szczególną moc. Zbierano wtedy piołun, bylicę, dziurawiec, dziewannę, szałwię i wiele innych. Suszono je, wieszano w domach, dodawano do kąpieli i naparów.

Święto wspólnoty i radości

Noc Świętojańska była świętem wspólnotowym. W ogniskach, tańcach, pieśniach i wróżbach brali udział wszyscy – dzieci, młodzież, starsi. Dla młodych była to także okazja do nawiązania nowych relacji – niejedna historia miłosna zaczynała się właśnie w tę magiczną noc.