Nowe dopłaty do rachunków. choćby 1200 zł wsparcia od państwa

Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej przygotowuje kompleksowy system wsparcia finansowego dla najbardziej potrzebujących emerytów, którzy mogą zostać dotknięci drastycznymi podwyżkami cen energii wynikającymi z planowanego wprowadzenia systemu ETS2 w Unii Europejskiej. Rządowy plan awaryjny przewiduje wypłatę bonów energetycznych o wartości do 1200 złotych rocznie dla seniorów o najniższych dochodach, co ma stanowić tarczę ochronną przed rosnącymi kosztami ogrzewania i energii elektrycznej w najbliższych latach. Ten mechanizm wsparcia społecznego zostanie uruchomiony w przypadku niemożności odroczenia wejścia w życie nowych regulacji klimatycznych, które mogą znacząco obciążyć budżety polskich gospodarstw domowych.

Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce

System ETS2, czyli druga faza europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji, stanowi najważniejszy element Zielonego Ładu Unii Europejskiej i ma objąć sektory transportu oraz budynków, które dotychczas nie były objęte mechanizmami ograniczania emisji dwutlenku węgla. Wprowadzenie tego systemu oznaczałoby nałożenie dodatkowych opłat na paliwa kopalne używane do ogrzewania domów oraz paliwa transportowe, co bezpośrednio przełożyłoby się na wyższe rachunki za energię dla milionów polskich gospodarstw domowych. Rząd polski intensywnie zabiega o odroczenie implementacji tego systemu, argumentując potrzebę dłuższego okresu przygotowawczego oraz konieczność zapewnienia odpowiednich mechanizmów wsparcia dla najbardziej wrażliwych grup społecznych.

Plan Społeczno-Klimatyczny przedstawiony 6 czerwca przez resort funduszy stanowi odpowiedź na unijne wymagania dotyczące przygotowania krajowych strategii wsparcia w ramach przyszłego Społecznego Funduszu Klimatycznego. Ten fundusz ma zostać utworzony z części wpływów z systemu ETS2 i będzie przeznaczony na łagodzenie społecznych skutków transformacji energetycznej w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Polska, jako kraj o wysokim udziale węgla w miksie energetycznym oraz znacznej liczbie gospodarstw domowych korzystających z paliw kopalnych do ogrzewania, może liczyć na istotne wsparcie z tego mechanizmu finansowego.

Kryteria przyznawania bonów energetycznych zostały skonstruowane w sposób umożliwiający precyzyjne dotarcie do osób najbardziej potrzebujących wsparcia w obliczu rosnących kosztów energii. Główną grupę docelową stanowią osoby, które osiągnęły ustawowy wiek emerytalny i których miesięczne dochody brutto nie przekraczają 2525 złotych, co odpowiada poziomowi minimalnej emerytury powiększonej o dodatkowe świadczenia. To kryterium dochodowe ma zapewnić, iż pomoc trafi do emerytów o najniższych dochodach, dla których choćby niewielkie podwyżki cen energii mogą stanowić znaczące obciążenie budżetu domowego.

Dodatkowym kryterium kwalifikującym do otrzymania bonu energetycznego jest typ zamieszkiwanej nieruchomości, a konkretnie posiadanie własnego źródła ciepła zasilanego paliwami kopalnymi takimi jak węgiel, koks, drewno czy olej opałowy. Ten warunek wynika z faktu, iż właśnie te gospodarstwa domowe będą najbardziej dotknięte wprowadzeniem systemu ETS2, ponieważ opłaty klimatyczne bezpośrednio wpłyną na koszty ich ogrzewania. Gospodarstwa domowe korzystające z ciepła sieciowego lub innych źródeł energii będą mniej narażone na bezpośredni wpływ nowych regulacji, choć pośrednio również mogą odczuć skutki transformacji energetycznej.

Mechanizm wypłaty bonów energetycznych został zaprojektowany tak, aby był możliwie prosty i dostępny dla seniorów, którzy często mają ograniczone możliwości poruszania się po skomplikowanych procedurach administracyjnych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych został wyznaczony jako instytucja odpowiedzialna za przyjmowanie wniosków i wypłatę świadczeń, co ma sens ze względu na już istniejące relacje tej instytucji z emerytami oraz wypracowane procedury weryfikacji dochodów i wypłaty świadczeń. Wnioski będą składane raz na kwartał, co pozwoli na regularne monitorowanie sytuacji dochodowej beneficjentów oraz dostosowywanie wysokości wsparcia do aktualnych potrzeb.

Struktura czasowa wypłaty bonów energetycznych została zaplanowana w sposób uwzględniający sezonowe wahania kosztów energii oraz długoterminowy charakter procesu transformacji energetycznej. Świadczenia będą wypłacane kwartalnie przez maksymalnie pięć lat, co ma zapewnić ciągłość wsparcia w krytycznym okresie wdrażania systemu ETS2 oraz umożliwić gospodarstom domowym stopniowe dostosowanie się do nowych realiów cenowych. Pięcioletni horyzont czasowy odpowiada również okresowi przejściowemu przewidzianemu w unijnych regulacjach dotyczących wdrażania mechanizmów wsparcia społecznego.

Wysokość wsparcia określona na poziomie do 1200 złotych rocznie na gospodarstwo domowe została wyliczona na podstawie analiz przewidywanych kosztów wprowadzenia systemu ETS2 oraz szacunków dotyczących wzrostu rachunków za energię dla najbardziej wrażliwych grup odbiorców. Kwota ta ma pokryć od 25 do choćby 66 procent rocznego rachunku za energię elektryczną dla odbiorców wrażliwych, co oznacza istotne ograniczenie ryzyka zadłużenia oraz ochronę przed odłączeniem dostaw energii. Tak znaczny zakres procentowego pokrycia kosztów wynika z różnic w poziomie zużycia energii między poszczególnymi gospodarstwami domowymi oraz zróżnicowania cen energii w różnych regionach kraju.

Finansowanie systemu bonów energetycznych będzie pochodzić ze Społecznego Funduszu Klimatycznego, który stanowi integralną część architektury finansowej Zielonego Ładu Unii Europejskiej. Fundusz ten będzie zasilany z części wpływów z aukcji uprawnień do emisji w ramach systemu ETS2, co tworzy bezpośredni mechanizm redystrybucji środków od źródeł emisji do osób najbardziej dotkniętych kosztami transformacji klimatycznej. Takie rozwiązanie ma zapewnić sprawiedliwy podział kosztów i korzyści wynikających z polityki klimatycznej, co jest najważniejsze dla społecznej akceptacji ambitnych celów redukcji emisji.

Harmonogram wdrażania systemu bonów energetycznych jest ściśle powiązany z terminami wprowadzania systemu ETS2, które w tej chwili przewidują rozpoczęcie jego funkcjonowania w 2027 roku. jeżeli rządowi nie uda się wynegocjować odroczenia tej daty, pierwsze bony energetyczne dla polskich seniorów mogą zostać wypłacone już w tym samym roku. Takie tempo wdrażania wymaga intensywnych prac przygotowawczych zarówno w zakresie stworzenia odpowiednich systemów informatycznych do obsługi wniosków, jak i przeszkolenia personelu ZUS w zakresie nowych procedur.

System bonów energetycznych dla seniorów stanowi element szerszej strategii rządowej mającej na celu ochronę najbardziej wrażliwych grup społecznych przed negatywnymi skutkami transformacji energetycznej. Osoby starsze, szczególnie te o niskich dochodach, są szczególnie narażone na wzrost kosztów energii ze względu na ograniczone możliwości zwiększania dochodów oraz często wyższe niż przeciętne zużycie energii do celów grzewczych. Dodatkowo seniorzy częściej mieszkają w starszych budynkach o niższej efektywności energetycznej, co dodatkowo zwiększa ich narażenie na rosnące koszty ogrzewania.

Wprowadzenie systemu ETS2 w sektorze budynków może prowadzić do znacznego wzrostu cen paliw kopalnych używanych do ogrzewania, co szczególnie dotknie gospodarstwa domowe w mniejszych miejscowościach i na obszarach wiejskich, gdzie dostęp do alternatywnych źródeł energii jest ograniczony. W wielu polskich domach wciąż funkcjonują stare piece węglowe lub olejowe, których wymiana na bardziej ekologiczne rozwiązania wymaga znacznych nakładów inwestycyjnych często przekraczających możliwości finansowe emerytów. Bony energetyczne mają stanowić pomoc pomostową umożliwiającą przetrwanie okresu przejściowego do momentu wdrożenia programów modernizacji energetycznej budynków.

Skuteczność systemu bonów energetycznych będzie zależeć od precyzyjnego skalibrowania kryteriów przyznawania oraz wysokości świadczeń w relacji do rzeczywistych potrzeb beneficjentów. Zbyt restrykcyjne kryteria mogą wykluczyć osoby rzeczywiście potrzebujące wsparcia, podczas gdy zbyt liberalne podejście może prowadzić do nadmiernego obciążenia budżetu funduszu i zmniejszenia wsparcia dla najbardziej potrzebujących. Regularne monitorowanie skutków wprowadzenia systemu oraz elastyczność w dostosowywaniu parametrów będą najważniejsze dla zapewnienia jego efektywności.

Długoterminowym celem systemu bonów energetycznych nie jest jedynie łagodzenie skutków wzrostu cen energii, ale również wsparcie procesu transformacji energetycznej poprzez umożliwienie gospodarstwom domowym stopniowego przechodzenia na bardziej ekologiczne źródła energii. Część środków z bonów może być wykorzystywana przez beneficjentów na inwestycje w poprawę efektywności energetycznej swoich domów lub przechodzenie na odnawialne źródła energii, co przyczyni się do długoterminowego ograniczenia ich zależności od paliw kopalnych.

System bonów energetycznych dla seniorów stanowi również element szerszej polityki społecznej mającej na celu zapewnienie sprawiedliwej transformacji energetycznej, która nie pozostawi nikogo w tyle. Idea sprawiedliwej transformacji zakłada, iż koszty i korzyści wynikające z przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną powinny być sprawiedliwie rozłożone w społeczeństwie, a osoby najbardziej narażone na negatywne skutki tych zmian powinny otrzymać odpowiednie wsparcie. Bony energetyczne dla emerytów wpisują się w tę filozofię, zapewniając ochronę najsłabszym ekonomicznie grupom społecznym.

Wprowadzenie systemu bonów energetycznych może mieć również pozytywny wpływ na szerszą akceptację społeczną dla polityki klimatycznej i transformacji energetycznej. Gdy obywatele widzą, iż rząd aktywnie dba o ochronę najbardziej wrażliwych grup przed negatywnymi skutkami zmian, wzrasta poparcie dla ambitnych celów klimatycznych. Taka akceptacja społeczna jest kluczowa dla powodzenia długoterminowych programów transformacji energetycznej, które wymagają społecznego poparcia i współpracy.