1 dzień temu
Od 2 maja 2025 roku rozpoczyna się kolejna tura wypłat przełomowego świadczenia wspierającego, które może sięgać choćby 4133 złotych miesięcznie. Ta rewolucyjna forma pomocy finansowej stanowi historyczny krok w kierunku rzeczywistego wsparcia osób z najcięższymi niepełnosprawnościami i wyróżnia się na tle innych programów socjalnych dwiema kluczowymi cechami – brakiem kryterium dochodowego oraz automatyczną waloryzacją, która chroni realną wartość świadczenia przed inflacją.
Fot. Warszawa w Pigułce
Świadczenie wspierające zostało zaprojektowane z myślą o dorosłych osobach z niepełnosprawnościami, które ukończyły 18 rok życia i wymagają znaczącego wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. Program ten odpowiada na wieloletnie postulaty środowisk osób z niepełnosprawnościami, które od dawna zwracały uwagę na niedostateczne wsparcie państwa dla osób z najcięższymi ograniczeniami. W przeciwieństwie do wielu istniejących form pomocy, nowe świadczenie koncentruje się na faktycznych potrzebach osoby z niepełnosprawnością, a nie na sytuacji materialnej jej rodziny.
Aby ubiegać się o świadczenie wspierające, konieczne jest spełnienie kilku podstawowych warunków formalnych. Przede wszystkim beneficjent musi posiadać obywatelstwo Polski, innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub należeć do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA). Co istotne, program nie zamyka drzwi przed osobami z innych państw – obcokrajowcy również mogą skorzystać ze wsparcia, pod warunkiem legalnego pobytu w Polsce oraz posiadania dostępu do krajowego rynku pracy. Naturalnym wymogiem jest także zamieszkiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, co wiąże się z koniecznością ponoszenia zwiększonych kosztów życia związanych z niepełnosprawnością właśnie w naszym kraju.
Sercem systemu przyznawania świadczenia wspierającego jest innowacyjna skala punktowa określająca poziom potrzeby wsparcia. Świadczenie przysługuje osobom, które uzyskały od 70 do 100 punktów w tej skali, przy czym wysokość wsparcia finansowego jest wprost proporcjonalna do liczby przyznanych punktów. Jest to pierwsze w Polsce świadczenie, które tak precyzyjnie różnicuje pomoc w zależności od faktycznych potrzeb osoby z niepełnosprawnością, a nie tylko na podstawie formalnego stopnia niepełnosprawności.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zdecydowało się na etapowe wdrażanie programu, aby zapewnić jego płynną implementację bez przeciążania systemu. Od stycznia 2024 roku świadczenie wspierające trafiło do osób o najwyższych potrzebach wsparcia, które uzyskały od 87 do 100 punktów. W styczniu 2025 roku program został rozszerzony na kolejną grupę – osoby z punktacją od 78 do 86. Finalny etap wdrożenia nastąpi w styczniu 2026 roku, kiedy to świadczeniem zostaną objęte również osoby z najniższym kwalifikującym się poziomem wsparcia, czyli od 70 do 77 punktów.
Procedura ubiegania się o świadczenie wspierające składa się z dwóch zasadniczych kroków. Pierwszy etap to złożenie wniosku do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności, działającego przy adekwatnym terytorialnie wojewodzie. Po przeprowadzeniu oceny funkcjonalnej, WZON wydaje decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia wyrażony w punktach. Warto podkreślić, iż decyzja ta wydawana jest na taki sam okres, na jaki dana osoba posiada orzeczenie o niepełnosprawności, jednak nie może przekraczać siedmiu lat. To rozwiązanie minimalizuje biurokrację i eliminuje konieczność częstego poddawania się procedurom oceniającym.
Po uzyskaniu pozytywnej decyzji WZON, kolejnym krokiem jest złożenie wniosku w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, który jest odpowiedzialny za wypłatę świadczenia. W dobie cyfryzacji administracji publicznej, wniosek do ZUS można złożyć wyłącznie w formie elektronicznej, co dla wielu osób z niepełnosprawnościami stanowi wyzwanie, ale jednocześnie eliminuje konieczność osobistych wizyt w placówkach. Dostępne są trzy kanały komunikacji elektronicznej: platforma PUE ZUS, portal Emp@tia dostępny na stronie empatia.mpips.gov.pl oraz bankowość elektroniczna, która cieszy się rosnącą popularnością wśród wnioskodawców.
Istotnym udogodnieniem procedury jest fakt, iż do wniosku o świadczenie wspierające nie trzeba załączać kopii decyzji wydanej przez WZON – wystarczy podać jej numer. Jest to rezultat zaawansowanej integracji systemów informatycznych administracji publicznej, która umożliwia automatyczną weryfikację uprawnień. Wnioskodawcy muszą jednak zwrócić szczególną uwagę, aby podać numer decyzji, w której WZON ustalił liczbę punktów poziomu potrzeby wsparcia, a nie numer standardowego orzeczenia o niepełnosprawności, gdyż są to dwa różne dokumenty.
Wysokość świadczenia wspierającego stanowi jego największy atut i wyróżnik na tle innych form wsparcia socjalnego w Polsce. Kwota świadczenia jest powiązana z dwoma zmiennymi: liczbą przyznanych punktów potrzeby wsparcia oraz wysokością renty socjalnej. Świadczenie wynosi od 40 do 220 procent renty socjalnej, w zależności od przyznanych punktów. Po marcowej waloryzacji 2025 roku, gdy renta socjalna wzrosła do 1878,91 zł, świadczenie wspierające osiągnęło następujące wartości:
Dla osób z poziomem 70-74 punktów przewidziano 751,56 zł miesięcznie, co stanowi 40 procent renty socjalnej. Osoby z poziomem 75-79 punktów otrzymują 1127,35 zł, czyli 60 procent renty. Przy poziomie 80-84 punktów świadczenie wynosi 1503,13 zł (80 procent renty socjalnej). Znacząco wyższe wsparcie trafia do osób z poziomem 85-89 punktów – 2254,69 zł, co odpowiada 120 procentom renty. Dla osób z bardzo wysokimi potrzebami wsparcia, które uzyskały 90-94 punkty, przewidziano 3382,04 zł (180 procent renty). Najwyższe wsparcie w kwocie 4133,60 zł, stanowiące 220 procent renty socjalnej, trafia do osób z najwyższym poziomem potrzeby wsparcia – od 95 do 100 punktów.
Dla wielu beneficjentów przełomowe znaczenie ma fakt, iż świadczenie wspierające przysługuje bez względu na dochody, zarówno samej osoby z niepełnosprawnością, jak i członków jej rodziny. Jest to fundamentalne odstępstwo od typowej praktyki stosowanej w polskim systemie zabezpieczenia społecznego, gdzie większość świadczeń pomocowych uzależniona jest od kryterium dochodowego. Brak takiego kryterium oznacza, iż świadczenie wspierające jest dostępne zarówno dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, jak i dla tych, którzy mimo niepełnosprawności są aktywni zawodowo lub posiadają inne źródła utrzymania.
Co więcej, świadczenie wspierające ma charakter komplementarny wobec innych form wsparcia otrzymywanych przez osoby z niepełnosprawnościami. Można je pobierać równolegle z rentą socjalną, rentą z tytułu niezdolności do pracy, zasiłkiem pielęgnacyjnym oraz innymi świadczeniami przewidzianymi w systemie zabezpieczenia społecznego. Ta kumulatywność wsparcia sprawia, iż rzeczywista pomoc finansowa dla osób z najcięższymi niepełnosprawnościami może przekraczać 6000 złotych miesięcznie, co stanowi znaczący krok w kierunku zapewnienia godnego życia tej grupie społecznej.
Wyjątkową cechą świadczenia wspierającego jest wbudowany mechanizm waloryzacji, który chroni jego realną wartość przed inflacją. Ponieważ wysokość świadczenia jest bezpośrednio powiązana z rentą socjalną, każda coroczna waloryzacja renty automatycznie przekłada się na odpowiedni wzrost świadczenia wspierającego. W kontekście utrzymującej się w Polsce podwyższonej inflacji, ten automatyczny mechanizm nabiera szczególnego znaczenia, gwarantując, iż siła nabywcza świadczenia nie będzie erodować w czasie.
Praktyczny aspekt funkcjonowania programu obejmuje również przemyślany harmonogram wypłat, rozłożony na cały miesiąc, co pozwala Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych na sprawne zarządzanie wypłatami. Terminy wypłat przypadają na: 2., 4., 7., 9., 12., 14., 16., 18., 20. i 22. dzień każdego miesiąca, przy czym w przypadku gdy wyznaczona data wypada w dzień ustawowo wolny od pracy, świadczenie jest przekazywane dzień wcześniej. Taka organizacja zapewnia systematyczność wsparcia i możliwość planowania wydatków przez beneficjentów.
Dr Magdalena Korzycka, ekspertka ds. polityki społecznej z Uniwersytetu Warszawskiego, podkreśla przełomowy charakter świadczenia wspierającego: „To pierwszy w Polsce program pomocowy, który tak konsekwentnie realizuje ideę personalizacji wsparcia. Wysokość świadczenia jest bezpośrednio skorelowana z faktycznymi potrzebami osoby z niepełnosprawnością, co stanowi odejście od uniwersalistycznego podejścia charakterystycznego dla tradycyjnych form pomocy społecznej. Jednocześnie, brak kryterium dochodowego eliminuje demotywujący do aktywności zawodowej efekt typowy dla świadczeń zależnych od dochodu.”
Organizacje działające na rzecz osób z niepełnosprawnościami z entuzjazmem przyjęły wprowadzenie świadczenia wspierającego, wskazując na jego potencjał w zakresie poprawy jakości życia beneficjentów. Przedstawiciele Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami podkreślają, iż środki te mogą być przeznaczone na pokrycie zwiększonych kosztów funkcjonowania związanych z niepełnosprawnością: specjalistycznej rehabilitacji, zakupu lub wypożyczenia sprzętu medycznego i rehabilitacyjnego, leków i środków medycznych, a także na opłacenie usług asystenckich i opiekuńczych.
Marek Nowak, przewodniczący Rady Krajowej Osób z Niepełnosprawnościami, zwraca uwagę na emancypacyjny wymiar świadczenia: „Bezpośrednie kierowanie środków do osoby z niepełnosprawnością, a nie do jej opiekunów czy rodziny, to wyraz uznania podmiotowości i autonomii tej osoby. To fundamentalna zmiana filozofii wsparcia – od paternalistycznego modelu opieki do modelu opartego na prawach człowieka i samostanowieniu.”
Warto podkreślić, iż świadczenie wspierające jest w pełni kompatybilne z aktywnością zawodową, co stanowi istotną zachętę do podejmowania zatrudnienia przez osoby z niepełnosprawnościami. W przeciwieństwie do niektórych innych świadczeń, które są ograniczane lub zawieszane w przypadku podjęcia pracy, świadczenie wspierające pozostaje w pełnej wysokości niezależnie od dochodów z pracy. Jest to zgodne z najnowszymi standardami międzynarodowymi w zakresie wsparcia osób z niepełnosprawnościami, które kładą nacisk na umożliwienie pełnego uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym, a nie tylko na zapewnienie podstawowych potrzeb bytowych.
Pozytywny odbiór świadczenia wspierającego znajduje odzwierciedlenie w statystykach. Według danych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, liczba wniosków składanych do wojewódzkich zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności systematycznie rośnie. W pierwszym kwartale 2025 roku złożono ponad 50 tysięcy wniosków o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia, co oznacza wzrost o 30 procent w porównaniu do ostatniego kwartału 2024 roku. Wraz z rozszerzaniem programu na kolejne grupy osób z niepełnosprawnościami, oczekuje się dalszego wzrostu liczby beneficjentów.
Program świadczenia wspierającego ma również istotny wymiar makroekonomiczny. Szacowany roczny koszt programu po pełnym wdrożeniu wyniesie około 7 miliardów złotych, co stanowi znaczącą inwestycję państwa w poprawę sytuacji osób z niepełnosprawnościami. Ekonomiści zwracają jednak uwagę, iż wydatki te należy postrzegać nie tylko jako koszt dla budżetu państwa, ale również jako inwestycję społeczną, która może przynieść wymierne korzyści w postaci zwiększonej aktywności społecznej i zawodowej osób z niepełnosprawnościami.
Dr hab. Tomasz Mering, ekonomista specjalizujący się w polityce społecznej, podkreśla: „Świadczenie wspierające może paradoksalnie zmniejszyć całkowite koszty systemu wsparcia w długiej perspektywie. Dzięki lepszemu zabezpieczeniu materialnemu, osoby z niepełnosprawnościami mogą aktywniej uczestniczyć w życiu społecznym i zawodowym, co przekłada się na zwiększone wpływy podatkowe i składkowe oraz zmniejsza zapotrzebowanie na inne formy pomocy instytucjonalnej, które często są znacznie droższe.”
Dla osób kwalifikujących się do otrzymania świadczenia wspierającego najważniejsze jest odpowiednio wczesne rozpoczęcie procedury ubiegania się o nie. Pierwszy krok, czyli złożenie wniosku do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności, może wiązać się z okresem oczekiwania na decyzję, który w niektórych województwach wynosi choćby kilka miesięcy ze względu na dużą liczbę wniosków. Dlatego eksperci zalecają planowanie tego procesu z odpowiednim wyprzedzeniem.
Osoby, które napotykają trudności z elektronicznym złożeniem wniosku do ZUS, mogą skorzystać z profesjonalnej pomocy. W każdej placówce terenowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyznaczeni pracownicy są przeszkoleni do wspierania osób z niepełnosprawnościami w procesie aplikowania o świadczenie. Dodatkowo, wiele organizacji pozarządowych oferuje bezpłatną pomoc w przygotowaniu i złożeniu wniosku, co jest szczególnie cenne dla osób o ograniczonej sprawności cyfrowej.
Program świadczenia wspierającego wpisuje się w szerszy kontekst reformy systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami w Polsce. W ostatnich latach obserwujemy stopniowe przejście od modelu instytucjonalnego, opartego głównie na domach pomocy społecznej i innych placówkach opiekuńczych, do modelu środowiskowego, który zakłada wspieranie osób z niepełnosprawnościami w ich naturalnym środowisku życia. Świadczenie wspierające stanowi finansowy fundament tego nowego podejścia, umożliwiając pokrycie kosztów usług wspierających niezależne życie.
Mimo niewątpliwych zalet świadczenia wspierającego, eksperci wskazują na pewne wyzwania związane z jego implementacją. Jednym z nich jest ograniczona przepustowość wojewódzkich zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności, które muszą obsłużyć rosnącą liczbę wniosków o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia. W niektórych regionach kraju czas oczekiwania na decyzję WZON może sięgać choćby 6 miesięcy, co opóźnia dostęp do wsparcia dla potrzebujących osób.
Innym wyzwaniem jest poziom skomplikowania procedury uzyskiwania świadczenia, szczególnie dla osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną. Dwuetapowy proces, wymagający najpierw uzyskania decyzji WZON, a następnie złożenia elektronicznego wniosku do ZUS, może stanowić barierę dla niektórych potencjalnych beneficjentów. Organizacje pozarządowe postulują dalsze uproszczenie procedury i wprowadzenie dodatkowych form wsparcia dla osób napotykających trudności w aplikowaniu o świadczenie.
Niezależnie od tych wyzwań, świadczenie wspierające stanowi bezprecedensowy krok w kierunku realnego wsparcia finansowego osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Jego uniwersalny charakter, niezależność od dochodów oraz znacząca wysokość sprawiają, iż może ono realnie przyczynić się do poprawy jakości życia dziesiątek tysięcy osób z niepełnosprawnościami w naszym kraju. Kolejne wypłaty, rozpoczynające się 2 maja, trafią do tysięcy beneficjentów, zapewniając im większą stabilność finansową i możliwość godnego funkcjonowania mimo ograniczeń wynikających z niepełnosprawności.
Warto również zauważyć, iż wprowadzenie świadczenia wspierającego wpisuje się w szerszy europejski trend wzmacniania finansowego wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami. Podobne rozwiązania funkcjonują już w wielu krajach Unii Europejskiej, w tym w Szwecji, Danii, Niemczech i Francji. Polskie rozwiązanie wyróżnia się jednak szczególnie precyzyjnym mechanizmem dostosowywania wysokości wsparcia do faktycznych potrzeb osoby z niepełnosprawnością, co stawia je w czołówce nowoczesnych systemów wsparcia w Europie.
Obserwatorzy polityki społecznej podkreślają, iż wprowadzenie świadczenia wspierającego jest efektem wieloletnich działań rzeczniczych prowadzonych przez środowiska osób z niepełnosprawnościami. Szczególne znaczenie miały protesty osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów w Sejmie w 2018 i 2019 roku, które zwróciły uwagę opinii publicznej na niedostateczne wsparcie państwa dla tej grupy społecznej. Świadczenie wspierające można więc postrzegać jako przykład skutecznej samoorganizacji i rzecznictwa grupy społecznej, która przez lata pozostawała na marginesie zainteresowania decydentów.
Podsumowując, świadczenie wspierające stanowi przełomową formę pomocy finansowej dla osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Jego unikalne cechy – wysokość dostosowana do indywidualnych potrzeb, brak kryterium dochodowego, kompatybilność z aktywnością zawodową oraz mechanizm automatycznej waloryzacji – sprawiają, iż może ono znacząco podnieść standard życia beneficjentów. Mimo wyzwań implementacyjnych, program ten już teraz zasługuje na miano jednej z najważniejszych reform systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami w ostatnich dekadach. Kolejne miesiące i lata pokażą, jak świadczenie wspierające wpłynie na rzeczywistą sytuację osób z niepełnosprawnościami w naszym kraju.
