Nowy drakoński mandat. Policja nie odpuszcza

Od najbliższych tygodni każde nieodpowiedzialne korzystanie z nawigacji mobilnej podczas prowadzenia pojazdu może słono kosztować – funkcjonariusze policji otrzymają uprawnienia do nakładania dotkliwych kar finansowych w wysokości aż 500 złotych na osoby obsługujące aplikacje nawigacyjne w sposób zagrażający bezpieczeństwu.

Fot. Warszawa w Pigułce

Nowe regulacje są bezpośrednią odpowiedzią na alarmujące dane statystyczne z ostatnich lat, które bezlitośnie obnażają skalę problemu. Komenda Główna Policji nieustannie alarmuje, iż rozproszenie uwagi spowodowane korzystaniem z urządzeń elektronicznych znajduje się w ścisłej czołówce przyczyn wypadków drogowych w Polsce. Eksperci szacują, iż choćby 30% kolizji i wypadków ma bezpośredni związek z odwróceniem uwagi kierowcy od sytuacji na drodze na rzecz ekranu telefona. Przy prędkości 100 km/h pojazd pokonuje blisko 28 metrów w ciągu zaledwie jednej sekundy – to dystans, który w momencie nieuwagi może zadecydować o życiu lub śmierci.

Twórcy nowych przepisów podkreślają z naciskiem, iż intencją ustawodawcy nie jest całkowita eliminacja nowoczesnych technologii z kokpitów pojazdów. Przeciwnie – chodzi o wykreowanie kultury świadomego i odpowiedzialnego korzystania z dobrodziejstw cyfrowej nawigacji bez narażania życia i zdrowia uczestników ruchu drogowego. Przepisy stanowią raczej zachętę do modernizacji sposobu korzystania z technologii – montaż telefonu w dedykowanych uchwytach samochodowych, konfiguracja sterowania głosowego czy włączenie automatycznych komunikatów głosowych to rozwiązania, które pozostaną w pełni legalne i bezpieczne.

Wysokość przewidzianej kary – 500 złotych – nie jest przypadkowa. Ministerstwo Infrastruktury, konsultując się z ekspertami ds. psychologii transportu, doszło do wniosku, iż mandat musi być na tyle dotkliwy, by skutecznie odstraszać od ryzykownych zachowań, ale jednocześnie proporcjonalny do skali wykroczenia. W wewnętrznych analizach resortu podkreślano, iż zbyt niskie kary są zwykle ignorowane przez kierowców, zwłaszcza tych o wyższych dochodach, dla których symboliczna opłata nie stanowi rzeczywistej bariery powstrzymującej przed łamaniem przepisów.

Szczególnie interesujący jest sposób, w jaki sformułowano nowe regulacje. Przepisy mówią o „nieodpowiedzialnym korzystaniu z nawigacji”, co wprowadza pewien element uznaniowości. Funkcjonariusze będą zobowiązani do oceny, czy sposób, w jaki kierowca korzysta z urządzenia nawigacyjnego, stanowi realne zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu. Taka konstrukcja przepisu daje pewną elastyczność w interpretacji, ale rodzi również uzasadnione pytania o jednolitość stosowania prawa w całym kraju. Minister Sprawiedliwości zapewnił jednak, iż resort przygotuje szczegółowe wytyczne dla funkcjonariuszy, precyzujące kryteria oceny wykroczenia.

Sektor producentów akcesoriów samochodowych natychmiast zareagował na nadchodzące zmiany prawne, odnotowując skokowy wzrost zainteresowania uchwytami do telefonów, systemami głośnomówiącymi oraz rozwiązaniami integrującymi smartphone’y z systemami multimedialnymi pojazdów. Analitycy rynkowi przewidują, iż implementacja nowych przepisów może wywołać prawdziwy boom na produkty zwiększające bezpieczeństwo korzystania z nawigacji. Jednocześnie obserwujemy intensywny rozwój systemu oferującego tzw. tryb jazdy, który automatycznie ogranicza funkcjonalność telefona podczas poruszania się pojazdem, pozostawiając aktywne jedynie niezbędne funkcje nawigacyjne i umożliwiając obsługę głosową.

W dyskusji nad nowymi przepisami często pojawia się porównanie do rozwiązań funkcjonujących w innych krajach europejskich. W większości państw UE obowiązują już podobne, a często choćby surowsze regulacje. Wielka Brytania stosuje kary w wysokości 200 funtów (około 1000 złotych) oraz 6 punktów karnych za korzystanie z telefonu podczas jazdy. We Francji kierowcy płacą 135 euro (około 600 złotych), a w Niemczech 100 euro (około 450 złotych). Co istotne, statystyki z tych państw potwierdzają skuteczność restrykcyjnego podejścia – po wprowadzeniu surowych kar liczba wykroczeń związanych z używaniem telefonów za kierownicą spadła średnio o 30-40% w ciągu pierwszego roku obowiązywania przepisów.

Minister Cyfryzacji zapowiedział już uruchomienie ogólnopolskiej kampanii informacyjnej pod hasłem „Skup się na drodze, nie na ekranie”. Kampania ma wykorzystywać różnorodne kanały komunikacji – od tradycyjnych billboardów, przez spoty telewizyjne i radiowe, aż po targetowane reklamy w mediach społecznościowych, docierające przede wszystkim do młodych kierowców, którzy stanowią grupę najczęściej korzystającą z aplikacji na telefonach podczas jazdy.

Równolegle do zmian prawnych i kampanii informacyjnych, rozwijane są również technologie mające wspierać bezpieczne korzystanie z nawigacji. Największe firmy technologiczne, takie jak Google, Apple czy Huawei, intensywnie rozwijają specjalne tryby samochodowe w swoich systemach operacyjnych, które upraszczają interfejs, powiększają przyciski i ikony oraz maksymalnie ograniczają konieczność interakcji podczas jazdy. Producenci samochodów coraz częściej oferują zaawansowane systemy wyświetlania wskazówek nawigacyjnych bezpośrednio na przedniej szybie (tzw. head-up display), co pozwala kierowcy otrzymywać informacje bez odrywania wzroku od drogi.

Interesującym aspektem dyskusji jest również kwestia odpowiedzialności producentów aplikacji nawigacyjnych i samych samochodów. Niektórzy eksperci argumentują, iż to właśnie twórcy systemu i inżynierowie projektujący systemy pokładowe powinni w większym stopniu brać pod uwagę bezpieczeństwo użytkowników, tworząc rozwiązania minimalizujące rozproszenie uwagi. Najnowsze modele samochodów coraz częściej oferują zaawansowane systemy integracji ze telefonami, takie jak Android Auto czy Apple CarPlay, które znacząco upraszczają korzystanie z nawigacji i innych funkcji telefonu w bezpieczny sposób.

Dla przeciętnego kierowcy nadchodzące zmiany oznaczają konieczność rewizji dotychczasowych nawyków związanych z korzystaniem z nawigacji. Eksperci zalecają kilka prostych kroków, które pozwolą uniknąć mandatu i jednocześnie zwiększą bezpieczeństwo: montaż telefonu w stabilnym uchwycie zlokalizowanym w polu widzenia kierowcy, bez zasłaniania widoczności; konfigurację trasy i wszystkich ustawień nawigacji przed rozpoczęciem jazdy; włączenie komunikatów głosowych, które eliminują konieczność spoglądania na ekran; korzystanie z dedykowanych trybów samochodowych w aplikacjach; oraz – co najważniejsze – powstrzymanie się od jakichkolwiek złożonych interakcji z urządzeniem podczas jazdy.

W dłuższej perspektywie nowe przepisy mogą przyczynić się do głębszej zmiany kultury motoryzacyjnej w Polsce, promując większą odpowiedzialność i świadomość zagrożeń związanych z rozproszeniem uwagi. Podobne zmiany zaobserwowano już w kontekście prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu – dzięki kombinacji surowych kar, systematycznych kontroli i kampanii społecznych, postawy Polaków wobec jazdy po spożyciu alkoholu uległy radykalnej zmianie w ciągu ostatnich dwóch dekad. Eksperci mają nadzieję, iż podobna transformacja nastąpi w odniesieniu do korzystania z urządzeń elektronicznych za kierownicą.

Rozwój autonomicznych systemów prowadzenia pojazdów może w przyszłości całkowicie zmienić kontekst dyskusji o rozproszeniu uwagi kierowcy. W perspektywie najbliższych dekad możemy spodziewać się coraz większej automatyzacji procesu prowadzenia pojazdów, co potencjalnie pozwoli na bezpieczne korzystanie z urządzeń elektronicznych podczas podróży. Jednak zanim ta przyszłość nadejdzie, kierowcy muszą nauczyć się odpowiedzialnego podejścia do technologii, która ma być narzędziem zwiększającym bezpieczeństwo, a nie źródłem dodatkowego ryzyka.

Bez względu na indywidualne opinie na temat zasadności i skuteczności nowych regulacji, jedno jest pewne – era swobodnego korzystania z telefonów podczas prowadzenia pojazdu dobiega końca. Kierowcy będą musieli dostosować swoje nawyki do nowych realiów prawnych lub liczyć się z dotkliwymi konsekwencjami finansowymi. W ostatecznym rozrachunku jednak najważniejszą stawką w tej zmianie nie są pieniądze, ale ludzkie życie i zdrowie, które zbyt często padają of