Obchody rocznicowe niżańskich regionalistów

Prawdę mówiąc działalność regionalistów niżańskich rozpoczęła się dużo wcześniej, w latach 60. XX wieku. 26 lutego 1966 roku w Nisku z inicjatywy kilku społeczników zawiązał się Komitet Organizacyjny Towarzystwa Miłośników Ziemi Niżańskiej. Pierwsze zebranie powstałego wówczas stowarzyszenia odbyło się 12 kwietnia 1967 r. Wtedy też wybrano zarząd. Prezesem został Jan Polański, wiceprzewodniczącym Alojzy Kulik, sekretarzem Mieczysław Jędrychowski, skarbnikiem Franciszek Janczura. Organizacja liczyła 54 członków. Cele działalności były bardzo ambitne. W statucie zapisano między innymi takie zadania jak: gromadzenie eksponatów regionalnych i historycznych do przyszłego Muzeum Ziemi Niżańskiej (już wtedy zapoczątkowanego), budzenie umiłowana regionu i popieranie badań naukowych związanych z ziemią niżańską, prowadzenie badań archeologicznych, urządzanie imprez kulturalnych i rozrywkowych, organizowanie odczytów, wykładów, wystaw, a także dbałość o estetykę miasta.

W grudniu 1970 roku, po rezygnacji Jana Polańskiego, prezesem Towarzystwa Miłośników Ziemi Niżańskiej został Wiktor Legutko. Jego staraniem 13 października 1971 roku otwarto Izbę Pamiątek w budynku Powiatowej Rady Narodowej (dziś budynek Urzędu Gminy i Miasta Nisko). Większość eksponatów pochodziła ze zbiorów Wiktora Legutki. Na wystawnie znalazły się cenne dokumenty historyczne, zabytkowe przedmioty, a choćby eksponaty archeologiczne. Wiktor Legutko pełnił funkcję prezesa TMZN do 1976 roku. Po nim stowarzyszeniem kierowali jeszcze: Franciszek Skrzat, Teresa Gołębiowska, Tadeusz Fedorowski.

W 1988 roku działalność Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Niżańskiej ustała, choć formalnie stowarzyszenie nie zostało rozwiązane. Pamiątki i dokumenty zgromadzone przez TPZN początkowo zdeponowano w niżańskiej Bibliotece Publicznej, a następnie co jakiś czas przenoszono w inne miejsca, najczęściej były to piwnice i magazynki na sprzęt gospodarczy różnych instytucji. W ostatnich latach opiekę nad eksponatami przejęło Niżańskie Centrum Historii i Tradycji.

Nowe otwarcie

Po ośmiu latach, przy końcu 1996 roku, z inicjatywy Lidii Błądek odbyło się spotkanie Komitetu Założycielskiego, który postanowił powołać w Nisku podobne stowarzyszenie zrzeszające miejscowych regionalistów. Lidia Błądek w imieniu Komitetu wystąpiła też do Sądu Wojewódzkiego w Tarnobrzegu z wnioskiem o rejestrację Towarzystwa Ziemi Niżańskiej, co zostało sformalizowane postanowieniem sądowym z dnia 3 lutego 1997 r. Mimo rejestracji Towarzystwo działalności nie podjęło.

Dopiero 3 czerwca 2003 roku w sali konferencyjnej Urzędu Gminy i Miasta Nisko odbyło się pierwsze zebranie stowarzyszenia, podczas którego wybrano zarząd. Prezesem został Jerzy Wierzbiński. W skład zarządu weszło też czterech wiceprezesów: Mariusz Kowalik, Janusz Nawrocki, Adam Mach i Henryk Bździuch. Funkcję skarbnika objął Józef Małysa, a sekretarzem został Zbigniew Kilijasiński. Stowarzyszenie na koniec 2004 roku liczyło 26 członków.

Do ważniejszych inicjatyw Towarzystwa Ziemi Niżańskiej w tamtym czasie należy zaliczyć współorganizowanie z władzami miasta „Święta Chleba”, uczestnictwo w obchodach 70-lecia nadania praw miejskich Niska oraz 100-lecia niżańskiego „Sokoła”. Wtedy też Towarzystwo zyskało swój znak graficzny wykonany według projektu Jana Surmy. Używana do dziś odznaka nawiązuje do herbu Niska: na biało-czerwonym tle znajduje się zielona jodła i niebieska wstęga symbolizująca San. W dolnej części umieszczony jest napis: TZN (Towarzystwo Ziemi Niżańskiej).

W 2008 roku w zarządzie stowarzyszenia nastąpiły zmiany. Nowymi zastępcami prezesa zostali: Wanda Barańska, Bogdan Tofilski, Jan Gorczyca, Iwona Nemeczek. Funkcję sekretarza przejął Jan Surma, natomiast Józef Małysa został skarbnikiem. W tamtym czasie dużym wydarzeniem dla stowarzyszenia było pozyskanie własnej siedziby w budynku dawnego gimnazjum niżańskiego przy ulicy Kościuszki. Uroczystość otwarcia lokalu odbyła się 10 marca 2009 roku. Wtedy też zaprezentowane zostały zbiory muzealne zgromadzone przez Towarzystwo na wystawie zaaranżowanej przez Jana Surmę. Później kolekcja ta trafiła do Niżańskiego Centrum Historii i Tradycji. w tej chwili prezesem Towarzystwa Ziemi Niżańskiej jest Stanisław Gawryś, wiceprezesami Mariusz Kowalik i Jan Surma, skarbnikiem Zdzisław Łuka, sekretarzem Arkadiusz Pilkiewicz.

Działalność wydawnicza

Osobną dziedziną pracy Towarzystwa Ziemi Niżańskiej jest działalność wydawnicza. Dorobek w tym zakresie jest naprawdę imponujący. Od 2012 roku wydawany jest Rocznik Towarzystwa Ziemi Niżańskiej. Jest to zasługa zespołu redakcyjnego, którym od początku kieruje jako redaktor naczelny Mariusz Kowalik. Do stałego zespołu redakcyjnego należą: Mieczysław Barnat, Stanisław Gawryś, Ewa Krzyżek, Tadeusz Puchalski, Jan Surma, Jerzy Stelmach. Dokumentacją fotograficzną zajmują się Zdzisław Łuka, Paweł Śnieżek i Arkadiusz Pilkiewicz. Przez kilka lat do Rocznika pisał też zmarły w ubiegłym roku Zygmunt Kunikowski.

Treścią periodyku są najczęściej teksty historyczne, ale też noty biograficzne wybitnych niżan, artykuły wspomnieniowe, relacje z ważnych dla Towarzystwa wydarzeń i spotkań. Niżańscy regionaliści wydali też kilka publikacji książkowych, m.in.: „Nasza młodość w Wólce Tanewskiej; wspomnienia rodzinne” – praca zbiorowa pod red. Tadeusza Machajskiego (2012), „100 lat Szkoły Podstawowej w Malcach” – autor Władysław Bis (2014), „Tajne nauczanie w latach drugiej wojny światowej na terenie Ulanowa, Wólki Tanewskiej i Kurzyny” – praca zbiorowa pod red. Tadeusza Machajskiego (2015), „Zakrzówek i okolice w moich wspomnieniach (1950-2000)” – autor Zygmunt Kunikowski (2016), „Ballady i wiersze; nie ostatnie, nie pierwsze” – autor Ryszard Szeliga (2028).

Obchody jubileuszowe

Przypadające w ubiegłym roku dwudziestolecie działalności Towarzystwa Ziemi Niżańskiej było okazją do zorganizowania okolicznościowego spotkania niżańskich regionalistów. Uroczystość odbyła się 20 marca bieżącego roku w Niżańskim Centrum Historii i Tradycji. Obecni byli nie tylko miejscowi regionaliści, a też osoby mieszkające poza Niskiem. W uroczystości uczestniczył Sylwester Daśko – przewodniczący Rady Powiatu Niżańskiego, a także burmistrz Waldemar Ślusarczyk i przewodniczący Rady Miejskiej w Nisku – Marcin Folta. Część oficjalną zawierało wystąpienie Mariusza Kowalika, który podsumował dwudziestoletnią działalność Towarzystwa Ziemi Niżańskiej. Z kolei prezes Stanisław Gawryś poinformował, iż z okazji jubileuszu zostało ustanowione specjalne wyróżnienie dla zasłużonych regionalistów w postaci Honorowej Złotej Odznaki Towarzystwa Ziemi Niżańskiej. Odznaczenie to otrzymali: Mariusz Kowalik, Jerzy Wierzbiński, Stanisław Gawryś, Jerzy Wojciechowski, Mieczysław Barnat, Ewa Krzyżek, Julian Ozimek, Waldemar Ślusarczyk, Robert Bednarz, ks. Władysław Jadam, ks. Franciszek Grela, Janusz Ogiński. Poza tym pośmiertnie zostali odznaczeni jeszcze: Bogdan Tofilski, Zbigniew Marchut, Zygmunt Kunikowski, Jan Maziarz i Franciszek Kara. Osobno uhonorowano też instytucje: Niżańskie Centrum Kultury „Sokół”, Hufiec ZHP im. Szarych Szeregów w Nisku, Koło Numizmatyczne w Nisku, Miejską Bibliotekę Publiczną, Koło Obwodu Nisko-Stalowa Wola Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

(zi)