20 godzin temu
Seniorzy z każdym rokiem stanowią coraz większą część społeczeństwa. Według GUS w tej chwili osoby powyżej 60 roku życia stanowią blisko 30% ogólnej liczby ludności. Szacuje się, iż do 2050 roku seniorzy stanowić będą 40% społeczeństwa. Opieka nad osobą starszą jest pełna wyzwań. Wymaga to od opiekunów poświęcenia, cierpliwości, empatii oraz wiedzy z zakresu pierwszej pomocy.
Wpływ wieku na organizm
Z każdym rokiem w organizmie dochodzi do wielu zmian. Zmiany te obejmują m.in. zmniejszenie gęstości kości, pogorszenie możliwości intelektualnych, wydolności serca, osłabienia siły mięśniowej, czy pogorszenie funkcjonowania układu wydzielniczego i pokarmowego. Towarzysząca wielochorobowości polipragmazja niesie za sobą wiele skutków ubocznych zastosowanej terapii oraz obecność interakcji. Wraz z wiekiem rośnie ryzyko zachorowań na zawał mięśnia sercowego, udar mózgu czy nowotwór. Na wiele czynników rozwoju chorób mamy realny wpływ, stąd ważna jest profilaktyka, edukacja i zdrowy tryb życia.
Upadki osób starszych
Upadki są jednym z największych zagrożeń wśród seniorów. Nazywane są „Wielkim Problemem Geriatrycznym” w związku z jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności i piątą przyczyną zgonów u osób po 75 roku życia. Przyczyny upadków możemy podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne. Wśród wewnętrznych możemy wyróżnić: osteoporozę, niedowidzenie, zaburzenia równowagi, dysfunkcje narządów ruchu, działania uboczne leków, ortostatyczne spadki ciśnienia krwi, zaburzenia neurologiczne. Parkinsonizm również znacząco zwiększa ryzyko upadku. Wśród czynników zewnętrznych, modyfikowalnych możemy wyróżnić: śliskie, nierówne podłoże, niewłaściwe obuwie, nieodpowiednie umeblowanie, obecność dywaników, słabe oświetlenie, czy niezabezpieczone schody. Parkinsonizm również znacząco zwiększa ryzyko upadku. Upadki wiążą się z obrażeniami tkanek miękkich w postaci ran, czy wstrząśnienia mózgu. Najpoważniejsze w skutkach są złamania, m.in. złamanie szyjki kości udowej co wiąże się w ponad 50% z unieruchomieniem. Powikłania unieruchomienia są bardzo dotkliwe i związane z wysoką śmiertelnością, wyróżnić można zatorowość płucną, zapalenie płuc, odleżyny, przykurcze, zakrzepice żył głębokich oraz zwiększa ryzyko majaczenia. Upadki wiążą się z następstwami społecznymi, psychicznymi oraz ekonomicznymi. Należy zadbać o odpowiednie dostosowanie mieszkania do podopiecznego, aby minimalizować trudności w przemieszczaniu się w zależności od stanu zdrowia seniora.
Prewencja majaczenia u osób starszych
Majaczenie (delirium, zespół splątania) jest stanem nagłego zagrożenia życia. Objawia się nagłym pogorszeniem funkcji poznawczych, często przebiega pod postacią nasilenia zmian demencyjnych. Wśród najważniejszych czynników ryzyka możemy wyróżnić: zaawansowany wiek, infekcje, wielochorobowość, silny ból, unieruchomienie, niedobory snu, odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe, nadmierna bądź niedostateczna stymulacja zmysłów, choroby neurologiczne. Majaczenie objawia się nagłym, postępującym deficytem funkcji poznawczych, pogorszeniem kontaktu z otoczeniem, zaburzeniem nastroju oraz orientacji. Każdorazowo stan taki wymaga przybycia służb ratunkowych bądź kontaktu z lekarzem prowadzącym. Ważne jest zapewnienie osobie starszej okularów, aparatu słuchowego, dostępu do zegara oraz kalendarza w celu poprawy orientacji. najważniejszy jest również kontakt z drugim człowiekiem, opiekunem. Szczególnie narażone na majaczenie są osoby mieszkające samotnie, bez podopiecznego i odpowiedniej opieki.
Udar mózgu
Udar mózgu objawia się nagłym wystąpieniem deficytów neurologicznych. Udar mózgu jest jedną z głównych przyczyn zgonów oraz główną przyczyną niepełnosprawności. Spowodowany jest zamknięciem dopływu krwi do danego obszaru mózgu oraz powstającym uszkodzeniem. Najczęściej występuje udar niedokrwienny (80%), spowodowany pęknięciem blaszki miażdżycowej bądź oderwaniem się skrzepliny na skutek migotania przedsionków lub przetrwałego otworu owalnego. Drugim rodzajem udaru jest typ krwotoczny (15%) spowodowany pęknięciem tętniaka. Udar mózgu w zależności od lokalizacji naczynia i obszaru niedokrwienia objawia się nagłym deficytem siły mięśniowej kończyn, asymetrią twarzy – opadającym kącikiem ust, zaburzeniem mowy, zawrotami głowy, niedowidzeniem oraz problemem z połykaniem. W takiej sytuacji należy jak najszybciej wezwać pogotowie. istotny jest czas, w celu przywrócenia przepływu krwi przez niedokrwiony obszar. Konieczne jest ustalenie również czasu powstania objawów. Do oceny poszkodowanego można użyć skali FAST.
Face – poproś osobę o uśmiechnięcie się, oceń symetrię twarzy
Arm – poproś osobę aby wyciągnęła dłonie przed siebie i zamknęła oczy, oceń siłę mięśniową
Speech – oceń umiejętność rozumienia i wytwarzania mowy, oceń czy mowa jest bełkotliwa bądź nielogiczna
Time – ustal czas powstania objawów i jak najszybciej wezwij zespół ratownictwa medycznego
Zawał mięśnia sercowego
Zawał serca jest główną przyczyną zgonów. Spowodowany jest uszkodzeniem mięśnia sercowego w skutek zamknięcia tętnicy wieńcowej. Objawia się omdleniem, bólem w klatce piersiowej, nudnościami, bladością skóry, zimnymi potami, lękiem, dusznością, osłabieniem. U osób starszych, szczególnie u kobiet oraz chorych na cukrzyce objawy mogą być bardzo niespecyficzne. W przypadku podejrzenia zawału serca należy zachować spokój, wezwać pogotowie, ułożyć seniora w pozycji półsiedzącej, minimalizować aktywność fizyczną oraz zapewnić dostęp świeżego powietrza. Opiekun powinien przygotować pełną dokumentację medyczną, zażywane leki oraz oceniać cyklicznie stan poszkodowanego. W takiej sytuacji czas odgrywa kluczową rolę.
Resuscytacja krążeniowo-oddechowa
Nagłe zatrzymanie krążenia wymaga podjęcia resuscytacji krążeniowo-oddechowej w celu podtrzymania przepływu krwi przez najważniejsze narządy do czasu przyjazdu służb ratunkowych. Nagłe zatrzymanie krążenia można rozpoznać na podstawie braku reakcji oraz prawidłowego oddechu. Stan ten wymaga od nas szybkiej reakcji, wezwania pomocy oraz rozpoczęcia ucisków klatki piersiowej wraz z sztucznym oddychaniem. o ile nie chcemy wykonywać wdechyów ratowniczych możemy wykorzystać folię, maskę z filtrem bądź kontynuować same uciski klatki piersiowej. Powinniśmy minimalizować przerwy w uciskach klatki piersiowej oraz uciskać na 5-6 cm z częstością 100-120 na minutę. Ważna jest relaksacja, czyli pełne odkształcenie się klatki piersiowej po ucisku. Resuscytację kontynuujemy w stosunku 30 ucisków do 2 wdechów zastępczych. Jak najszybciej należy użyć automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED), urządzenia które ratuje życie. Każda minuta zwłoki w wykorzystaniu AED zwiększa śmiertelność o 10%. Resuscytację prowadzimy do czasu przyjazdu ZRM, powrotu oddechu bądź wystąpienia sytuacji niebezpiecznej. Pamiętajmy iż nasze bezpieczeństwo jest najważniejsze. W przypadku osób nieprzytomnych, oddychających należy ułożyć osobę w pozycji bocznej ustalonej, bezpiecznej.
Pierwsza pomoc dla osób starszych-seniorów
W przypadku seniorów zamieszkałych samotnie ważne jest zapewnienia odpowiednich warunków, przygotowanie dokumentacji medycznej, udostępnienie kluczy sąsiadom w razie sytuacji kryzysowej bądź zastosowanie zamka na kod w celu pomocy służbom ratunkowym. Umiejętność udzielania pierwszej pomocy jest umiejętnością krytyczną, ratującą życie. Opiekunowie powinni być zaznajomieni z udzielania pierwszej pomocy osobie starszej, aby w nagłych wypadkach zachować spokój i opanowanie. Stany bezpośredniego zagrożenia życia seniora, wymagają od nas umiejętności prowadzenia resuscytacji, postępowania w zadławieniach, anafilaksji, czy zastosowania pozycji bocznej ustalonej. Wiedza ta powinna być cyklicznie aktualizowana. Zasady udzielania pierwszej pomocy zmieniają się z czasem, wydłużone oczekiwanie na pomoc medyczną wymaga od nas umiejętności udzielania pierwszej pomocy.
