6 godzin temu
Miliony polskich gospodarstw domowych co miesiąc przekazują Poczcie Polskiej dziesiątki złotych, nie zdając sobie sprawy z tego, iż przysługują im ustawowe zwolnienia, które mogłyby przynieść im oszczędności sięgające setek złotych rocznie. Ta sytuacja jest szczególnie bolesna w kontekście rosnących kosztów życia oraz napiętych budżetów domowych, gdzie każda złotówka ma znaczenie dla codziennego funkcjonowania rodzin.
Fot. Warszawa w Pigułce
System zwolnień z abonamentu RTV został zaprojektowany jako mechanizm ochrony społecznej dla najbardziej potrzebujących grup obywateli, jednak w praktyce okazuje się, iż wiedza o przysługujących prawach jest dramatycznie niska, co prowadzi do sytuacji, w której osoby uprawnione do ulg przez cały czas ponoszą niepotrzebne koszty. Szczególnie dotkliwa jest sytuacja seniorów, którzy stanowią jedną z największych grup regularnie opłacających abonament, mimo iż znaczna ich część ma prawo do całkowitego zwolnienia z tej opłaty na podstawie wieku lub sytuacji materialnej.
Najszerszą grupą uprawnioną do automatycznego zwolnienia z abonamentu RTV są osoby, które ukończyły siedemdziesiąt pięć lat życia. Ta kategoria obywateli korzysta z wyjątkowego przywileju polegającego na tym, iż zwolnienie przysługuje im z mocy samego prawa, bez konieczności dopełniania jakichkolwiek formalności administracyjnych. Oznacza to, iż seniorzy w tej grupie wiekowej nie muszą składać żadnych dokumentów, wypełniać formularzy, odwiedzać placówek pocztowych czy przeprowadzać skomplikowanych procedur biurokratycznych – ulga od opłat abonamentowych przysługuje im automatycznie z chwilą ukończenia siedemdziesiątego piątego roku życia.
Ten mechanizm automatycznego zwolnienia został wprowadzony w uznaniu szczególnej sytuacji życiowej najstarszych obywateli, którzy często borykają się z ograniczonymi dochodami emerytalnymi oraz rosnącymi kosztami opieki zdrowotnej charakterystycznymi dla podeszłego wieku. Ustawodawca uznał, iż osoby w tym wieku nie powinny być obciążane dodatkowymi opłatami za dostęp do podstawowych mediów, które często stanowią jedyne źródło informacji oraz rozrywki dla osób o ograniczonej mobilności.
Jednak grupa seniorów uprawnionych do zwolnienia z abonamentu RTV jest znacznie szersza niż tylko osoby powyżej siedemdziesiątego piątego roku życia. Emeryci, którzy ukończyli sześćdziesiąt lat i otrzymują świadczenie emerytalne w wysokości nieprzekraczającej pięćdziesięciu procent przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, również mają prawo do całkowitego zwolnienia z opłat abonamentowych. Ten próg dochodowy został ustalony w taki sposób, aby objąć pomocą emerytów o najniższych dochodach, dla których dodatkowa opłata abonamentowa może stanowić znaczące obciążenie budżetu domowego.
W przeciwieństwie do seniorów powyżej siedemdziesiątego piątego roku życia, emeryci z tej młodszej grupy muszą jednak dopełnić określonych formalności w placówce Poczty Polskiej, aby uzyskać zwolnienie z opłat. Proces ten wymaga przedstawienia odpowiednich dokumentów potwierdzających zarówno wiek, jak i wysokość otrzymywanego świadczenia emerytalnego, a także złożenia stosownego oświadczenia na formularzu dostępnym w placówce pocztowej.
Katalog osób uprawnionych do zwolnienia z abonamentu RTV obejmuje również szeroki zakres innych grup społecznych, które ze względu na swoją szczególną sytuację życiową lub zdrowotną zostały objęte systemem ulg. Osoby całkowicie niezdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji, które z tego powodu otrzymują świadczenia pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy, są całkowicie zwolnione z obowiązku płacenia abonamentu, co stanowi uznanie ich wyjątkowo trudnej sytuacji życiowej oraz ograniczonych możliwości finansowych.
Podobne zwolnienia przysługują osobom z poważnymi dysfunkcjami sensorycznymi, w tym osobom niesłyszącym, u których została stwierdzona całkowita głuchota lub obustronne upośledzenie słuchu, oraz osobom niewidomym, których ostrość wzroku nie przekracza piętnastu procent normy. Te zwolnienia wynikają z uznania, iż osoby z tak znacznymi niepełnosprawnościami mają ograniczone możliwości korzystania z pełnego spektrum usług radiowo-telewizyjnych, a jednocześnie często borykają się z dodatkowymi kosztami związanymi ze swoją niepełnosprawnością.
System zwolnień obejmuje również osoby znajdujące się w trudnej sytuacji społecznej lub ekonomicznej, w tym osoby otrzymujące rentę socjalną z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub innych organów emerytalno-rentowych, osoby uprawnione do korzystania ze świadczeń pieniężnych z tytułu ustawy o pomocy społecznej, a także osoby bezrobotne zarejestrowane w urzędach pracy. Te zwolnienia stanowią element szerszego systemu wsparcia społecznego dla osób o najniższych dochodach lub pozbawionych stałego źródła dochodu.
Weterani będący inwalidami wojennymi lub wojskowymi również korzystają ze zwolnienia z abonamentu RTV, co stanowi formę uznania dla ich służby oraz poświęceń poniesionych na rzecz kraju. Podobnie osoby posiadające prawo do zasiłku oraz świadczenia przedemerytalnego są objęte systemem ulg, co ma na celu złagodzenie trudności finansowych charakterystycznych dla okresu przejściowego między zakończeniem aktywności zawodowej a uzyskaniem prawa do emerytury.
Procedura uzyskania zwolnienia z abonamentu RTV dla wszystkich grup oprócz seniorów powyżej siedemdziesiątego piątego roku życia wymaga osobistego stawiennictwa w dowolnej placówce Poczty Polskiej oraz przedstawienia stosownych dokumentów potwierdzających uprawnienia do zwolnienia. W przypadku emerytów niezbędne są dokumenty z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego potwierdzające wysokość otrzymywanego świadczenia, osoby bezrobotne muszą przedstawić zaświadczenie z urzędu pracy, a osoby niepełnosprawne odpowiednie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności lub niezdolności do pracy.
Kluczowe znaczenie ma fakt, iż zwolnienie od opłat abonamentowych wchodzi w życie od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostały złożone w placówce pocztowej wymagane dokumenty oraz oświadczenie. Oznacza to, iż osoby uprawnione do zwolnienia powinny jak najszybciej dopełnić formalności, aby nie płacić niepotrzebnie przez kolejne miesiące. Po prawidłowym dopełnieniu wymaganych formalności zwolnienie obowiązuje bezterminowo, pod warunkiem iż osoba uprawniona przez cały czas spełnia kryteria uprawniające do ulgi.
Aktualne stawki abonamentu RTV ustalone przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji dla osób nieobjętych zwolnieniami wynoszą osiem złotych i siedemdziesiąt groszy miesięcznie za radioodbiornik, co daje sto cztery złote i czterdzieści groszy rocznie, oraz dwadzieścia siedem złotych i trzydzieści groszy miesięcznie za odbiornik telewizyjny lub kombinowany telewizyjno-radiowy, co oznacza roczny koszt w wysokości trzystu dwudziestu siedmiu złotych i sześćdziesięciu groszy. Warto podkreślić, iż w opłacie za odbiornik telewizyjny zawarta jest już opłata za radio, więc osoby posiadające zarówno telewizor jak i odbiornik radiowy płacą jedną stawkę.
Szczególną kategorią są radia samochodowe, które zgodnie z obowiązującymi przepisami powinny być rejestrowane oddzielnie, co może generować dodatkowe koszty dla właścicieli pojazdów. Poczta Polska ma formalne prawo do przeprowadzania kontroli oraz nakładania kar pieniężnych na posiadaczy niezarejestrowanych odbiorników, jednak w praktyce kontrole te rzadko dotyczą osób prywatnych, koncentrując się głównie na firmach posiadających floty pojazdów wyposażonych w odbiorniki radiowe.
Paradoksalną cechą polskiego systemu abonamentowego jest fakt, iż seniorzy, którzy w największym stopniu korzystają ze zwolnień, jednocześnie stanowią jedną z największych grup regularnie opłacających abonament RTV. To zjawisko wynika z kilku współzależnych czynników społecznych oraz psychologicznych charakterystycznych dla starszego pokolenia Polaków. Po pierwsze, seniorzy wykazują znacznie większe przywiązanie do tradycyjnych mediów takich jak telewizja naziemna oraz radio, które stanowią dla nich podstawowe źródło informacji, rozrywki oraz kontaktu ze światem zewnętrznym, szczególnie dla osób o ograniczonej mobilności.
Po drugie, starsze pokolenie charakteryzuje się silnie zakorzenionym nawykiem terminowego regulowania wszelkich płatności oraz rachunków, co wynika z tradycyjnego podejścia do obowiązków finansowych oraz lęku przed konsekwencjami zaległości. Po trzecie, wielu seniorów kieruje się poczuciem obowiązku obywatelskiego oraz przekonaniem, iż opłacanie abonamentu RTV stanowi formę wsparcia dla polskich mediów publicznych, które postrzegają jako istotny element kultury narodowej oraz demokratycznego państwa.
Młodsze pokolenia wykazują całkowicie odmienne podejście do kwestii abonamentu RTV, znacznie rzadziej rejestrując swoje odbiorniki oraz unikając płacenia opłat abonamentowych. Ta różnica generacyjna wynika z fundamentalnie odmiennych nawyków medialnych charakterystycznych dla różnych grup wiekowych. Młodzi ludzie w coraz większym stopniu korzystają z platform streamingowych takich jak Netflix, HBO Max, Disney Plus oraz YouTube, które oferują dostęp do treści na żądanie bez konieczności oglądania tradycyjnej telewizji antenowej.
Dodatkowo młodsze pokolenie częściej korzysta z telewizji kablowej, satelitarnej lub internetowej zamiast tradycyjnego sygnału naziemnego, co w ich przekonaniu może zwalniać ich z obowiązku rejestracji odbiorników. Jednak zgodnie z literą prawa, rejestracji podlega każdy odbiornik technически zdolny do odbioru sygnału telewizyjnego lub radiowego, niezależnie od tego, w jaki sposób jest faktycznie wykorzystywany przez właściciela.
Obecny system poboru abonamentu RTV jest powszechnie uznawany zarówno przez ekspertów, jak i przez zwykłych obywateli za przestarzały, nieskuteczny oraz niesprawiedliwy społecznie. Główne zarzuty wobec istniejącego systemu dotyczą jego niejasności, trudności w egzekwowaniu płatności, wysokich kosztów administracyjnych oraz nierównego traktowania różnych grup społecznych. W odpowiedzi na te problemy rząd od kilku lat rozważa wprowadzenie alternatywnych rozwiązań finansowania mediów publicznych.
Pierwszym z rozważanych rozwiązań jest wprowadzenie tak zwanej opłaty audiowizualnej, która miałaby być automatycznie doliczana do rocznego rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych oraz byłaby obowiązkowa dla wszystkich podatników. Według wstępnych szacunków, wysokość tej opłaty wynosiłaby około ośmiu do dziewięciu złotych miesięcznie, co stanowiłoby znaczną redukcję w porównaniu z obecnymi stawkami abonamentu dla odbiorników telewizyjnych. System ten przewiduje również zachowanie zwolnień dla określonych grup społecznych, podobnie jak w obecnym systemie abonamentowym.
Drugim rozważanym rozwiązaniem jest całkowite wycofanie jakichkolwiek opłat od obywateli oraz finansowanie mediów publicznych bezpośrednio z budżetu państwa, co oznaczałoby pokrywanie kosztów funkcjonowania telewizji oraz radia publicznego z wpływów podatkowych. To rozwiązanie jest postrzegane jako najbardziej sprawiedliwe społecznie, ponieważ eliminowałoby jakiekolwiek dodatkowe obciążenia dla obywateli, jednak budzi kontrowersje ze względu na potencjalne zwiększenie wydatków budżetowych oraz obawy dotyczące niezależności mediów publicznych od bieżącej polityki rządowej.
Niezależnie od przyszłych zmian legislacyjnych, w tej chwili obowiązujące zwolnienia z abonamentu RTV pozostają w pełnej mocy prawnej, a osoby uprawnione do tych zwolnień powinny jak najszybciej rozważyć skorzystanie z przysługujących im praw. Oszczędności wynikające ze zwolnienia z abonamentu mogą być szczególnie istotne dla gospodarstw domowych o ograniczonych budżetach, gdzie każda złotówka ma znaczenie dla codziennego funkcjonowania rodziny.
