Potężny kryzys uderzy w Polskę. Jest gorzej niż zakładano. To będzie gigantyczny dramat wszystkich Polaków

Z rok na rok będzie coraz gorzej, a za 15 lat system pomocy publicznej, rent, emerytur i świadczeń może zupełnie się zawalić. To nie scenariusz wyssany z palca czy analiza rządowych wydatków. To realna możliwość za którą odpowiada całe społeczeństwo.

Fot. Warszawa w Pigułce

Współczynnik dzietności spadł w Polsce do zaledwie 1,03 w 2025 roku – to jeden z najniższych wskaźników w Europie. Eksperci ostrzegają: jeżeli trend się utrzyma, do końca wieku zostanie tylko 10 milionów Polaków. System emerytalny może się zawalić już za 15 lat.

Zaledwie 58 tysięcy urodzeń w pierwszym kwartale 2025

Portal Money.pl informuje, iż współczynnik dzietności w Polsce może wynieść w 2025 roku tylko 1,03. To oznacza, iż statystyczna kobieta urodzi w całym życie zaledwie jedno dziecko. Dla porównania – do prostej zastępowalności pokoleń potrzeba 2,1 dziecka na kobietę.

To najgorsze dane w powojennej historii Polski. W pierwszym kwartale 2025 roku urodziło się tylko około 58 tysięcy dzieci – o ponad 10% mniej niż rok wcześniej. Portal Forsal.pl ostrzega, iż w kwietniu liczba urodzeń spadła poniżej 20 tysięcy – po raz trzeci z rzędu.

Jeszcze w 2017 roku współczynnik dzietności wynosił 1,45 i dawał nadzieję na odbicie. Jednak od tamtej pory następuje systematyczny spadek: 1,32 w 2021 roku, 1,16 w 2023, 1,10 w 2024, aż do katastrofalnego poziomu 1,03 w 2025 roku.

Według danych OECD Polska zajmuje trzecie miejsce od końca pod względem dzietności na świecie, wyprzedzając jedynie Chile i Koreę Południową. Gorzej w Europie jest tylko na Litwie (1,0) i w Estonii (1,09).

6,5 miliona Polaków zniknie do 2060 roku

Główny Urząd Statystyczny podaje, iż do 2060 roku populacja Polski spadnie z obecnych 37,4 miliona do 30,9 miliona mieszkańców. To oznacza utratę 6,5 miliona ludzi – więcej niż liczy pięć najmniejszych województw razem wziętych.

Portal Bankier.pl informuje, iż w niektórych województwach populacja skurczy się o ponad jedną czwartą. Największy spadek czeka województwo świętokrzyskie (-29%), lubelskie (-25,4%) i opolskie (-25,2%). Najwolniej będą się kurczyć Mazowsze i Pomorze.

Jeszcze bardziej dramatyczne są długoterminowe prognozy. Ekspert demograficzny Mateusz Łakomy ostrzega, iż przy utrzymaniu obecnych trendów do końca wieku populacja Polski może spaść do zaledwie 10 milionów mieszkańców. To oznaczałoby powrót do stanu z początku XX wieku.

Według GUS mediana wieku wzrośnie z obecnych 43,3 lat do ponad 50 lat w 2060 roku. To oznacza, iż połowa Polaków będzie miała więcej niż 50 lat. Osoby w wieku 65+ będą stanowić około 32% populacji – dziś to 24%.

System emerytalny może się zawalić już za 15 lat

Dramatyczne zmiany demograficzne oznaczają katastrofę dla systemu emerytalnego. GUS szacuje, iż w 2060 roku w wieku produkcyjnym będzie tylko 15 milionów osób wobec 21,7 miliona w 2025 roku. Jednocześnie liczba emerytów wzrośnie z 9 do 11 milionów.

To oznacza, iż na każdego emeryta będzie przypadać coraz mniej pracujących. w tej chwili współczynnik obciążenia demograficznego wynosi 72 osoby w wieku nieprodukcyjnym na 100 pracujących – w 2010 roku było to 55.

Portal Obserwator Gospodarczy ostrzega, iż przy takich trendach już za 10-15 lat system emerytalny może stanąć przed niemożliwością wypłacania świadczeń w obecnej wysokości. Bez głębokich reform grozi nam scenariusz grecki – drastyczne cięcia emerytur lub ogromne pożyczki na ich finansowanie.

Szczególnie dramatyczna sytuacja dotyczy nauczycieli. Portal Głos Nauczycielski informuje, iż średnia wieku nauczycieli w Polsce to już jedna z najwyższych w Europie – tylko 6% ma mniej niż 30 lat. Za kilka lat szkoły mogą zostać bez kadry.

Rynek pracy kurczy się w oczach – firmy już mają problemy

Zmniejszająca się populacja oznacza coraz mniej pracowników na rynku. Portal Money.pl podaje, iż już teraz pracodawcy skarżą się na niedobory kadr, szczególnie w branżach wymagających wykwalifikowanych specjalistów.

Problem pogłębia masowa emigracja młodych Polaków. Szacunki wskazują, iż za granicą może przebywać choćby 2-3 miliony Polaków w wieku produkcyjnym. To oznacza, iż rzeczywista liczba dostępnych pracowników pozostało mniejsza.

Kurczący się rynek pracy to również mniejsze wpływy do budżetu państwa. Mniej pracujących oznacza niższe dochody z podatków dochodowych i składek ZUS. Jednocześnie rosną wydatki na emerytury i służbę zdrowia dla starzejącego się społeczeństwa.

Ekonomiści ostrzegają przed spiralą demograficzną: mniej dzieci oznacza mniej konsumentów w przyszłości, co prowadzi do kurczenia się gospodarki i jeszcze większych problemów z finansami publicznymi.

Co to oznacza dla ciebie?

Jeśli masz dziś 30-40 lat, bardzo prawdopodobne, iż twoja emerytura będzie znacznie niższa niż obecnych emerytów. System może nie wytrzymać presji demograficznej i będziesz musiał pracować dłużej lub oszczędzać prywatnie na starość.

Jeśli prowadzisz firmę, przygotuj się na coraz większe problemy ze znalezieniem pracowników. Już dziś w niektórych branżach brakuje rąk do pracy, a sytuacja będzie się tylko pogarszać. Może to oznaczać wyższe koszty pracy i konieczność inwestycji w automatyzację.

Praktycznie oznacza to, iż ceny nieruchomości w wielu regionach Polski mogą spadać z powodu zmniejszającego się popytu. Szczególnie dotknięte będą małe miasta i wsie, które mogą się dosłownie wyludnić. Z drugiej strony, atrakcyjne lokalizacje jak Warszawa czy Kraków mogą zyskać.

Finansowo warto już teraz zacząć oszczędzać na emeryturę prywatnie. III filar emerytalny (IKE, IKZE, PPE) może okazać się jedyną gwarancją godnego życia na starość. Nie licz na to, iż państwo zapewni ci wystarczające świadczenie.

Dlaczego Polacy nie chcą mieć dzieci – eksperci wskazują przyczyny

Portal RP.pl cytuje demografa Mateusza Łakomego, który wskazuje na głębsze przyczyny kryzysu. To nie tylko kwestie ekonomiczne jak wysokie koszty życia czy problemy mieszkaniowe, ale fundamentalne zmiany w relacjach międzyludzkich.

Coraz więcej młodych Polaków rezygnuje z zakładania rodzin w ogóle. Maleje nie tylko liczba dzieci w rodzinach, ale też liczba par żyjących w stałych związkach. Portal Obserwator Gospodarczy określa to mianem „epidemii samotności”.

Średni wiek kobiet w momencie urodzenia pierwszego dziecka wzrósł z 22,7 lat w 1990 roku do 29,1 lat w 2024. To oznacza, iż coraz więcej kobiet odkłada macierzyństwo na później, a część w ogóle z niego rezygnuje.

Problem pogłębia brak odpowiedniej infrastruktury dla rodzin – za mało żłobków, przedszkoli, trudności z godzeniem pracy z opieką nad dzieckiem. Mimo programów typu 500+ czy 800+ sytuacja się nie poprawia.

Rząd próbuje ratować sytuację – ale czy to wystarczy?

Polskie władze wprowadzają kolejne programy mające zachęcić do rodzicielstwa. Do programu „Rodzina 800+” dołączają inne inicjatywy jak „Mama 4+” czy ulgi podatkowe dla rodzin wielodzietnych.

Jednak eksperci są sceptyczni. Portal Money.pl zwraca uwagę, iż choćby kraje o najbardziej hojnej polityce rodzinnej jak Francja czy Szwecja nie osiągają już współczynnika dzietności na poziomie 2,1. We Francji wynosi on 1,56, w Holandii 1,39.

Ministerstwo Finansów analizuje także możliwość wprowadzenia ulg podatkowych dla młodych rodzin, rozszerzenia urlopów rodzicielskich czy zwiększenia dostępności żłobków. Jednak efekty takich działań widać dopiero po kilku latach.

Niektórzy eksperci postulują radykalne zmiany – od zrównania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn po wprowadzenie „podatku od bezdzietności”. Takie rozwiązania budzą jednak kontrowersje i opór społeczny.

Inne kraje mierzą się z podobnym problemem

Kryzys demograficzny to nie tylko polski problem. Portal Forsal.pl informuje, iż Korea Południowa boryka się z jeszcze gorszą sytuacją – współczynnik dzietności spadł tam poniżej 1,0. W Chinach populacja zaczęła się kurczyć pierwszy raz od dekad.

W Rosji liczba pierwszoklasistów spadła w ciągu dwóch lat o 25%. Grecja zamyka szkoły z powodu braku dzieci. Niemicy rozważają masową imigrację jako sposób na uzupełnienie niedoborów demograficznych.

Jednak żaden kraj nie znalazł jeszcze skutecznego lekarstwa na kryzys dzietności. choćby Węgry, które wydają na politykę rodzinną 4% PKB, osiągają współczynnik dzietności na poziomie tylko 1,3.

Eksperci ostrzegają, iż kryzys demograficzny może doprowadzić do załamania się modelu państwa opiekuńczego w całej Europie. Coraz mniej pracujących nie będzie w stanie utrzymać rosnącej liczby emerytów.

Czy Polska ma jeszcze szansę na odwrócenie trendu?

Demograf Krzysztof Mamiński ostrzega, iż czas się kończy. Kobiety w tej chwili w wieku 20 lat to już ostatnie pokolenie, które teoretycznie może odwrócić negatywny trend – ale musiałyby rodzić średnio po 3-4 dzieci każda.

To mało prawdopodobne biorąc pod uwagę obecne realia społeczne i ekonomiczne. Portal Bankier.pl cytuje ekspertów, według których zmniejszanie się populacji Polski to już proces nie do zatrzymania – można go co najwyżej spowolnić.

Jedynym rozwiązaniem może być masowa imigracja, ale to rodzi inne problemy społeczne i polityczne. Polska musiałaby przyjąć kilka milionów imigrantów, żeby skompensować ubytek naturalny – co wydaje się politycznie niemożliwe.

Alternatywą jest radykalna zmiana modelu gospodarczego – inwestycje w automatyzację, sztuczną inteligencję, robotykę. To może pozwolić utrzymać poziom życia pomimo malejącej populacji, ale wymaga ogromnych nakładów na edukację i modernizację.

Czas na wprowadzenie skutecznych rozwiązań systematycznie się kurczy. Każdy rok zwłoki oznacza, iż odwrócenie negatywnych trendów staje się coraz trudniejsze, a konsekwencje będą odczuwalne przez kolejne pokolenia.