Modernizacja zabytkowego Domu Katolickiego „Zorza” w centrum Gdowa postępuje, ale zakończy się dopiero w przyszłym roku. To efekt tego, iż podczas robót okazało się, iż część budynku jest w stanie znacznie gorszym niż można było przypuszczać. W związku z tym konieczne było poszerzenie zakresu inwestycji, a ponadto uzyskanie dodatkowych pozwoleń konserwatorskich, co wymusiło czasowe zawieszenie remontu zabytku.
Odnowa 100-letniego budynku „Zorzy”, znajdującego się u zbiegu ulic Łapanowskiej i Młyńskiej w Gdowie rozpoczęła się pod koniec wakacji 2024.
Przedsięwzięcie miało objąć przede wszystkim zabezpieczenie zabytku przed niszczącym wpływem warunków atmosferycznych i gruntowych, a więc kompleksowy remont – wraz z konstrukcją więźby i odtworzeniem attyk – dachu budynku oraz modernizację fundamentów, mającą ochronić obiekt przed dalszą degradacją i nieodwracalnymi uszkodzeniami. Tu przewidziano m.in. prace izolacyjne w zakresie zabezpieczenia przeciwwilgociowego oraz termicznego oraz wymianę i montaż instalacji odprowadzających wody deszczowe i kanalizacji sanitarnej. W ramach pierwszego etapu odnowy „Zorzy” przewidziano ponadto renowację elewacji oraz zabezpieczenie elementów konstrukcyjnych budynku.
Inwestycja miała zakończyć się jesienią 2025 roku, jednak plany te pokrzyżował stan techniczny „Zorzy”.
– W trakcie prac rozbiórkowych określonych w dokumentacji odsłonięto elementy konstrukcyjne budynku: belki drewniane stropów, podciągi żelbetowe nad salą główną, więźbę dachową, ściany. Ich ocena nie mogła być przeprowadzona wcześniej, bo nie da się tego zrobić bez rozebrania warstw obudowy tych elementów, które jak się okazało były w tak złym stanie, iż nie mogło być mowy o ich pozostawieniu, co było założeniem konserwatora zabytków – wyjaśniają pracownicy Urzędu Gminy w Gdowie.
W efekcie, zgodnie z adekwatnym w takich sytuacjach Protokołem Konieczności, zdecydowano o rozszerzeniu zakresu prac o dodatkowe elementy, w tym m.in.: całkowitą wymianę drewnianej więźby dachowej, zastąpienie drewnianych belek stropowych i pokrycia z desek – belkami żelbetowymi i płytą stropową żelbetową, wymianę podciągów żelbetowych nad salą główną na nowe o prawidłowym przekroju i zbrojeniu, wymianę klatki schodowej – na nową, dostosowaną do przepisów ochrony przeciwpożarowej, montaż klap oddymiających na klatkach schodowych, wzmocnienie fundamentów budynku, wykonanie wewnątrz obiektu poziomów kanalizacji sanitarnej.
– W związku z objęciem obiektu formą ochrony konserwatorskiej, decyzja o poszerzeniu zakresu robót wymagała wstrzymania prac do momentu uzyskania kolejnych uzgodnień i opinii, w tym Powiatowego Konserwatora Zabytków. Pod koniec sierpnia 2025 udało się uzyskać wszystkie wymagane dokumenty, co pozwoliło wznowić roboty. Nowy termin zakończenia modernizacji Budynku Katolickiego „Zorza” to koniec czerwca 2026 roku. Trwająca modernizacja jest niezbędna aby zatrzymać nieuchronny proces niszczenia, który w ciągu kilku następnych lat doprowadziłby do konieczności wyburzenia jednego z najbardziej okazałych budynków przedwojennego Gdowa – zaznacza Urząd Gminy w Gdowie.
Zwiększenie zakresu przedsięwzięcia było konieczne, a w dalszej perspektywie nie tylko uchroni obiekt przed dalszą degradacją, ale pozwoli także na jego adaptację w przyszłości – z zachowaniem niepowtarzalnego charakteru budynku i wykorzystaniem wszystkich jego kondygnacji – na potrzeby społeczno-kulturalne. Ponadto prace te pozwolą na przygotowanie „Zorzy” do użytkowania z zachowaniem wymaganych procedur w zakresie m.in. dostępności dla osób niepełnosprawnych.
Dodatkowe roboty zwiększą wartość inwestycji do 4 mln zł. Większość tej kwoty pokryje dofinansowanie (3,150 mln zł), które gmina Gdów pozyskała z Rządowego Funduszu Polski Ład – Program Inwestycji Strategicznych.
100 lat z „Zorzą” w Gdowie. O remont budynku i przywrócenie mu świetności apelowali mieszkańcy
Obiekt zaprojektowany z myślą o amatorskim teatrze Akcji Katolickiej (a więc m.in. z salą widowiskową, balkonem, sceną) wznoszono od wiosny 1933 roku, wysiłkiem wielu osób. Przy budowie pomagało społecznie wielu mieszkańców nie tylko Gdowa, ale także okolicznych wsi, a materiały budowlane „dla Zorzy” przekazały bezpłatnie liczne ówczesne zakłady oraz dwory (darowały one m.in. drewno) z gdowskiego rejonu. Pieniądze na budowę pochodziły m.in. z datków od parafian oraz „cegiełek” rozprowadzonych wśród mieszkańców. By zdobyć fundusze na inwestycję parafia sprzedała plebańskie pola pod Zręczycami.
Dom Katolicki „Zorza”, który stał się placówką kulturalną służącą całej lokalnej społeczności, otwarto w listopadzie 1934 roku.
„Po wybuchu II wojny światowej Dom Katolicki był wykorzystany przez Niemców jako baza wojskowa, w której częściowo mieściły się magazyny. Później korzystało z niego również wojsko rosyjskie. Dopiero w 1946 roku budynek znów zaczął służyć parafianom. Początkowo mieściło się w nim Liceum Ogólnokształcące, a po kilku latach, po wyprowadzce szkoły, „Zorza” została oddana dla „Caritasu”, było tam przedszkole (tzw. ochronka), prowadzone przez siostry zakonne. Salę widowiskową zamieniono na kaplicę, w której odbywały się m.in. msze św. dla dzieci. Na początku lat 60. XX wieku przedszkole zostało przejęte przez władze świeckie, ale przez cały czas miało lokum w Domu Katolickim. (…). W sali widowiskowej „Zorzy” odbywały się przedstawienia dla mieszkańców (m.in. jasełka), przygotowywane przez młodzież z pomocą księży, nauczycieli oraz sióstr zakonnych. W części budynku mieściły się mieszkania dla sióstr zakonnych (….)” – tak opisano powojenną historię „Zorzy” na FB, na profilu „Podziel się historią” (o dziejach gminy Gdów).
Gdowskie Przedszkole Samorządowe przeprowadziło się do nowej siedziby w 2011 roku. Dwa lata później, po wybudowaniu w Gdowie Stacji Opieki Caritas, „Zorzę” opuściły siostry zakonne. Mający bogatą historię budynek przy ul. Łapanowskiej opustoszał, a jego stan techniczny pogarszał się z roku na rok.
O potrzebie renowacji Domu Katolickiego mówiono od dawna. O remont charakterystycznego budynku, który był kiedyś wizytówką Gdowa i przywrócenie mu świetności apelowali mieszkańcy oraz stowarzyszenia i organizacje. By projekt ten doszedł do skutku, konieczne było spełnienie kilku warunków m.in. przekazanie budynku we władanie gminy (przez gdowską parafię, która była jej właścicielem; stało się to wiosną 2023 roku), oraz zdobycie pieniędzy na kosztowny remont zabytku (udało się to jesienią 2023 roku).
zdjęcia: materiały Urzędu Gminy w Gdowie
