8 godzin temu
Od lipca 2025 roku system zabezpieczenia społecznego w Polsce przejdzie prawdziwą rewolucję, która przyniesie ulgę tysiącom wdów i wdowców. Długo oczekiwana renta wdowia wprowadza fundamentalne zmiany w zasadach wypłacania świadczeń dla osób, które straciły współmałżonka. Nowe przepisy umożliwią łączenie pobierania własnych świadczeń emerytalnych z rentą po zmarłym małżonku, co może znacząco poprawić sytuację finansową seniorów doświadczonych przez los. Warto już teraz dokładnie poznać zasady tego przełomowego rozwiązania, aby optymalnie przygotować się do nadchodzących zmian.
Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce
Renta wdowia, choć często przedstawiana jako zupełnie nowe świadczenie, w rzeczywistości stanowi modyfikację istniejącego systemu rent rodzinnych. Jej innowacyjność polega na umożliwieniu wypłaty dwóch różnych świadczeń jednocześnie, co dotychczas nie było możliwe ze względu na obowiązujące zasady dotyczące zbiegu świadczeń. Według nowych przepisów, osoby uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym małżonku oraz posiadające prawo do własnego świadczenia emerytalno-rentowego będą mogły otrzymywać jednocześnie oba świadczenia, choć w zmodyfikowanej wysokości.
Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, system wypłat będzie działał według zasady albo-albo. Uprawniona osoba będzie mogła wybrać między dwiema opcjami: otrzymywaniem 100 procent dotychczasowego świadczenia własnego (np. emerytury) i 15 procent renty rodzinnej, lub alternatywnie pobieraniem 15 procent własnego świadczenia oraz 100 procent renty rodzinnej. Wybór konkretnej opcji będzie zależał od indywidualnej sytuacji finansowej wdowy lub wdowca i tego, które rozwiązanie będzie dla nich korzystniejsze.
Ważnym ograniczeniem jest jednak górny limit łącznej kwoty świadczeń, która nie może przekroczyć trzykrotności najniższej emerytury obowiązującej w danym roku. Zgodnie z aktualnymi prognozami, po waloryzacji w marcu 2025 roku najniższa emerytura może wynieść około 1901,71 zł, co oznacza, iż maksymalna kwota renty wdowiej wraz z drugim świadczeniem mogłaby sięgnąć 5705,13 zł. Jest to znaczący wzrost w porównaniu do obecnej sytuacji, gdy wdowy i wdowcy muszą wybierać tylko jedno, korzystniejsze dla nich świadczenie.
Proces wdrażania nowego systemu został rozłożony w czasie. Choć ustawa wchodzi w życie od 1 stycznia 2025 roku, sama wypłata świadczeń w zbiegu rozpocznie się dopiero od 1 lipca 2025 roku. Ten półroczny okres przejściowy ma umożliwić Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych odpowiednie przygotowanie systemów informatycznych oraz procedur obsługi nowego rodzaju świadczeń. Jednocześnie daje to potencjalnym beneficjentom czas na uporządkowanie swoich spraw i złożenie niezbędnych wniosków.
Aby skorzystać z możliwości pobierania renty wdowiej, należy spełnić kilka ściśle określonych warunków. Przede wszystkim, wdowa lub wdowiec musi osiągnąć powszechny wiek emerytalny, czyli 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn. Dodatkowo wymagane jest, aby osoba ubiegająca się o świadczenie pozostawała we wspólności małżeńskiej ze zmarłym współmałżonkiem aż do jego śmierci. Kolejnym warunkiem jest nabycie prawa do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku najwcześniej w wieku 55 lat w przypadku kobiet lub 60 lat w przypadku mężczyzn. Jest to istotne ograniczenie, ponieważ oznacza, iż osoby, które owdowiały w młodszym wieku, mimo spełnienia innych kryteriów, nie będą mogły skorzystać z nowego rozwiązania.
Ostatni warunek dotyczy aktualnego stanu cywilnego – osoba ubiegająca się o rentę wdowią nie może pozostawać w nowym związku małżeńskim. Co więcej, prawo do wypłaty świadczeń w zbiegu automatycznie ustaje w dniu poprzedzającym zawarcie nowego małżeństwa. Jest to istotna informacja dla osób, które rozważają formalizację nowego związku – w takiej sytuacji konieczne będzie dokonanie kalkulacji finansowych i podjęcie świadomej decyzji, która uwzględni potencjalną utratę dodatkowego świadczenia.
Procedura ubiegania się o rentę wdowią będzie wymagała złożenia odpowiedniego wniosku. ZUS przygotowuje specjalny formularz ERWD, który będzie dostępny na stronie internetowej oraz we wszystkich placówkach Zakładu od 1 stycznia 2025 roku. Osoby, które już otrzymują rentę rodzinną oraz własne świadczenie, będą mogły złożyć wniosek bez konieczności dołączania dodatkowych dokumentów. Natomiast ci, którzy dotychczas nie ubiegali się o jedno z tych świadczeń (np. osoby pobierające tylko własną emeryturę, które nigdy nie wystąpiły o rentę rodzinną po zmarłym małżonku), powinni najpierw złożyć standardowy wniosek o przyznanie brakującego świadczenia (np. o rentę rodzinną na formularzu ERR), a dopiero po jego pozytywnym rozpatrzeniu wystąpić o ustalenie zbiegu świadczeń.
ZUS rekomenduje zachowanie takiej kolejności, gdyż znacznie usprawni i przyspieszy to rozpatrzenie wniosku o łączenie wypłaty obu świadczeń. Warto podkreślić, iż prawo do wypłaty świadczeń w zbiegu zostanie przyznane od miesiąca złożenia wniosku, jednak nie wcześniej niż od 1 lipca 2025 roku. Oznacza to, iż choćby jeżeli wniosek zostanie złożony w styczniu 2025 roku, pierwsze wypłaty nastąpią dopiero w lipcu. Z kolei osoby, które złożą wniosek po 1 lipca 2025 roku, otrzymają świadczenie od miesiąca złożenia wniosku, pod warunkiem spełnienia wszystkich wymaganych kryteriów.
Warto zaznaczyć, iż pojęcie renty rodzinnej w kontekście nowych przepisów jest rozumiane szeroko. Obejmuje nie tylko rentę rodzinną wypłacaną przez ZUS, ale również inne podobne świadczenia: rentę rodzinną dla rolników, wojskową rentę rodzinną oraz policyjną rentę rodzinną. Oznacza to, iż osoby otrzymujące tego typu świadczenia z innych systemów emerytalnych również mogą skorzystać z nowych rozwiązań.
System rent wdowich uwzględnia także szczególne przypadki zbiegu świadczeń. Na przykład, o ile wdowa lub wdowiec ma prawo do emerytury i jednocześnie do renty z tytułu niezdolności do pracy związanej z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, możliwe będą różne kombinacje wypłat. Można będzie wybrać otrzymywanie 100 procent renty rodzinnej, 15 procent emerytury i 50 procent renty wypadkowej, lub 100 procent emerytury, 15 procent renty rodzinnej i 50 procent renty wypadkowej, lub też 100 procent renty wypadkowej, 15 procent renty rodzinnej i 50 procent emerytury.
Podobne zasady będą dotyczyć osób uprawnionych do specjalnych emerytur lub rent przyznanych przez Prezesa Rady Ministrów, świadczeń honorowych przyznawanych z okazji ukończenia 100 lat, a także świadczeń pieniężnych przysługujących członkom rodzin funkcjonariuszy lub żołnierzy zawodowych, których śmierć nastąpiła w związku ze służbą. W tych przypadkach ZUS również będzie mógł ustalić wypłatę tych świadczeń w zbiegu z innymi należnymi świadczeniami.
Wprowadzenie rent wdowich stanowi odpowiedź na wieloletnie postulaty organizacji senioralnych oraz ekspertów zajmujących się polityką społeczną. Dotychczasowy system, wymuszający wybór tylko jednego ze świadczeń, był często krytykowany jako niesprawiedliwy wobec osób, które przez lata płaciły składki na ubezpieczenia społeczne, a po śmierci współmałżonka mogły korzystać tylko z części należnych im świadczeń. Nowe rozwiązanie ma na celu poprawę sytuacji materialnej osób owdowiałych, które często doświadczają nagłego pogorszenia warunków bytowych po stracie małżonka.
Eksperci szacują, iż z nowego rozwiązania może skorzystać choćby kilkaset tysięcy osób w Polsce. Dla wielu seniorów będzie to oznaczać istotny wzrost miesięcznych dochodów, co przyczyni się do poprawy ich jakości życia i zmniejszenia ryzyka ubóstwa w tej grupie społecznej. Szczególnie korzystne może to być dla kobiet, które statystycznie częściej otrzymują niższe emerytury ze względu na przerwy w karierze zawodowej związane z opieką nad dziećmi czy niższe wynagrodzenia.
Warto jednak podkreślić, iż system rent wdowich nie rozwiąże wszystkich problemów finansowych seniorów. Limit w postaci trzykrotności najniższej emerytury oznacza, iż osoby otrzymujące wysokie świadczenia mogą nie odczuć tak znaczącej poprawy swojej sytuacji finansowej. Ponadto, wymóg nabycia prawa do renty rodzinnej nie wcześniej niż w wieku 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn wyklucza osoby, które owdowiały w młodszym wieku, choćby jeżeli w tej chwili osiągnęły już wiek emerytalny.
Przygotowując się do wdrożenia nowego systemu, warto już teraz przeprowadzić wstępne kalkulacje, aby ocenić, która z dostępnych opcji będzie najkorzystniejsza w indywidualnej sytuacji. W przypadku wątpliwości można skonsultować się z doradcą emerytalnym w placówce ZUS lub skorzystać z infolinii, gdzie eksperci pomogą w zrozumieniu nowych przepisów i dokonaniu optymalnego wyboru.
Osoby, które w tej chwili otrzymują tylko jedno świadczenie, mimo potencjalnego uprawnienia do drugiego, powinny rozważyć złożenie wniosku o przyznanie brakującego świadczenia jeszcze przed końcem 2024 roku. Dzięki temu będą mogły natychmiast skorzystać z nowego systemu od momentu jego uruchomienia w lipcu 2025 roku, bez konieczności oczekiwania na rozpatrzenie wniosku o podstawowe świadczenie.
Wdrożenie systemu rent wdowich wpisuje się w szerszy kontekst reform systemu zabezpieczenia społecznego w Polsce. W ostatnich latach obserwujemy stopniowe odchodzenie od sztywnych zasad ograniczających łączenie różnych świadczeń na rzecz bardziej elastycznych rozwiązań, uwzględniających złożoność sytuacji życiowych i zawodowych ubezpieczonych. Jest to odpowiedź na wyzwania związane ze starzeniem się społeczeństwa i potrzebą zapewnienia godnych warunków życia seniorom.
Wprowadzenie rent wdowich to nie tylko zmiana techniczna w systemie wypłaty świadczeń, ale przede wszystkim istotny krok w kierunku sprawiedliwszego traktowania osób, które przez lata opłacały składki na ubezpieczenia społeczne. Możliwość łączenia własnych świadczeń z rentą po zmarłym małżonku stanowi uznanie dla podwójnego tytułu do zabezpieczenia społecznego – zarówno z własnej pracy, jak i ze składek wnoszonych przez współmałżonka. Dla wielu wdów i wdowców będzie to oznaczać realną poprawę ich codziennego życia i zmniejszenie obaw o finansową przyszłość.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych zapowiada szeroką kampanię informacyjną na temat nowych przepisów, która rozpocznie się jeszcze w 2024 roku. Warto śledzić oficjalne komunikaty ZUS oraz odwiedzać stronę internetową instytucji, gdzie będą publikowane szczegółowe informacje, wzory wniosków oraz instrukcje dotyczące ubiegania się o rentę wdowią. Dobrze przygotowane dokumenty i znajomość procedur pomogą uniknąć ewentualnych opóźnień w przyznaniu świadczenia i zapewnią płynne przejście do nowego systemu wypłat od lipca 2025 roku.
