Rewolucja w polskich sklepach od października. Właściciele będą zmuszeni trzymać gotówkę

Polskie sklepy stoją przed jedną z największych zmian organizacyjnych i finansowych ostatnich lat, która fundamentalnie odmieni sposób funkcjonowania handlu detalicznego w naszym kraju. Od pierwszego października 2025 roku wszystkie punkty sprzedaży detalicznej o powierzchni przekraczającej dwieście metrów kwadratowych będą prawnie zobowiązane do przyjmowania zwrotów opakowań objętych systemem kaucyjnym oraz natychmiastowego wypłacania kaucji w formie gotówki, niezależnie od tego czy klient dokonuje w danym momencie jakichkolwiek zakupów w tym konkretnym sklepie.

Fot. Warszawa w Pigułce

Nowy system kaucyjny, który powstał jako odpowiedź na rosnące problemy środowiskowe związane z gospodarką odpadami i konieczność zwiększenia poziomu recyklingu opakowań w Polsce, obejmie szeroką gamę produktów codziennego użytku. Przepisy będą dotyczyć wszystkich plastikowych butelek jednorazowego użytku o pojemności nieprzekraczającej trzech litrów, metalowych puszek o pojemności do jednego litra oraz szklanych butelek wielokrotnego użytku o maksymalnej pojemności półtora litra, co w praktyce oznacza, iż zdecydowana większość napojów sprzedawanych w polskich sklepach zostanie objęta nowym systemem.

Wprowadzenie tej regulacji wymusi na właścicielach sklepów kompleksową reorganizację procesów finansowych i logistycznych, ponieważ będą musieli zagwarantować stałą dostępność odpowiedniej ilości gotówki na miejscu, aby w każdej chwili móc zrealizować żądania klientów dotyczące zwrotu kaucji. Ta konieczność utrzymywania znaczących rezerw gotówkowych stanowi szczególne wyzwanie w dobie rosnącej popularności płatności bezgotówkowych, gdy wiele sklepów świadomie ogranicza ilość środków pieniężnych w kasach ze względów bezpieczeństwa i optymalizacji kosztów.

Mechanizm finansowania zwrotów kaucji stwarza dodatkowe komplikacje dla sektora handlowego, ponieważ sklepy będą musiały faktycznie kredytować środki na wypłaty kaucji przez okres choćby jednego miesiąca, zanim otrzymają zwrot od operatorów systemu kaucyjnego. Oznacza to, iż szczególnie mniejsze przedsiębiorstwa handlowe mogą napotkać problemy z płynnością finansową, jeżeli nie przygotują się odpowiednio do nowych obowiązków i nie zabezpieczą dodatkowych linii kredytowych lub nie zwiększą swoich rezerw gotówkowych.

Obowiązek uczestnictwa w systemie kaucyjnym został określony w sposób, który uwzględnia możliwości różnych typów punktów sprzedaży. Wszystkie sklepy o powierzchni sprzedażowej przekraczającej dwieście metrów kwadratowych, w tym supermarkety, hipermarkety, sklepy dyskontowe oraz większe sklepy specjalistyczne, będą prawnie zobowiązane do pełnego uczestnictwa w systemie, co oznacza konieczność przyjmowania wszystkich rodzajów opakowań objętych kaucją oraz natychmiastowego wypłacania należnych kwot. Mniejsze sklepy, które nie przekraczają tego progu powierzchniowego, otrzymały możliwość dobrowolnego przystąpienia do systemu, co pozwoli im na większą elastyczność w dostosowywaniu się do nowych wymagań zgodnie z ich możliwościami finansowymi i organizacyjnymi.

Implementacja nowego systemu wymaga od sklepów znaczących inwestycji w infrastrukturę techniczną, w tym instalacji specjalistycznych automatów do zbierania opakowań, systemów identyfikacji i weryfikacji opakowań objętych kaucją, a także modernizacji systemów informatycznych umożliwiających sprawną obsługę zwrotów i rozliczeń z operatorami systemu. Właściciele sklepów muszą również przeszkolić swoich pracowników w zakresie obsługi nowych procedur, rozpoznawania opakowań objętych kaucją oraz adekwatnego postępowania z gotówką przeznaczoną na zwroty.

Oznakowanie opakowań objętych systemem kaucyjnym będzie kluczowym elementem umożliwiającym konsumentom łatwe rozpoznanie produktów, za które mogą otrzymać zwrot kaucji. Producenci będą zobowiązani do umieszczania na opakowaniach specjalnych symboli i informacji o wysokości kaucji, co pomoże klientom w podejmowaniu świadomych decyzji zakupowych oraz w prawidłowym segregowaniu opakowań przeznaczonych do zwrotu. System ten zostanie zunifikowany na poziomie krajowym, aby zapewnić spójność i czytelność dla wszystkich uczestników rynku.

Przygotowania do uruchomienia systemu kaucyjnego wymagają szczególnej uwagi w zakresie logistyki magazynowej i transportowej. Sklepy będą musiały wyznaczyć odpowiednie miejsca do przechowywania zebranych opakowań, zapewnić regularne ich odbieranie przez specjalistyczne firmy transportowe oraz wdrożyć procedury kontroli jakości i ilości zbieranych materiałów. Te dodatkowe obowiązki mogą wpłynąć na organizację przestrzeni sklepowej oraz wymagać dodatkowych nakładów na usługi zewnętrzne.

Największe sieci handlowe już rozpoczęły intensywne przygotowania do wdrożenia nowego systemu, prowadząc testy pilotażowe w wybranych lokalizacjach oraz negocjując warunki współpracy z operatorami systemu kaucyjnego. Szczególne wyzwanie stanowi kwestia przyspieszenia procesu rozliczeń z operatorami, ponieważ miesięczny okres na zwrot środków może stanowić znaczące obciążenie finansowe dla sklepów, zwłaszcza tych o większym obrocie i intensywnym ruchu klientów.

Wprowadzenie systemu kaucyjnego ma daleko idące konsekwencje nie tylko dla sektora handlowego, ale również dla zachowań konsumenckich oraz całej gospodarki obiegu zamkniętego w Polsce. Oczekuje się, iż nowy system znacząco zwiększy poziom zbierania i recyklingu opakowań, przyczyniając się do realizacji unijnych celów środowiskowych oraz redukcji ilości odpadów trafiających na składowiska lub do środowiska naturalnego.

Konsumenci będą musieli przyzwyczaić się do nowych procedur związanych z zakupami i zwrotami opakowań, w tym do konieczności przechowywania pustych opakowań w domu oraz regularnego odwiedzania sklepów w celu ich zwrotu. To może wpłynąć na zmianę wzorców zakupowych, zachęcając do kupowania produktów w większych opakowaniach lub wybierania alternatywnych form pakowania nieobjętych kaucją.

Dla branży produkcyjnej wprowadzenie systemu kaucyjnego oznacza konieczność dostosowania procesów produkcyjnych, projektowania opakowań oraz systemów dystrybucji. Producenci będą musieli uwzględnić koszty kaucji w swoich kalkulacjach cenowych oraz zapewnić sprawny obieg finansowy związany z przedpłacaniem kaucji do operatorów systemu.

System kaucyjny może również wpłynąć na konkurencyjność różnych formatów handlowych, ponieważ sklepy dysponujące lepszą infrastrukturą techniczną i większymi zasobami finansowymi będą w stanie łatwiej dostosować się do nowych wymagań. Mniejsze sklepy, które zdecydują się na dobrowolne uczestnictwo w systemie, mogą zyskać przewagę konkurencyjną poprzez oferowanie klientom dodatkowej usługi zwrotu kaucji.

Implementacja nowego systemu wymaga również skoordynowanego działania różnych instytucji publicznych odpowiedzialnych za nadzór nad prawidłowym funkcjonowaniem systemu, kontrolę jakości procesów oraz egzekwowanie przestrzegania przepisów przez wszystkich uczestników rynku. Władze lokalne będą musiały przygotować się na zwiększony ruch związany z transportem zebranych opakowań oraz ewentualne zmiany w systemach gospodarki odpadami na swoich obszarach.

Długoterminowe skutki wprowadzenia systemu kaucyjnego będą zależały od skuteczności jego implementacji oraz akceptacji przez konsumentów i sektor handlowy. jeżeli system będzie funkcjonować sprawnie i przyniesie oczekiwane korzyści środowiskowe, może stać się modelem do naśladowania dla innych państw europejskich oraz przyczynić się do znaczącej poprawy stanu środowiska naturalnego w Polsce poprzez redukcję zanieczyszczeń opakowaniowych i promocję zasad gospodarki cyrkulacyjnej.