Rocznica ustawy o mniejszościach – najważniejszy dokument dla różnorodności kulturowej Polski

6 stycznia 2025 roku obchodzimy 20. rocznicę uchwalenia ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. Jest to jeden z najważniejszych dokumentów dla wszystkich mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, w tym mniejszości niemieckiej.

Ustawa, nad którą prace trwały od 1994 roku, miała na celu stworzenie warunków do pielęgnowania i rozwoju tożsamości kulturowej i językowej mniejszości. Weszła ona w życie 6 stycznia 2005 roku – tym samym jest ona jedną z najdłużej procedowanych w polskim parlamencie ustaw. Dokument ten, pierwszy tego rodzaju w Polsce, nie tylko uwidocznił istnienie mniejszości narodowych i etnicznych, ale także nadał im prawa umożliwiające swobodne wyrażanie swojej tożsamości.

Historia mniejszości niemieckiej w Polsce ukazuje, jak ważne było wprowadzenie takich regulacji. Po II wojnie światowej Niemcy żyjący na terenach Polski byli poddawani asymilacji, co wiązało się z zakazem używania języka niemieckiego i wyrażania swojej kultury i tradycji. Dopiero zmiany ustrojowe pozwoliły na powolne ujawnienie się tej mniejszości. Wielkim wyzwaniem było tutaj ukazanie, iż taka mniejszość istnieje, gdyż do tej pory trwały przekonania, iż w Polsce nie ma już mniejszości niemieckiej. Ustawa była zatem kluczowym krokiem w procesie uznania jej praw i widoczności.

Obecnie ustawa reguluje prawa 13 mniejszości narodowych i etnicznych oraz jednej grupy posługującej się językiem regionalnym – kaszubskim. Zapewnia m.in. możliwość swobodnego używania języków mniejszościowych w życiu publicznym, wprowadzenia w gminach języka mniejszości jako języka pomocniczego, a także montażu dwujęzycznych tablic z nazwami miejscowości w języku mniejszości.

Na podstawie ustawy powołano również do życia Komisję Wspólną Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. W tym gremium zasiadają przedstawiciele polskich mniejszości, reprezentantami Mniejszości Niemieckiej są Rafał Bartek i Bernard Gaida.

Rocznica uchwalenia tej ustawy to istotny moment przypomnienia o jej znaczeniu dla różnorodności kulturowej Polski, jak i dla możliwości rozwoju wszystkich mniejszości.

O tym jaką rolę odgrywa ustawa w życiu mniejszości opowiada m.in. polsko-niemiecka publikacja pt. „Rozmowy na 10-lecie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych”, którą znajdą Państwo w księgarni hausbooks.pl (www.hausbooks.pl).