Rola matki na przestrzeni wieków

26 maja obchodzimy Dzień Matki. W tym roku postanowiliśmy przyjrzeć się temu, jak bardzo zmieniła się rola matki na przestrzeni dziejów – od kobiety, której życie toczyło się wokół ogniska domowego, po współczesną kobietę łączącą pracę zawodową, wychowanie dzieci i rozwój osobisty.

Matka w starożytności

W Sparcie matki miały wychować silnych wojowników – nie rozpieszczały dzieci. Chłopcy od najmłodszych lat byli przygotowywani do służby wojskowej, a matki uczyły ich hartu ducha. Z kolei w Rzymie i Egipcie macierzyństwo było ściśle powiązane z religijnością. Egipska bogini Izyda symbolizowała ideał matki – opiekuńczej, lojalnej i pełnej poświęcenia. Kobiety rodziły wiele dzieci, ponieważ wysoka śmiertelność niemowląt była powszechna.

Średniowiecze – święta matka i gospodyni

Matka w średniowieczu była przede wszystkim strażniczką moralności i domowego ogniska. Z jednej strony idealizowano ją jako „anioła domu”, z drugiej zaś nie miała praktycznie żadnych praw. Jej pozycja społeczna była podporządkowana mężowi, a jej rola ograniczała się do wychowywania dzieci i pracy w gospodarstwie. Kult Maryi, Matki Boskiej, nadawał macierzyństwu niemal boski wymiar, ale jednocześnie podnosił poprzeczkę oczekiwań.

XIX wiek – ideał matki opiekuńczej i cnotliwej

Rewolucja przemysłowa przyniosła zmiany w strukturze rodzinnej. Matki coraz częściej były postrzegane jako osoby odpowiedzialne nie tylko za fizyczne potrzeby dzieci, ale też za ich rozwój emocjonalny i moralny. Pojawiła się koncepcja matki jako pierwszej nauczycielki – nie tylko tej od czytania, ale przede wszystkim od życiowych wartości. Dominował jednak przez cały czas pogląd, iż „dobra matka” nie pracuje, tylko poświęca się dzieciom.

XX wiek i matka pracująca

Dwie wojny światowe zmieniły wszystko. Kobiety zaczęły pracować poza domem, często przejmując zadania mężczyzn. W latach 60. i 70. XX wieku feminizm rzucił wyzwanie tradycyjnemu pojmowaniu kobiecości i macierzyństwa. Matki zaczęły walczyć o prawo do pracy, edukacji i decydowania o sobie. Jednocześnie rozwijała się instytucjonalna opieka nad dziećmi: żłobki, przedszkola, pojawiły się urlopy macierzyńskie.

Dziś – matka wielozadaniowa

Dzisiejsze matki łączą wiele ról naraz. Pracują zawodowo, wychowują dzieci, rozwijają swoje pasje i dbają o relacje. Z jednej strony mają więcej możliwości i wsparcia niż kiedykolwiek wcześniej, z drugiej – mierzą się z ogromną presją: społeczną, kulturową, a choćby instagramową. Pojawia się też większe zaangażowanie ojców, choć nie zawsze oznacza to równy podział obowiązków. Niektórzy tradycjonaliści z niepokojem patrzą na wpływ ruchów feministycznych, uważając, iż umniejszają one znaczeniu macierzyństwa – według nich najważniejszej roli kobiety. Tymczasem współczesne feministki podkreślają, iż kobieta może spełniać się zarówno jako matka i opiekunka rodziny, jak i w sferze zawodowej. Co więcej, te dwie ścieżki wcale nie muszą się wykluczać!

……………………………………………………………………………………………

Bez względu na epokę, ustrój czy dominujące poglądy – matki zawsze były i są niezwykłe. To one dawały życie, wychowywały kolejne pokolenia, wspierały w trudnych chwilach, a często – po cichu – dźwigały cały świat na swoich barkach. Dziś mają więcej możliwości niż kiedykolwiek wcześniej, ale też stoi przed nimi więcej wyzwań. Każda z nich jest inna, każda wyjątkowa – i właśnie za to warto je doceniać. Dzień Matki to tylko jedna okazja w roku, ale wdzięczność dla nich warto okazywać codziennie.

Małgorzata Wojsz

Źródła: „Poczet matek polskich” – Iwona Kielzner, „Mit matki Polki” – twojahistoria.pl