Seniorzy dobrowolnie wynajmą swoje mieszkanie. W zamian dostaną to od państwa

Mieszkanie seniora będzie wynajęte innym osobom, ale przez cały czas pozostanie jego własnością. W zamian dostanie inne. Nowa ustawa pozwoli milion seniorów żyć samodzielnie.

Fot. Shutterstock

Projekt ustawy autorstwa minister do spraw polityki senioralnej Marzeny Okły-Drewnowicz znajduje się już w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów. Jak informuje portal Rp.pl, ustawa ma wejść w życie już 1 stycznia 2026 roku, a rząd przewiduje, iż z najmu senioralnego będzie mogło skorzystać co najmniej 600 tysięcy osób.

Rozwiązanie nie wymaga sprzedaży mieszkania ani utraty własności. Senior przez cały czas pozostaje właścicielem swojego lokalu, ale może go wynająć gminie w zamian za mieszkanie komunalne dostosowane do jego potrzeb. W razie rezygnacji odzyskuje własne cztery ściany, a po śmierci mieszkanie pozostaje w spadku dla rodziny.

Problem dotyczy niemal miliona polskich seniorów

W Polsce mieszka w tej chwili blisko 9,9 miliona osób w wieku 60 lat i więcej, co stanowi 26,3 procent ludności. Według prognozy GUS udział starszych osób w roku 2050 ma wzrosnąć do około 40 procent społeczeństwa. Coraz więcej z nich staje się tak zwanymi więźniami czwartego piętra.

Termin ten odnosi się do osób starszych zamieszkałych na wyższych kondygnacjach budynków bez wind, które z powodu problemów zdrowotnych i wieku nie mogą opuścić swoich mieszkań. Jak podkreśla portal Gov.pl, „brak możliwości opuszczenia miejsca zamieszkania związany jest z narastającą izolacją, zmniejszeniem aktywności, a w konsekwencji szybszym pojawieniem się niesprawności i potrzeby wsparcia z zewnątrz”.

Maria Nowak z warszawskiego Targówka mieszka na piątym piętrze bloku z 1975 roku, w którym nigdy nie było windy. Od trzech lat, odkąd przeszła udar, praktycznie nie wychodzi z domu. „Córka robi mi zakupy, lekarz przychodzi do domu. Gdybym mogła się przeprowadzić na parter, znów mogłabym wychodzić na spacery” – mówi 73-latka w rozmowie z portalem Kronika24.pl.

Problem nie dotyczy wyłącznie najwyższych kondygnacji. Jak wyjaśnia portal Rynekzdrowia.pl, „kłopot z opuszczeniem lokalu mogą mieć choćby osoby zajmujące mieszkania na tak zwanym drugim piętrze, gdy mają one problemy z poruszaniem się”.

Gmina staje się pośrednikiem w zamianie mieszkań

Nowe rozwiązanie opiera się na mechanizmie wzajemnych korzyści. Senior wynajmuje gminie swoje mieszkanie położone na wyższej kondygnacji, a gmina oferuje mu w zamian lokal ze swojego zasobu komunalnego, który jest dostępny dla osób starszych. Oznacza to mieszkanie na parterze lub na wyższych piętrach, ale w budynku wyposażonym w windę.

Kluczowe jest to, iż właściciel nie traci praw do swojej nieruchomości. Jak informuje portal Money.pl, „projekt zakłada, iż seniorzy będą mogli korzystać z najmu na zasadzie dobrowolności, zachowując własność mieszkania i zawierając umowy z gminami, które będą zapewniać odpowiednie warunki i bezpieczeństwo”.

Gmina może podnajmować otrzymane mieszkanie osobom oczekującym na najem lokalu komunalnego. To rozwiązuje podwójny problem – senior zyskuje dostępne mieszkanie, a gmina zwiększa pulę mieszkań dla osób z kolejki oczekujących.

Mechanizm działa w obie strony. jeżeli senior zrezygnuje z wynajmu mieszkania należącego do gminy, jego własna nieruchomość zostanie mu zwrócona. jeżeli właściciel umrze, mieszkanie pozostaje w masie spadkowej i przechodzi na spadkobierców zgodnie z prawem.

Kto będzie mógł skorzystać z nowego rozwiązania

Z umowy najmu senioralnego będą mogły skorzystać osoby starsze zamieszkujące we własnych mieszkaniach położonych na co najmniej trzecim piętrze w budynkach bez windy. Portal Farmer.pl podkreśla, iż „osoby starsze nie będą musiały spełniać kryterium dochodowego obowiązującego w danej gminie przy standardowej umowie najmu lokalu mieszkalnego”.

To istotne rozróżnienie od obecnych zasad. Dotychczas gminy mogą wynajmować mieszkania komunalne osobom starszym, ale tylko tym, które nie posiadają prawa własności do swojego mieszkania. Jak wyjaśnia portal Naszamlawa.pl, „największa skala problemu więźniów czwartego piętra dotyczy właśnie osób starszych posiadających mieszkania własnościowe”.

Brak kryterium dochodowego oznacza, iż z rozwiązania będą mogły skorzystać osoby starsze niezależnie od wysokości swoich dochodów. Celem nie jest pomoc materialna, ale zapewnienie dostępności mieszkaniowej i likwidacja barier architektonicznych.

Jan Kowalski z Krakowa ma 68 lat i mieszka na czwartym piętrze kamienicy z początku XX wieku. Po zawale serca ma problemy z pokonywaniem schodów, ale jako emerytowany nauczyciel akademicki nie kwalifikuje się do mieszkania komunalnego ze względu na wysokość emerytury. Nowe przepisy dałyby mu możliwość zamiany na mieszkanie z windą bez utraty własności.

Co to oznacza dla Ciebie

Jeśli jesteś seniorem mieszkającym na wyższych piętrach bez windy, już teraz warto przygotować się na nowe możliwości. Ustawa ma wejść w życie od stycznia 2026 roku, ale procedury będą się różnić w zależności od gminy.

Przede wszystkim sprawdź zasób mieszkaniowy swojej gminy. Nie wszystkie samorządy mają wystarczającą liczbę mieszkań komunalnych dostępnych na parterach lub z windami. Gminy z dużym zasobem komunalnym będą mogły oferować więcej możliwości niż te z ograniczonymi zasobami.

Warto również skontaktować się z lokalnym ośrodkiem pomocy społecznej lub wydziałem mieszkalnictwa w urzędzie gminy. Urzędnicy będą mogli poinformować o planowanych procedurach i wymaganych dokumentach. Niektóre gminy mogą wprowadzić dodatkowe kryteria lub ograniczenia w ramach lokalnych przepisów.

Ważne jest też sprawdzenie stanu prawnego własnego mieszkania. Nieruchomość musi być wolna od obciążeń, które mogłyby utrudnić zawarcie umowy najmu z gminą. Wszelkie sprawy spadkowe, współwłasność czy obciążenia hipoteczne powinny być uregulowane wcześniej.

Samorządy muszą przygotować się na nowe obowiązki

Wprowadzenie najmu senioralnego oznacza nowe wyzwania dla gmin. Samorządy będą musiały stworzyć procedury oceny wniosków, dopasowania mieszkań do potrzeb seniorów oraz zarządzania otrzymanymi nieruchomościami.

Portal Gazetaprawna.pl wskazuje, iż „inną z korzyści wdrożenia najmu senioralnego będzie większa elastyczność w gospodarowaniu zasobem mieszkaniowym gmin”. Mieszkania otrzymane od seniorów mogą zostać podnajęte osobom z kolejki na mieszkania komunalne, co zwiększa dostępną pulę lokali.

Gminy będą też musiały zapewnić odpowiednie standardy mieszkań oferowanych seniorom. Nowe przepisy wymagają, by lokale umożliwiały swobodny dostęp – znajdowały się na parterze lub w budynkach z windami.

Większe miasta z rozwiniętym zasobem komunalnym będą miały przewagę nad mniejszymi gminami. Warszawa, Kraków czy Wrocław dysponują tysiącami mieszkań komunalnych, podczas gdy małe gminy mogą mieć zaledwie kilkadziesiąt lokali w zasobie.

Eksperci widzą korzyści społeczne i ekonomiczne

Wprowadzenie najmu senioralnego może przynieść znaczące oszczędności w systemie opieki społecznej. Jak podkreśla portal Farmer.pl, „rozwiązanie to ma na celu poprawę dobrostanu psychospołecznego osób starszych, umożliwienie im dłuższego samodzielnego życia oraz odciążenie systemu pomocy społecznej”.

Seniorzy mieszkający w dostępnych mieszkaniach mogą dłużej funkcjonować samodzielnie, co zmniejsza zapotrzebowanie na kosztowną opiekę instytucjonalną w domach pomocy społecznej. Pojedynczy pobyt w DPS kosztuje budżet publiczny około 2-3 tysięcy złotych miesięcznie, podczas gdy senior mieszkający samodzielnie generuje znacznie mniejsze koszty społeczne.

Marzena Okła-Drewnowicz podkreśla w rozmowie z TVP3, iż „warunki mieszkaniowe to coś znacznie więcej niż metraż – to kwestia bezpieczeństwa, autonomii i godności”. Możliwość normalnego funkcjonowania przekłada się na lepsze zdrowie psychiczne i fizyczne starszych osób.

Rozwiązanie wpisuje się też w szerszy trend demograficzny. Z 26,3 procent seniorów dziś do 40 procent w 2050 roku – Polska gwałtownie się starzeje, a infrastruktura mieszkaniowa musi nadążyć za zmianami.

Pierwsze wdrożenia już za rok

Projekt jest w tej chwili na etapie konsultacji społecznych i opiniowania przez różne instytucje. Minister Okła-Drewnowicz potwierdza, iż planowany termin wejścia w życie to 1 stycznia 2026 roku.

Nie wszystkie gminy będą gotowe na natychmiastowe wdrożenie od pierwszego dnia. Samorządy będą musiały przygotować regulaminy, procedury, systemy oceny wniosków oraz dostosować zasoby mieszkaniowe do potrzeb seniorów.

Prawdopodobnie pierwsze umowy najmu senioralnego powstaną w większych miastach, które mają rozwinięte zasoby komunalne i doświadczenie w zarządzaniu mieszkalnictwem społecznym. Mniejsze gminy mogą potrzebować więcej czasu w przygotowanie odpowiednich rozwiązań.

Rząd przewiduje, iż docelowo z najmu senioralnego będzie mogło skorzystać co najmniej 600 tysięcy osób. To jednak prawdopodobnie rozwlekłe w czasie – pełne wdrożenie systemu może zająć kilka lat, szczególnie w gminach z ograniczonym zasobem mieszkaniowym.

Dla polskich seniorów uwięzionych na wyższych piętrach to jednak nadzieja na odzyskanie normalności i możliwość pełnego uczestnictwa w życiu społecznym.