2 godzin temu
Oddział PTTK im. Cyryla Ratajskiego w Luboniu zorganizował wycieczkę upamiętniającą Powstanie Wielkopolskie na trasie Lubasz, Czarnków, Połajewo, Boruszyn i Tarnówko. Wzięli w niej udział miłośnicy historii i krajoznawstwa. Uczestnicy zapoznali się z historią walk powstańczych oraz odwiedzili miejsca, tablice, pomniki i mogiły związane z powstaniem.
Powstanie Wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 r., trwało 52 dni i zakończyło się 16 lutego 1919 r. rozejmem w Trewirze. Wielkopolanie walką i uporem przyczynili się do wyzwolenia ziem spod zaboru pruskiego.
Oddział PTTK od wielu lat organizuje wycieczki z cyklu „Szlakiem Powstania Wielkopolskiego”, w których biorą udział zarówno młodzież szkolna, jak i dorośli. Tegoroczna wycieczka odbyła się 23 lipca i swoim zasięgiem objęła północne rejony województwa wielkopolskiego. Zwiedziliśmy historycznie związane z powstaniem miejscowości w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim. Trasę opracował oraz zapewnił obsługę przewodnicką Zbigniew Czekała, prezes Oddziału PTTK w Luboniu.
Wędrówkę rozpoczęliśmy od Lubasza, a potem Czarnkowa. Te dwie miejscowości podczas powstania odegrały istotną rolę. Źródła podają, iż w Czarnkowie zorganizowano cztery kompanie liczące ok. 400 żołnierzy, a w Lubaszu jedną o liczebności 200 osób. Powstańcy pod dowództwem pułkownika Zdzisława Orłowskiego stoczyli zacięte walki m.in. o wsie Wrzeszczyna i Rosko. W wyniku działań bojowych, z oddziałów pułkownika Orłowskiego poległo 12 powstańców.
Lubasz. W Lubaszu odwiedziliśmy zbiorowy grób powstańczy na cmentarzu przy kościele parafialnym (urządzony w 1925 r.). Mogiła ma formę obelisku, którego centralnym elementem jest rzeźba dziewczyny z wieńcem laurowym i orłem. Po bokach umieszczono rzeźby orłów i tablice z nazwiskami poległych. Na obelisku widnieje sentencja: „Przechodniu ucz się od nas, jak kochać ojczyznę”. Nagrobek, częściowo zniszczony przez hitlerowców, odnowiono w 1955 r., w tej chwili jest w renowacji. Na cmentarzu znajduje się jeszcze jedna mogiła powstańcza. Jest to niski, murowany grobowiec upamiętniający Włodzimierza Raczyńskiego ze Strajkowa (zm. 1939), organizatora powstania i pułkownika Zdzisława Orłowskiego (zm. 1982), dowódcy obornickiego okręgu wojskowego w Powstaniu Wielkopolskim i generalnego kwatermistrza III Powstania Śląskiego.
Lubasz znany jest przede wszystkim z Sanktuarium Maryjnego Królowej Rodzin, w którym znajduje się cudowny obraz Matki Bożej, pochodzący z końca XVI w. Miejscowe podanie głosi, iż Matka Boża ukazała się pewnemu leśnikowi na Krasnej Górze i powiedziała mu, iż wszyscy, którzy będą się w tym miejscu modlić, uzyskają łaski. Obraz wzorowany jest na obrazie „Salus Populi Romani” z Bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie, zwanej także Bazyliką Matki Boskiej Śnieżnej. Cudowny obraz jest przyozdobiony koronami papieskimi, które poświęcił Jan Paweł II w roku 1999 w Warszawie, a koronacji dokonał Arcybiskup Metropolita Poznański Juliusz Paetz w 2000 r. Po pokłonieniu się Matce Bożej odbyliśmy długi spacer zachodnim brzegiem Jeziora Lubaskiego Dużego. Nad jeziorem znajduje się strzeżone kąpielisko wraz z wypożyczalnią sprzętu pływającego i kempingiem, tętniące życiem w dni upalne. My zastaliśmy tutaj ciszę i spokój wraz z drobnym deszczykiem.
Czarnków. W Czarnkowie na miejscowym cmentarzu odwiedziliśmy mogiłę zbiorową z odznaką grunwaldzką i napisem „Ku czci poległych”, w której pochowano piętnastu powstańców poległych w 1919 r. w czasie obrony miasta przed atakiem niemieckim i na terenie powiatu czarnkowskiego. Spoczywa tu także sześciu żołnierzy Wojska Polskiego poległych w 1945 r. W sąsiedztwie cmentarza jest głaz narzutowy – pomnik, ozdobiony metalową tarczą z orłem w koronie „Ku czci poległych za Ojczyznę”, upamiętniający poległych w latach 1918, 1920, 1939 i 1945, ufundowany przez społeczeństwo ziemi czarnkowskiej w 1989 r. Pamiątką związaną z historią II wojny światowej jest stojący na ul. Kościuszki czołg T–34 (wcześniej stał w centrum miasta). Z kolei na rynku, przy metalowym ogrodzeniu kościoła p.w. św. Magdaleny, znajduje się pomnik poświęcony powstańcom, przedstawiający idącego powstańca z karabinem oraz fragment muru z orłem i napisem „Na chwałę powstańcom wielkopolskim i księżom katolickim”. Z Czarnkowa pochodził Jan z Czarnkowa, średniowieczny polski kronikarz i podkanclerz koronny króla Kazimierza Wielkiego oraz archidiakon gnieźnieński. Po śmierci króla został oskarżony o kradzież insygniów królewskich i skazany na banicję i utratę majątku. Po powrocie do kraju z banicji w 1374 r. odzyskał archidiakonat w Gnieźnie i pisał kronikę, obejmującą lata 1370–1384. Zmarł w 1387 roku w Gnieźnie. Barwną postać kronikarza upamiętnia w Czarnkowie pomnik – ławeczka na Placu Wolności.
W Muzeum Ziemi Czarnkowskiej, mieszczącym się w odrestaurowanym budynku starej pruskiej szkoły z końca XIX w., można zobaczyć m.in. ciekawą stałą ekspozycję pod nazwą „Z dziejów Czarnkowa”, prezentującą różnego rodzaju pamiątki związane z historyczną przeszłością ziemi czarnkowskiej. W budynku muzeum ma również swoją siedzibę Towarzystwo Powstania Wielkopolskiego. Wspomniany wcześniej, późnogotycki kościół parafialny p.w. św. Marii Magdaleny pochodzi z XVI w. (przebudowany w XVII i XVIII w.) posiada w większości wyposażenie barokowe i renesansowe nagrobki rodziny Czarnkowskich. Jest jednym z cenniejszych zabytków sakralnych na terenie Wielkopolski.
Połajewo. W Połajewie zatrzymaliśmy się przed kościołem p.w. św. Michała Archanioła, wzniesionym w XVIII w. w stylu neobarokowym. Kościół posiada zabytkowe wnętrze i cenne wyposażenie, w tym dziewiętnastowieczne organy, które w 1873 r. zdobyły medal na wystawie światowej w Wiedniu. Na kościelnej wieży znajduje się dzwon o nazwie Święty Michał, który podczas II wojny światowej został wywieziony do Niemiec i powrócił do połajewskiego kościoła w latach pięćdziesiątych. Przed kościołem stoi granitowy pomnik pochodzącego z Połajewa księdza Arcybiskupa Walentego Dymka (1888–1956), Metropolity Poznańskiego. Ksiądz przez całe swoje życie oprócz posługi kapłańskiej był bardzo zaangażowany w sprawy społeczne i charytatywne. Był przykładem głębokiej wiary i miłości do drugiego człowieka, osoby wrażliwej na potrzeby skrzywdzonych przez los. Działał wśród robotników i młodzieży z zaboru pruskiego przed I wojną światową, w czasie Powstania Wielkopolskiego i po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. W czasie II wojny światowej był inwigilowany i internowany. Współpracował z polskim podziemiem, walczył ze stalinizmem. W 1916 r. został powołany na sekretarza generalnego Związku Katolickich Towarzystw Robotników Polskich w Poznaniu. Podczas Powstania Wielkopolskiego był członkiem Wydziału Wykonawczego Rady Ludowej Poznania, a po przyłączeniu Wielkopolski do reszty kraju organizował pomoc dla powstańców śląskich. Był także sekretarzem generalnym Katolickich Towarzystw Dobroczynności „Caritas”. Szkolił siostry zakonne na wychowawczynie przedszkoli. Był opiekunem polskich dzieci repatriowanych z Dalekiego Wschodu. Znajdował im schronienie w zakładach opiekuńczych i rodzinach zastępczych. Za zasługi w pracy społecznej, jak też w przygotowaniu Powstania Wielkopolskiego został odznaczony Orderem Polonia Restituta. Był także odznaczony Medalem Niepodległości i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Boruszyn. W niedalekiej odległości od Połajewa leży mała wieś Boruszyn. Najcenniejszym zabytkiem wsi jest późnoklasycystyczny kościół p.w. św. Andrzeja Apostoła. W latach 1925-1933 mieszkała tutaj rodzina Kazimierza Nowaka, wielkiego podróżnika, fotografa i cyklisty, który właśnie z Boruszyna w 1931 r. wyruszył w swoją pięcioletnią podróż do Afryki. Kontynent afrykański przebył samotnie z północy na południe i z powrotem, pokonując łącznie ok. 40 tys. km rowerem, pieszo, łodzią, na wielbłądzie i pociągiem. Z podróży pisał interesujące reportaże zaopatrzone zdjęciami, publikowane w prasie polskiej, włoskiej, francuskiej i brytyjskiej. Zmarł niespełna rok po powrocie z podróży na zapalenie płuc. Jest pochowany na cmentarzu górczyńskim. Podróżnik udowodnił swoim życiem, iż nie ma rzeczy niemożliwych dla ludzi, którzy pragną realizować swoje marzenia i szalone pomysły, aby odkrywać świat i iż nie są do tego potrzebne biura podróży i drogie wycieczki. Czasem wystarczy zwykły rower, niezłomność w swoim postanowieniu, dar zjednywania sobie ludzi oraz umiejętność radzenia sobie w ekstremalnych sytuacjach. W 2014 r. w Boruszynie odsłonięto tablicę upamiętniającą Kazimierza Nowaka i jego podróż życia do Afryki.
Tarnówko. Wędrówka szlakiem miejsc pamięci Powstania Wielkopolskiego zakończyła się we wsi Tarnówko, której początki sięgają XV w. Była ona wówczas częścią dóbr czarnkowskich. W wieku XIX wieś przeszła w ręce pruskie i została zasiedlona niemieckimi kolonizatorami. Ewangelicy na początku XX w. wybudowali na północno–wschodnim krańcu wsi kościół p.w. Matki Bożej Szkaplerznej w stylu neogotyckim. Po zakończeniu II wojny światowej świątynia została przekazana katolickiej parafii w Boruszynie, do której należy do dziś. Wygląd zewnętrzny kościoła i jego wnętrze wraz ze skromnym wyposażeniem zachowały się w stanie niezmienionym.
Wycieczka została dofinansowana z budżetu Miasta Luboń.
Maria i Jan Błaszczak
Uczestnicy wycieczki „Szlakiem Powstania Wielkopolskiego” pod pomnikiem Powstańców Wielkopolskich w Czarnkowie fot. Zb. PTTK
