3 godzin temu
Tysiące polskich emerytów przeżywa w tej chwili nieprzyjemne zaskoczenie. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wzywa niektórych do zwrotu trzynastych emerytur. Niespodziewane listy z żądaniem oddania świadczenia, które dla wielu seniorów stanowi istotny zastrzyk finansowy, wywołują zrozumiały niepokój i konsternację. Kto będzie musiał oddać dodatkowe świadczenie?
Fot. Warszawa w Pigułce
Trzynasta emerytura, oficjalnie funkcjonująca pod nazwą dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego, została wprowadzona do polskiego systemu emerytalnego w 2019 roku jako mechanizm mający na celu finansowe wsparcie seniorów, szczególnie tych pobierających najniższe świadczenia. Od tego czasu każdego roku wiosną miliony emerytów i rencistów otrzymują dodatkowy przelew, który ma pomóc im w pokryciu rosnących kosztów życia. W 2025 roku wysokość tego świadczenia została ustalona na poziomie 1878,91 złotych brutto, co odpowiada dokładnie kwocie najniższej emerytury obowiązującej od 1 marca bieżącego roku po przeprowadzonej waloryzacji.
Wypłata trzynastej emerytury odbywa się automatycznie, bez konieczności składania jakichkolwiek wniosków czy wypełniania formularzy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, prawo do tego dodatkowego świadczenia przysługuje wszystkim osobom, które na dzień 31 marca danego roku kalendarzowego mają ustalone prawo do emerytury, renty czy innych długoterminowych świadczeń wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ta automatyzacja procesu miała na celu maksymalne uproszczenie procedury i zapewnienie, iż każdy uprawniony senior otrzyma należne mu pieniądze bez zbędnych formalności.
Jednak jak się okazuje, nie wszyscy emeryci i renciści, którzy otrzymali trzynastą emeryturę, faktycznie byli do niej uprawnieni. ZUS, po przeprowadzeniu szczegółowej weryfikacji wypłaconych świadczeń, stwierdził liczne przypadki niezgodności z przepisami i rozpoczął proces odzyskiwania nienależnie wypłaconych środków. Największa grupa osób, które muszą zwrócić otrzymane pieniądze, to emeryci, którzy kontynuują aktywność zawodową i osiągają dodatkowe dochody przekraczające ustawowe limity.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, emeryci, którzy nie osiągnęli powszechnego wieku emerytalnego i jednocześnie pracują zarobkowo, muszą ściśle monitorować swoje przychody. Przekroczenie progu 130 procent przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, który w 2025 roku wynosi około 9232 złotych brutto, skutkuje automatycznym zawieszeniem wypłaty emerytury. A skoro podstawowe świadczenie zostaje zawieszone, emeryt traci również prawo do dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego, czyli trzynastej emerytury.
Problem polega na tym, iż ZUS często wypłaca trzynaste emerytury wszystkim świadczeniobiorcom, a dopiero później, po otrzymaniu informacji o wysokości przychodów osiągniętych przez emerytów, przeprowadza weryfikację uprawnień. W rezultacie osoby, które przekroczyły dozwolony limit zarobków, najpierw otrzymują dodatkowe świadczenie, a następnie muszą je zwrócić po tym, jak urząd stwierdzi, iż nie miały do niego prawa. Ta sytuacja jest szczególnie problematyczna dla emerytów, którzy mogą nie być świadomi konsekwencji przekroczenia progów dochodowych lub nie prowadzą dokładnej ewidencji swoich przychodów.
Nie tylko pracujący emeryci mogą zostać wezwani do zwrotu trzynastej emerytury. Inne grupy, które również nie są uprawnione do tego świadczenia, to sędziowie i prokuratorzy w stanie spoczynku. Osoby te otrzymują specjalne uposażenia wypłacane bezpośrednio ze Skarbu Państwa, a nie świadczenia z ZUS, co wyklucza je z grona uprawnionych do dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego. Podobna sytuacja dotyczy osób pobierających tzw. emerytury olimpijskie, czyli specjalne świadczenia przyznawane wybitnym sportowcom. Także oni, zgodnie z przepisami, nie powinni otrzymywać trzynastych emerytur.
Przyczyny nienależnych wypłat mogą być różnorodne. Czasami wynikają one z opóźnień w aktualizacji danych o dochodach emerytów w systemach informatycznych ZUS. W innych przypadkach może to być efekt złożoności sytuacji prawnej świadczeniobiorcy, która wymaga dokładniejszej analizy. Niezależnie od przyczyny, jeżeli ZUS stwierdzi, iż wypłata była nienależna, rozpoczyna procedurę odzyskiwania środków, wysyłając do emeryta oficjalne wezwanie do zwrotu.
Otrzymanie takiego wezwania może być stresującym doświadczeniem dla seniora, który często już dawno wydał otrzymane pieniądze na bieżące potrzeby. Co więcej, konieczność jednorazowego zwrotu znacznej kwoty może poważnie nadwerężyć domowy budżet emeryta, szczególnie jeżeli pobiera on niskie świadczenie podstawowe. Dlatego tak ważne jest, aby osoby otrzymujące takie wezwania dokładnie przeanalizowały swoją sytuację i sprawdziły, czy rzeczywiście nie spełniały warunków do otrzymania trzynastej emerytury.
W przypadku otrzymania wezwania do zwrotu świadczenia, pierwszym krokiem powinno być dokładne zapoznanie się z treścią pisma z ZUS. Urząd ma obowiązek szczegółowo wyjaśnić, dlaczego uznał wypłatę za nienależną oraz podać podstawę prawną swojej decyzji. jeżeli emeryt ma wątpliwości co do zasadności wezwania, powinien niezwłocznie skontaktować się z adekwatną placówką ZUS w celu wyjaśnienia sytuacji. Możliwe jest umówienie osobistej konsultacji z pracownikiem urzędu, który może dokładniej objaśnić powody decyzji oraz przedstawić dokumenty potwierdzające brak uprawnień do świadczenia.
Jeśli po konsultacji emeryt przez cały czas uważa, iż wezwanie jest bezzasadne, ma prawo odwołać się od decyzji ZUS. Odwołanie należy złożyć w ciągu 14 dni od daty otrzymania wezwania. Dokument powinien zawierać argumenty przemawiające za tym, iż świadczeniobiorca spełniał wszystkie warunki do otrzymania trzynastej emerytury oraz ewentualne dowody potwierdzające jego stanowisko. Odwołanie zostanie rozpatrzone przez specjalną komisję ZUS, a jeżeli ta podtrzyma pierwotną decyzję, emeryt może skierować sprawę do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.
W sytuacji, gdy wezwanie do zwrotu jest rzeczywiście zasadne i emeryt musi oddać otrzymane świadczenie, warto wiedzieć, iż ZUS oferuje możliwość rozłożenia należności na raty. Aby skorzystać z takiego rozwiązania, należy złożyć odpowiedni wniosek, w którym trzeba przedstawić swoją sytuację finansową oraz propozycję wysokości rat i harmonogramu spłat. ZUS rozpatruje takie wnioski indywidualnie, biorąc pod uwagę sytuację materialną świadczeniobiorcy oraz kwotę podlegającą zwrotowi.
W skrajnych przypadkach, gdy spłata zadłużenia stanowiłaby dla emeryta zbyt duże obciążenie finansowe i mogłaby zagrozić jego podstawowym potrzebom życiowym, możliwe jest również ubieganie się o umorzenie należności. Jest to jednak rozwiązanie stosowane wyjątkowo, w sytuacjach naprawdę trudnych, gdy emeryt znajduje się w szczególnie ciężkiej sytuacji materialnej lub zdrowotnej. Wniosek o umorzenie musi być solidnie uzasadniony i poparty odpowiednimi dokumentami potwierdzającymi problemy finansowe świadczeniobiorcy.
Aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek związanych z koniecznością zwrotu trzynastej emerytury, emeryci, szczególnie ci, którzy dodatkowo pracują zarobkowo, powinni regularnie monitorować swoje dochody i być świadomi obowiązujących limitów. Warto również na bieżąco informować ZUS o zmianach w swojej sytuacji zawodowej i finansowej, co może pomóc urzędowi w prawidłowym ustaleniu uprawnień do świadczeń. Dobrym rozwiązaniem jest także korzystanie z Platformy Usług Elektronicznych ZUS, która umożliwia łatwe sprawdzenie statusu swoich świadczeń oraz informacji o ewentualnych nadpłatach czy zadłużeniach.
Trzynasta emerytura, mimo iż stanowi istotne wsparcie dla seniorów, jest świadczeniem podlegającym ścisłym regulacjom prawnym. Nie każdy emeryt czy rencista ma do niej automatyczne prawo, a jej nieprawidłowa wypłata może skutkować koniecznością zwrotu. Dlatego tak ważna jest wiedza na temat zasad przyznawania dodatkowych świadczeń oraz obowiązków, jakie spoczywają na świadczeniobiorcach w związku z ich pobieraniem.
ZUS zapewnia, iż przed wysłaniem wezwań do zwrotu przeprowadza dokładną analizę każdego przypadku, aby uniknąć błędów i nieporozumień. Jednak system nie jest nieomylny, dlatego każdy emeryt, który otrzyma takie wezwanie, powinien dokładnie przeanalizować swoją sytuację i w razie wątpliwości szukać wyjaśnień w odpowiedniej placówce urzędu.
