Zespół Tołhaje powstał w 2000 roku z inicjatywy Janusza Demkowicza i Damiana Kurasza. Z czasem skład uzupełnili Tomasz Duda, Łukasz Moskal, Maria Kulik, Piotr Rychlec i Maciej Cierliński. Od samego początku muzycy inspirowali się bogatą kulturą pogranicza południowo-wschodniej Polski, zwłaszcza tradycją Łemków i Bojków. To właśnie ona stała się fundamentem ich twórczości. Nazwa zespołu nie jest przypadkowa. Słowo „tołhaje” pochodzi z języka węgierskiego i oznacza zbójników grasujących w Beskidach. Podobnie jak oni, muzycy Tołhajów poruszają się swobodnie po folkowej scenie, łącząc różne style i gatunki. Dzięki temu ich aranżacje tradycyjnych pieśni zyskały wyjątkowy, niepowtarzalny charakter.
Od Bieszczad po światowe festiwale
Kariera zespołu gwałtownie nabrała tempa. Już w 2002 roku Tołhaje reprezentowali Polskę na XXIII Festiwalu Europejskiej Unii Radiowej w Mölln w Niemczech. Wystąpili także w Algierze podczas Festiwalu Europejskiej Muzyki, prezentując polską kulturę poza Europą. Szeroka publiczność poznała ich muzykę dzięki serialowi HBO „Wataha”. Produkcja, której akcja toczy się w Bieszczadach, potrzebowała oprawy dźwiękowej oddającej klimat regionu. Tołhaje doskonale wpisali się w tę wizję, a kooperacja z HBO zaowocowała płytą „Czereda” (2014), zawierającą utwory z serialu oraz nagrania koncertowe z orkiestrą smyczkową. Album zdobył uznanie krytyków i słuchaczy, a jedna z kompozycji trafiła na Listę Przebojów Trójki Polskiego Radia.
Na przestrzeni lat Tołhaje otrzymali wiele nagród, które potwierdzają ich pozycję na scenie folkowej:
- nagrodę „Fryderyk” za płytę Wataha,
- nominacje albumów A w niedziela rano i Mama Warhola do „Fryderyka” w kategorii „Etno/Folk”,
- Folkowy Fonogram Roku za płytę A w niedziela rano,
- II miejsce na Festiwalu Muzyki Folkowej Polskiego Radia „Nowa Tradycja”,
- I miejsce na Międzynarodowym Festiwalu Pieśni i Muzyki Ludowej Młodych Eurofolk Na Pograniczach.
Muzycy Tołhajów współpracowali także z wieloma artystami polskiej i światowej sceny – między innymi z Johnem Lordem (Deep Purple), Nigelem Kennedym, Gordonem Haskellem, Kayah, Katarzyną Nosowską, Justyną Steczkowską, Brodką czy Zakopower.
Ten hit KSU z lat 80. powstawał w wojsku. Nie były to najpiękniejsze chwile w życiu
Nowa płyta – „San. Historie pisane rzeką”
Rok 2025 będzie szczególny dla zespołu. Tołhaje obchodzą jubileusz 25-lecia działalności, a jego najważniejszym akcentem będzie premiera albumu „San. Historie pisane rzeką”.
Na krążku znalazły się utwory oparte na tekstach i melodiach ludowych, zaczerpniętych z monografii etnograficznej Oskara Kolberga. Po wielu godzinach analiz wybrano pieśni, które następnie otrzymały nowe aranżacje, oddające charakter zespołu. Inspiracją dla albumu stała się rzeka San, której źródła znajdują się w Bieszczadach. Tołhaje traktują ją jako metaforycznego świadka historii mieszkańców regionu. Polska premiera płyty odbędzie się 28 listopada w Ursynowskim Centrum Kultury „Alternatywy” w Warszawie.
To będzie dla nas szczególna okazja, by podzielić się naszymi nowymi utworami i wspólnie celebrować to muzyczne wydarzenie oraz jubileusz 25-lecia zespołu
– podkreśla Maria Jurczyszyn-Kulik.
Japonia i Expo 2025 – muzyczna ambasada Podkarpacia
Na tym jednak nie kończą się plany zespołu. Tołhaje zostali zaproszeni przez Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego do udziału w Expo 2025 w Japonii. W ramach Tygodnia Promocji regionu wystąpią na scenie Polskiego Pawilonu, prezentując nową płytę międzynarodowej publiczności. Koncerty Tołhajów mają być jednym z kluczowych elementów działań promocyjnych Podkarpacia podczas wystawy. Będzie to okazja, aby zaprezentować bogactwo i różnorodność kultury regionu, osadzonej w tradycjach, ale przedstawionej w nowoczesnej, artystycznej formie.
Zespół Tołhaje gra już od 25 lat. Wszyscy muzycy pochodzą z Podkarpacia, jednak teraz mieszka tutaj tylko dwóch. Cieszymy się, iż mamy taką możliwość pojechać do Japonii i przekazywać tę kulturę pogranicza. Mimo iż muzycy Tołhajów współpracują też z innymi artystami, cały czas bardzo chętnie wracamy do projektu Tołhajów. Bardzo się lubimy
– powiedział Janusz Demkowicz, gitarzysta basowy zespołu, w rozmowie z portalem wBieszczady.pl.
Ćwierć wieku na scenie, bogaty dorobek artystyczny i unikalne podejście do tradycji sprawiają, iż Tołhaje są jednym z najważniejszych ambasadorów kultury Podkarpacia. Ich nadchodząca płyta „San. Historie pisane rzeką” oraz koncerty w Japonii podczas Expo 2025 to nie tylko muzyczne wydarzenia, ale także znaczący wkład w promocję regionu na arenie międzynarodowej.
Tołhaje od lat pokazują, iż muzyka folkowa – w nowoczesnym wydaniu – może łączyć pokolenia i przekraczać granice, pozostając wierną swoim korzeniom.
