Udar mózgu – jak gwałtownie rozpoznać objawy i pomóc choremu?

Czym jest udar mózgu i dlaczego jest tak niebezpieczny?

Udar mózgu to nagłe zaburzenie krążenia krwi w obrębie mózgu. Może dojść do zablokowania przepływu (udar niedokrwienny) lub do krwawienia do tkanki mózgowej (udar krwotoczny). W obu przypadkach liczy się szybkie rozpoznanie i transport do szpitala. Mózg nie jest w stanie długo funkcjonować bez odpowiedniego dopływu tlenu – komórki nerwowe zaczynają obumierać już po kilku minutach. Czas to życie – dosłownie.

Objawy udaru mózgu, które musisz znać

Udar mózgu często pojawia się nagle i może wyglądać jak zwykłe osłabienie czy przemęczenie. To właśnie dlatego tak łatwo go zbagatelizować. Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów jest jeden opadający kącik ust – twarz wydaje się „krzywa” lub niesymetryczna. jeżeli poprosisz chorego o uśmiech, nie będzie w stanie tego zrobić normalnie.

Równie niepokojące jest osłabienie jednej strony ciała, szczególnie ręki lub nogi. Kiedy osoba, która doznała udaru, próbuje podnieść obie ręce, jedna może opaść albo nie unieść się wcale. Do tego dochodzą trudności z mówieniem – mowa staje się bełkotliwa, spowolniona lub całkowicie niezrozumiała. Chory często ma też problem ze zrozumieniem, co do niego mówisz.

Warto zwrócić uwagę także na inne, mniej oczywiste symptomy. Silny, nagły ból lub zawroty głowy, utrata równowagi, nudności czy zaburzenia widzenia to kolejne możliwe objawy udaru mózgu. U niektórych osób dochodzi do chwilowego zaniku świadomości lub splątania. Zdarza się też, iż przed „prawdziwym” udarem pojawiają się przejściowe objawy, które ustępują po kilku minutach – to tzw. miniudar, który również wymaga natychmiastowej reakcji.

Jak pomóc osobie z podejrzeniem udaru mózgu?

Najważniejsze to zachować spokój i działać szybko. Nie próbuj samodzielnie oceniać stanu chorego ani nie czekaj, aż objawy same przejdą. Natychmiast wezwij pogotowie ratunkowe, dzwoniąc pod numer 112. Wyraźnie powiedz, iż podejrzewasz udar mózgu – to sygnał dla dyspozytora, by wysłać specjalistyczną karetkę z odpowiednim wyposażeniem.

Nie podawaj choremu nic do jedzenia ani picia – może mieć problemy z przełykaniem, co grozi zakrztuszeniem się. Nie zostawiaj go samego. jeżeli osoba z udarem jest przytomna, rozmawiaj z nią i staraj się ją uspokoić, a przede wszystkim nie pozwól jej się ruszać – jakiekolwiek nadmierne ruchy mogą pogorszyć ten stan.

W przypadku utraty przytomności sprawdź oddech. jeżeli oddycha, ułóż chorego w pozycji bocznej bezpiecznej i monitoruj jego stan. jeżeli przestał oddychać, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową. choćby jeżeli się boisz, każda pomoc zwiększa szansę na przeżycie. Pamiętaj – Twój telefon i Twoja reakcja mogą uratować komuś życie.

Dlaczego liczy się czas przy udarze mózgu?

W leczeniu udaru najważniejsze jest tzw. okno terapeutyczne, czyli najczęściej 3–4,5 godziny od wystąpienia objawów. W tym czasie możliwe jest zastosowanie leków, które mogą rozpuścić zakrzep lub zahamować uszkodzenia mózgu. Im szybciej pacjent trafi na oddział udarowy, tym większa szansa, iż uniknie trwałej niepełnosprawności. Twoja czujność może uratować komuś zdrowie, sprawność, a choćby życie.

Źródła:

1. Udar mózgu – objawy, przyczyny, leczenie, https://diag.pl/pacjent/artykuly/udar-mozgu-objawy-przyczyny-leczenie/#5-Jakie-sa-objawy-udaru-mozgu [dostęp: 06.2025].
2. P. Kraft, Udar mózgu, Edra Urban & Partner, Wrocław 2020.
3. F. Raciborski, M. Gujski, Udary mózgu – rosnący problem w starzejącym się społeczeństwie, Instytut Ochrony Zdrowia, Warszawa 2016.
4. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, wyd. 12, Kraków 2021.