Zdjęcie dnia: Kosmiczny Teleskop Hubble’a obserwuje fascynującą Mgławicę Oriona

Już pod koniec sierpnia tuż przed wschodem Słońca nad wschodnim horyzontem będzie unosił się gwiazdozbiór Oriona, który już kilka miesięcy później będzie dominował zimowe niebo. Tak się akurat składa, iż zupełnie niedawno w kierunku Oriona spoglądał Kosmiczny Teleskop Hubble’a.

Rozległy gwiazdozbiór Oriona to wyjątkowy układ niezwykle ciekawych obiektów nocnego nieba. W górnym lewym jego ramieniu znajdziemy czerwoną Betelgezę, która już za kilkaset tysięcy lat eksploduje jako supernowa, w dolnym prawym rogu mamy natomiast Rigela, potężnego biało-błękitnego nadolbrzyma, który świeci 120 000 razy jaśniej niż Słońce. W środku gwiazdozbioru znajdziemy natomiast bardzo charakterystyczny „pas Oriona” czyli trzy gwiazdy ustawione niemalże w linii prostej: Alnitak, Alnilam i Mintaka.

Czytaj dalej:

• Na wybuch supernowej jeszcze chwilę poczekamy. Naukowcy wiedzą co się przydarzyło Betelgezie

Kosmiczny Teleskop Hubble’a spojrzał jednak nie na gwiazdy, a na Wielką Mgławicę w Orionie. To jedna z najjaśniejszych mgławic, które w odpowiednich warunkach pogodowych możemy dostrzec gołym okiem, bez pomocy jakiegokolwiek instrumentu astronomicznego. Mgławica znajduje się tuż pod „pasem Oriona”.

Choć na pierwszy rzut oka mgławica nie wygląda imponująco, to jest to naprawdę niesamowite miejsce. Potężny obłok gazu i pyłu jest miejscem narodzin nowych gwiazd, które powstają tam w lokalnych zagęszczeniach gazu i pyłu. To właśnie na tej mgławicy astronomowie starają się zrozumieć procesy powstawania nowych gwiazd.

Wielka Mgławica Oriona

Mgławica Oriona znajduje się ok. 1344 lat świetlnych od Ziemi i od jednego końca do drugiego sama rozciąga się na 24 lata świetlne. To naprawdę imponujące rozmiary, zważając na fakt, iż od Słońca do najbliższej nam gwiazdy Proximy Centauri odległość wynosi zaledwie 4,26 roku świetlnego.

Fascynujący obiekt Herbiga-Haro w Mgławicy Oriona

Na pierwszy rzut oka Mgławica Oriona wygląda jak delikatny welon gazu otaczający rozległy obszar nieba. W welonie tym można dostrzec różne struktury, zagęszczenia czy bąble. Wśród nich znajdują się jednak naprawdę wyjątkowe i fascynujące obiekty kosmiczne. Spójrzmy na fragment zdjęcia poniżej.

HH 505

W samym centrum kadru zobaczymy niewielką gwiazdę, z której w górę i w dół strzelają delikatne strumienie materii. Owa gwiazda nosi oznaczenie IX, a emitowane przez nią dżety materii robią z niej tzw. obiekt Herbiga-Haro. Ten konkretny nosi oznaczenie HH 505. IX Ori znajduje się na krawędzi Wielkiej Mgławicy Oriona i oddalona jest od nas o około 1000 lat świetlnych

Skąd się biorą te dżety?

Tutaj potrzeba kilku informacji. Młoda gwiazda formuje się z materii w lokalnym zagęszczeniu zimnego gazu i pyłu. Gdy najgęstszy fragment takiego zagęszczenia zapada się pod własną grawitacją, zaczyna wirować. Na taką wirującą protogwiazdę zaczynają opadać dalsze ilości gazu i pyłu z obłoku molekularnego, dzięki czemu protogwiazda rośnie, a wraz z jej masą rośnie ciśnienie i temperatura w jej wnętrzu. Materia w otoczeniu młodej gwiazdy zaczyna poruszać się wzdłuż linii pola magnetycznego gwiazdy i dociera do jej biegunów. Owe linie przyspieszają materię niczym akcelerator cząstek. W efekcie, gdy materia dociera do biegunów, jest z nich emitowana z olbrzymimi prędkościami. Gdy taki dżet materii uderza z pełną mocą w otaczający gwiazdę gaz, powstaje obiekt Herbiga-Haro. Dżety skutecznie wywiewają nadmiar pyłu i gazu z otoczenia formującej się jeszcze gwiazdy. To jak skutecznie ten proces zachodzi ostatecznie decyduje o tym jak duża będzie gwiazda. Im proces jest wydajniejszy, tym mniej materii zdąży opaść na gwiazdę i powiększyć jej masę.

Warto tutaj dodać, iż dostrzeżenie obiektu Herbiga-Haro nie należy do łatwych rzeczy, głównie z tego powodu, iż jest to jedynie etap przejściowy w ewolucji młodej gwiazdy. zwykle gwiazda znajduje się w tym stanie zaledwie przez kilkadziesiąt tysięcy lat. Potrzeba zatem sporego zbiegu okoliczności, aby akurat być na świecie, żeby dostrzec taki obiekt na niebie.