Zakaz w całej UE. Popularne urządzenia do usunięcia. Dotyczy też Polski

Komisja Europejska przygotowała przełomowe rozporządzenie w sprawie ekoprojektu, które od maja 2025 roku wprowadzi bezprecedensowe standardy dotyczące efektywności energetycznej urządzeń w trybach pozornej nieaktywności. Oto, co to oznacza dla wszystkich Polaków.

Fot. Warszawa w Pigułce

Nowe regulacje reprezentują kompleksową odpowiedź na alarmujące odkrycia dotyczące skali ukrytego zużycia energii przez urządzenia elektroniczne, które choćby w trybach czuwania, wyłączenia czy gotowości pobierają znaczące ilości prądu z sieci elektrycznej. Ten niewidoczny dla użytkowników proces, określany przez specjalistów jako wampiryczny pobór energii lub cichy pobór mocy, w skali całej Unii Europejskiej generuje straty energetyczne porównywalne z roczną produkcją kilku dużych elektrowni węglowych, co przekłada się na miliardy euro dodatkowych kosztów dla konsumentów oraz ogromne ilości niepotrzebnych emisji gazów cieplarnianych.

Według najnowszych analiz przeprowadzonych przez zespoły badawcze Komisji Europejskiej, przeciętne gospodarstwo domowe w UE posiada w tej chwili od dwudziestu do czterdziestu urządzeń elektronicznych, które pozostają podłączone do sieci elektrycznej przez większość doby, generując łączny pobór energii w trybach nieaktywności wynoszący często od pięćdziesięciu do stu watów w sposób ciągły. Ta pozornie niewielka wartość, pomnożona przez osiemdziesiąt siedem milionów sześćset tysięcy godzin w roku oraz setki milionów gospodarstw domowych w całej Unii, tworzy gigantyczne marnotrawstwo energii, które można by wykorzystać do zasilania całych miast.

Wprowadzane przepisy koncentrują się na trzech kluczowych trybach pracy urządzeń, które dotychczas nie były odpowiednio regulowane przez unijne standardy efektywności energetycznej. Tryb wyłączenia, który teoretycznie powinien oznaczać całkowitą nieaktywność urządzenia, w praktyce często wiąże się z utrzymywaniem zasilania wewnętrznych układów elektronicznych, zegara systemowego, pamięci ustawień oraz gotowości do reakcji na sygnały z pilotów zdalnego sterowania. Tryb czuwania obejmuje stany, w których urządzenie pozostaje gotowe do szybkiej aktywacji, ale nie wykonuje swoich głównych funkcji, co wymaga utrzymywania aktywności określonych komponentów elektronicznych.

Szczególnie problematyczny jest tryb czuwania z dostępem do sieci, który stał się powszechny wraz z rozwojem internetu rzeczy oraz inteligentnych urządzeń domowych. W tym trybie urządzenia muszą utrzymywać stałe połączenie z siecią domową lub internetem, aby móc otrzymywać aktualizacje oprogramowania, synchronizować dane, odpowiadać na polecenia zdalne czy monitorować parametry środowiskowe, co często wymaga znacznie większego poboru energii niż tradycyjne tryby nieaktywności.

Nowe rozporządzenie obejmuje niezwykle szeroką gamę urządzeń elektronicznych oraz elektrycznych, które są powszechnie używane w europejskich domach oraz miejscach pracy. Telewizory wszystkich rozmiarów oraz technologii, od kompaktowych modeli kuchennych po wielkoformatowe ekrany domowych kin, będą musiały spełniać rygorystyczne normy poboru energii w trybach nieaktywności, co może wymagać fundamentalnych zmian w projektowaniu układów zasilania oraz systemów zarządzania energią.

Monitory komputerowe, które często pozostają w trybie czuwania przez długie godziny między sesjami pracy, stanowią kolejną istotną kategorię objętą nowymi przepisami. Współczesne monitory o wysokiej rozdzielczości oraz zaawansowanych funkcjach, takich jak porty USB, wbudowane głośniki czy systemy KVM, charakteryzują się złożonymi systemami elektronicznymi, które mogą pobierać znaczące ilości energii choćby w trybach pozornej nieaktywności. Producenci będą musieli przeprojektować te systemy, aby drastycznie ograniczyć ich energochłonność bez utraty funkcjonalności.

Laptopy oraz komputery przenośne, które stały się podstawowym narzędziem pracy dla milionów Europejczyków, również będą podlegać nowym standardom efektywności energetycznej. Te urządzenia, często pozostające podłączone do ładowarek przez wiele godzin dziennie, będą musiały zoptymalizować swoje systemy zarządzania energią, aby minimalizować pobór prądu w trybach uśpienia, hibernacji oraz podczas ładowania akumulatorów przy pełnym naładowaniu.

Urządzenia biurowe, szczególnie drukarki, skanery oraz urządzenia wielofunkcyjne, reprezentują szczególnie energochłonną kategorię sprzętu, która często pozostaje w trybie gotowości przez większość czasu pracy. Te urządzenia, wyposażone w zaawansowane systemy grzewcze do utrwalania tonerów, mechanizmy skanowania oraz złożone systemy podawania papieru, tradycyjnie charakteryzują się wysokim poborem energii w trybach czuwania, co czyni je priorytetowym celem nowych regulacji.

Urządzenia kuchenne również nie unikną nowych wymagań efektywności energetycznej, szczególnie te wyposażone w funkcje cyfrowe oraz możliwości programowania. Ekspresy do kawy z wbudowanymi systemami sterowania, piekarniki z wyświetlaczami cyfrowymi, lodówki z panelami dotykowych oraz inne inteligentne urządzenia AGD będą musiały zoptymalizować swoje systemy elektroniczne, aby minimalizować pobór energii przy zachowaniu wszystkich funkcji użytkowych.

Konsole do gier, które cieszą się ogromną popularnością wśród młodszych pokoleń Europejczyków, stanowią kolejną kategorię urządzeń o wysokim potencjale oszczędzania energii. Te zaawansowane systemy elektroniczne, wyposażone w potężne procesory, karty graficzne oraz systemy chłodzenia, często pobierają znaczące ilości energii choćby w trybach czuwania, gdy oczekują na aktywację przez użytkownika lub wykonują aktualizacje systemu w tle.

Urządzenia sieciowe, takie jak routery, modemy, przełączniki oraz punkty dostępowe, które zapewniają łączność internetową w domach oraz biurach, tradycyjnie charakteryzują się stałym poborem energii ze względu na konieczność utrzymywania ciągłej łączności. Nowe przepisy będą wymagać od producentów implementacji inteligentnych systemów zarządzania energią, które mogą automatycznie ograniczać pobór prądu w okresach niskiej aktywności sieciowej bez wpływu na jakość połączenia.

Zestawy audio oraz urządzenia multimedialne, w tym systemy kina domowego, wieże stereo, soundbary oraz odtwarzacze mediów, również będą musiały przejść przez proces optymalizacji energetycznej. Te urządzenia, często wyposażone w zaawansowane układy wzmacniaczy, przetworniki cyfrowo-analogowe oraz systemy bezprzewodowej łączności, będą musiały znaleźć sposób na drastyczne ograniczenie poboru energii w trybach nieaktywności.

Kluczowym aspektem nowych przepisów jest fakt, iż nie wprowadzają one jakichkolwiek zakazów użytkowania już posiadanych urządzeń przez konsumentów, co oznacza iż właściciele starszych modeli telewizorów, komputerów czy innych urządzeń elektronicznych mogą przez cały czas z nich korzystać bez żadnych ograniczeń prawnych. Regulacje nakładają obowiązki wyłącznie na producentów oraz importerów, którzy od maja 2025 roku będą zobowiązani do wprowadzania na europejski rynek wyłącznie urządzeń spełniających nowe, znacznie bardziej rygorystyczne normy efektywności energetycznej.

Ta pragmatyczna decyzja unijnych prawodawców wynika z uznania, iż przymusowa wymiana funkcjonalnych urządzeń byłaby nie tylko ekonomicznie nieuzasadniona dla konsumentów, ale również ekologicznie szkodliwa ze względu na generowanie ogromnych ilości odpadów elektronicznych. Strategia opiera się na naturalnej rotacji urządzeń oraz stopniowym wprowadzaniu coraz bardziej efektywnych energetycznie modeli w miarę wymiany starszego sprzętu przez konsumentów.

Dla przeciętnego europejskiego konsumenta wprowadzenie nowych przepisów nie będzie miało żadnego bezpośredniego wpływu na codzienne użytkowanie posiadanych urządzeń elektronicznych. Nie ma konieczności podejmowania jakichkolwiek pilnych działań, wymiana sprawnie działających urządzeń czy obaw o zgodność z nowymi regulacjami. Zmiany dotyczą wyłącznie branży produkcyjnej, która będzie musiała przeprowadzić znaczące inwestycje w badania oraz rozwój nowych technologii oszczędzania energii.

Producenci urządzeń elektronicznych stoją przed koniecznością fundamentalnego przeprojektowania swoich produktów, aby spełnić nowe wymagania dotyczące efektywności energetycznej. Może to wymagać opracowania nowych układów scalonych o niższym poborze mocy, implementacji zaawansowanych algorytmów zarządzania energią, modyfikacji systemów zasilania oraz wprowadzenia innowacyjnych technologii pozwalających na drastyczne ograniczenie poboru energii w trybach nieaktywności.

Te zmiany technologiczne prawdopodobnie będą wymagać znaczących inwestycji w badania oraz rozwój ze strony producentów, co może przełożyć się na tymczasowe zwiększenie kosztów produkcji oraz cen detalicznych nowych urządzeń. Jednak długofalowo, intensywna konkurencja między producentami oraz korzyści skali powinny doprowadzić do stabilizacji cen, a konsumenci będą beneficjentami znacznie bardziej efektywnych energetycznie urządzeń.

W perspektywie długoterminowej europejscy konsumenci będą głównie beneficjentami wprowadzanych zmian, ponieważ nowe urządzenia charakteryzujące się dramatycznie większą efektywnością energetyczną będą generować wymierne oszczędności na rachunkach za energię elektryczną. Chociaż indywidualne oszczędności na pojedynczym urządzeniu mogą wydawać się skromne, ich kumulacja w gospodarstwach domowych wyposażonych w dziesiątki urządzeń elektronicznych może prowadzić do znaczących redukcji miesięcznych oraz rocznych kosztów energii.

Szczególnie istotne będą oszczędności w przypadku urządzeń pozostających podłączonych do sieci przez większość czasu, takich jak routery internetowe, dekodery telewizyjne, systemy audio czy urządzenia kuchenne z funkcjami cyfrowymi. Te urządzenia, po optymalizacji zgodnie z nowymi standardami, mogą generować oszczędności energii sięgające kilkudziesięciu procent ich dotychczasowego poboru w trybach nieaktywności, co w skali roku może przekładać się na znaczące redukcje kosztów energii.

Nowe regulacje stanowią integralną część znacznie szerszej oraz bardziej ambitnej strategii Unii Europejskiej, mającej na celu kompleksową transformację energetyczną kontynentu oraz osiągnięcie neutralności klimatycznej do roku 2050. Działania w zakresie poprawy efektywności energetycznej urządzeń domowych oraz biurowych reprezentują najważniejszy element tej strategii, ponieważ sektor budynków mieszkalnych oraz komercyjnych odpowiada za około czterdzieści procent całkowitego zużycia energii w Unii Europejskiej.

Ograniczenie zużycia energii choćby w pozornie marginalnych obszarach, takich jak tryby czuwania urządzeń elektronicznych, ma ogromne znaczenie strategiczne ze względu na skalę problemu oraz potencjał oszczędności. Gdy pojedyncze ulepszenia zostaną wdrożone w setkach milionów urządzeń w całej Unii Europejskiej, ich kumulatywny efekt może być spektakularny, prowadząc do oszczędności energii porównywalnych z produkcją kilku dużych elektrowni.

Komisja Europejska w swoich oficjalnych prognozach szacuje, iż kompleksowe wdrożenie nowych standardów efektywności energetycznej urządzeń może do roku 2030 doprowadzić do oszczędności energii elektrycznej wynoszących kilkadziesiąt terawatogodzin rocznie, co odpowiada eliminacji emisji kilkunastu milionów ton dwutlenku węgla. Te oszczędności będą miały najważniejsze znaczenie dla realizacji unijnych celów klimatycznych oraz redukcji zależności od importu surowców energetycznych.

Wprowadzanie nowych standardów efektywności energetycznej będzie również stymulować innowacje technologiczne w branży elektronicznej, zachęcając producentów do inwestowania w badania oraz rozwój zaawansowanych technologii oszczędzania energii. Ta konkurencja technologiczna może doprowadzić do przełomów w dziedzinie projektowania układów scalonych o ultra-niskim poborze mocy, inteligentnych systemów zarządzania energią oraz innowacyjnych rozwiązań pozwalających na drastyczne ograniczenie poboru energii bez utraty funkcjonalności.

Długofalowo, europejska inicjatywa może stać się wzorcem dla innych regionów świata, przyczyniając się do globalnej transformacji w kierunku bardziej efektywnych energetycznie urządzeń elektronicznych. jeżeli europejskie standardy zostaną zaadaptowane przez inne główne rynki, takie jak Stany Zjednoczone, Chiny czy Japonia, globalne oszczędności energii oraz redukcje emisji mogą być jeszcze bardziej spektakularne.

Transformacja europejskiego rynku urządzeń elektronicznych w kierunku większej efektywności energetycznej reprezentuje również doskonały przykład tego, jak inteligentne regulacje mogą stymulować innowacje oraz przynosić korzyści wszystkim uczelnikom rynku bez konieczności ograniczania wyboru konsumentów czy nakładania na nich dodatkowych obciążeń finansowych. Konsumenci będą beneficjentami niższych kosztów eksploatacji urządzeń, producenci będą mogli konkurować zaawansowanymi technologiami oszczędzania energii, a społeczeństwo jako całość skorzysta na redukcji zużycia energii oraz emisji gazów cieplarnianych.

Sukces implementacji nowych przepisów będzie w dużej mierze zależał od skuteczności monitorowania oraz egzekwowania nowych standardów przez organy nadzoru rynku w poszczególnych państwach członkowskich. Komisja Europejska planuje wprowadzenie zaawansowanych systemów kontroli oraz certyfikacji, które będą weryfikować zgodność urządzeń wprowadzanych na rynek z nowymi wymogami efektywności energetycznej.

W najbliższych miesiącach przed wejściem w życie nowych przepisów, konsumenci zainteresowani maksymalizacją oszczędności energii powinni zwrócić szczególną uwagę na etykiety energetyczne oraz certyfikaty efektywności przy zakupie nowych urządzeń. Wybór urządzeń o najwyższych klasach efektywności energetycznej już teraz może przynieść znaczące oszczędności, a po wejściu w życie nowych przepisów wszystkie dostępne urządzenia będą charakteryzować się znacznie lepszymi parametrami energetycznymi niż w tej chwili dostępne modele.