Opuchlizna powiek u dziecka jest częstym objawem. Chociaż w wielu przypadkach jej przyczyna jest łagodna i łatwa w leczeniu, może również stanowić pierwszy sygnał poważniejszych schorzeń, w tym chorób ogólnoustrojowych. Zobacz, co rodzic powinien wiedzieć o opuchliźnie oczu u dziecka!

Najczęstsze przyczyny obrzęku powiek – stany zapalne i infekcje

W diagnostyce różnicowej obrzęku powiek u dzieci w pierwszej kolejności należy uwzględnić stany zapalne i infekcyjne. Często nie są one bezpośrednio związane z zapaleniem samej spojówki, a ich podłożem jest zablokowanie funkcji gruczołów łojowych lub niedojrzałość struktur anatomicznych, jak w przypadku niemowląt.

Fakt, iż opuchnięte oczy u dziecka mogą wynikać z tak różnorodnych, miejscowych przyczyn, podkreśla konieczność przeprowadzenia dokładnej oceny klinicznej przez lekarza, zanim postawione zostanie ostateczne rozpoznanie.

Zapalenie spojówek u dziecka – wirusowe, bakteryjne czy alergiczne?

Zapalenie spojówek, czyli stan zapalny błony śluzowej pokrywającej wewnętrzną powierzchnię powiek i zewnętrzną powierzchnię gałki ocznej, jest jedną z najczęstszych przyczyn wizyt pediatrycznych związanych z problemami okulistycznymi.

Prawidłowe rozróżnienie jego etiologii – bakteryjnej, wirusowej lub alergicznej – ma fundamentalne znaczenie dla wyboru adekwatnego leczenia, ograniczenia niepotrzebnego stosowania antybiotyków i zapobiegania rozprzestrzenianiu się infekcji. Dlatego w każdym przypadku zapalenia spojówek u dziecka, kluczowa jest dokładna ocena kliniczna.

Bakteryjne zapalenie spojówek

Ta forma zapalenia charakteryzuje się nagłym początkiem i obecnością obfitej, gęstej wydzieliny o charakterze śluzowo-ropnym lub ropnym, często o żółtawym lub zielonkawym zabarwieniu. Wydzielina ta powoduje sklejanie się rzęs i powiek, szczególnie nasilone po przebudzeniu. Infekcja zwykle rozpoczyna się w jednym oku, ale z łatwością przenosi się na drugie.

Wirusowe zapalenie spojówek

Najczęstszą przyczyną wirusowego zapalenia spojówek są adenowirusy, które są również odpowiedzialne za infekcje górnych dróg oddechowych. Objawy obejmują silne zaczerwienienie (przekrwienie) spojówek, obfite łzawienie oraz uczucie „piasku” pod powiekami. Wydzielina jest zwykle wodnista, a nie ropna. Co bardzo charakterystyczne, zapaleniu spojówek często towarzyszą objawy ogólnoustrojowe, takie jak gorączka, ból gardła, kaszel oraz powiększenie i tkliwość węzłów chłonnych przyusznych.

Alergiczne zapalenie spojówek

Alergiczne zapalenie spojówek jest wynikiem reakcji na kontakt z alergenami wziewnymi, takimi jak pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, zarodniki pleśni czy sierść zwierząt. Głównym objawem jest silny, obustronny i napadowy świąd oczu. To właśnie on odróżnia tę formę zapalenia od przyczyn infekcyjnych, w których dominuje pieczenie lub uczucie ciała obcego. Świąd zmusza dziecko do intensywnego tarcia oczu, co paradoksalnie nasila objawy.

Inne typowe objawy to wodnista wydzielina, obrzęk powiek oraz charakterystyczny obrzęk spojówek, który może wyglądać jak galaretowata poduszeczka na powierzchni oka. Alergiczne zapalenie spojówek często współistnieje z innymi chorobami atopowymi, takimi jak alergiczny nieżyt nosa, astma oskrzelowa czy atopowe zapalenie skóry.

Urazy mechaniczne

Tępy uraz okolicy oka, na przykład uderzenie piłką, jest częstą przyczyną obrzęku i krwiaka powiek, potocznie nazywanego „limem”. Jednak sam obrzęk, choćby bardzo rozległy, może maskować znacznie poważniejsze uszkodzenia wewnątrzgałkowe. Siła uderzenia przenosi się na delikatne struktury oka, mogąc prowadzić do pęknięcia ściany gałki ocznej, krwawienia do jej wnętrza (krwistek), uszkodzenia siatkówki lub nerwu wzrokowego, a także do złamania cienkich kości tworzących ściany oczodołu.

Zewnętrzny wygląd oka po urazie często nie odzwierciedla skali wewnętrznych obrażeń. Dlatego po każdym, choćby pozornie niegroźnym, tępym urazie oka u dziecka, konieczna jest ocena okulistyczna.

Jęczmień i gradówka

Jęczmień to ostre, ropne zapalenie gruczołów zlokalizowanych w powiece. Najczęściej jest wynikiem zakażenia bakteryjnego, głównie przez gronkowce, a do jego rozwoju przyczynia się nieprawidłowa higiena, na przykład częste pocieranie oczu brudnymi rękami.

Głównymi objawami są miejscowy obrzęk, ból, zaczerwienienie i tkliwość. zwykle po kilku dniach jęczmień samoistnie pęka, uwalniając treść ropną, co prowadzi do ustąpienia dolegliwości. Nieleczony lub nieprawidłowo opróżniony jęczmień wewnętrzny może przejść w stan przewlekły, tworząc gradówkę – twardy, zwykle niebolesny guzek.

Chociaż pojedynczy epizod jęczmienia rzadko jest powodem do niepokoju, jego nawracający charakter może być sygnałem ostrzegawczym. Tendencja do powtarzających się infekcji bakteryjnych skóry, w tym powiek, może wskazywać na ogólnoustrojowe obniżenie odporności.

Obrzęk powiek jako objaw chorób ogólnoustrojowych

Niekiedy obrzęk powiek nie jest problemem czysto okulistycznym, a pierwszą, widoczną manifestacją choroby dotyczącej całego organizmu. W takich sytuacjach leczenie miejscowe jest nieskuteczne, a kluczem do rozwiązania problemu jest diagnostyka i terapia choroby podstawowej.

Zespół nerczycowy to schorzenie nerek charakteryzujące się masywną utratą białka z moczem (białkomocz). Prowadzi to do znacznego obniżenia poziomu albumin we krwi i powstawanie uogólnionych obrzęków.

U dzieci obrzęki te mają bardzo charakterystyczną lokalizację i dynamikę. Pojawiają się rano, po przebudzeniu i są najbardziej widoczne wokół oczu oraz na twarzy. Są to obrzęki blade, miękkie i „ciastowate” (po uciśnięciu palcem pozostaje dołek). W ciągu dnia, pod wpływem grawitacji, przemieszczają się do niżej położonych części ciała, np. na kończyny dolne. Takie objawy u dziecka wymagają pilnej konsultacji z lekarzem i są wskazaniem do wykonania badania ogólnego moczu w celu oceny białkomoczu.

Choroba Gravesa-Basedowa jest schorzeniem autoimmunologicznym, w którym organizm produkuje przeciwciała stymulujące tarczycę do nadmiernej produkcji hormonów (nadczynność tarczycy). U części pacjentów, również u dzieci, chorobie tej towarzyszy tzw. orbitopatia tarczycowa. Jej objawy oczne wynikają z autoimmunologicznego procesu zapalnego i naciekowego obejmującego tkanki miękkie oczodołu, w tym mięśnie i tkankę tłuszczową.

U dzieci orbitopatia ma zwykle łagodniejszy przebieg niż u dorosłych i objawia się dyskretnym obrzękiem powiek, charakterystycznym poszerzeniem szpar powiekowych i retrakcją powieki górnej (co daje wrażenie „wytrzeszczonych”, zdziwionych oczu) oraz nadmiernym łzawieniem.

Kiedy udać się do lekarza?

Opuchlizna oczu u dziecka jest objawem o niezwykle szerokim spektrum potencjalnych przyczyn, od łagodnych i samoograniczających się infekcji, po stany bezpośredniego zagrożenia wzroku i ogólnego zdrowia. Kluczem do adekwatnego postępowania jest uważna obserwacja objawów towarzyszących, które pozwalają na wstępne zróżnicowanie problemu.

Należy niezwłocznie szukać pomocy medycznej, jeżeli obrzękowi powiek towarzyszy którykolwiek z poniższych objawów alarmowych:

W każdym przypadku utrzymującego się lub nawracającego obrzęku powiek u dziecka, choćby przy braku objawów alarmowych, wskazana jest konsultacja lekarska w celu ustalenia przyczyny i wdrożenia odpowiedniego leczenia.

Bibliografia: