FELIETON. Czym jest Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021 – 2030

Z minionych publikacji, których przedmiotem była Konwencja ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami wiemy już, iż jest ona umową międzynarodową, która stanowi jeden z najważniejszych powszechnie obowiązujących aktów prawnych. Z jednej strony to zbiór przysługujących nam praw, z drugiej natomiast – możemy ją śmiało uznać za pewną filozofię niepełnosprawności i wskaźnik podejmowanych w stosunku do niej działań.Za „przełożenie” Konwencji na naszą codzienność może zostać uznana Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021 – 2030. Jest to dokument przyjęty przez Komisję Europejską w 2021 roku. Kompleksowy plan działania mający na celu poprawę sytuacji osób z niepełnosprawnościami w Unii Europejskiej na przestrzeni dekady. Strategia ta obejmuje szeroki zakres obszarów, w tym: zatrudnienie, edukację, dostępność, zdrowie, społeczeństwo opiekuńcze oraz kulturę i rekreację.

Jakie założenia znajdziemy w Strategii na Rzecz Osób z Niepełnosprawnościami?

Główne cele tejże Strategii obejmują:

1. Poprawę warunków życia i równych szans dla osób z niepełnosprawnościami;
2. Wzmacnianie praw osób z niepełnosprawnościami i zapewnienie ich pełnego wdrażania;
3. Włączenie perspektywy niepełnosprawności we wszystkie obszary polityki Unii Europejskiej.

Strategia ta zakłada również skoordynowane działania państw członkowskich, instytucji Unii Europejskiej oraz społeczeństwa obywatelskiego w celu osiągnięcia postawionych celów. Jej celem jest stworzenie bardziej inkluzywnej i dostępnej przestrzeni dla wszystkich członków społeczeństwa, w którym osoby z niepełnosprawnościami mają równy dostęp do wszystkich aspektów życia społecznego, ekonomicznego i kulturalnego.

Polska wersja Strategii na rzecz osób z niepełnosprawnościami 2021 – 2030

W Polsce Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021 – 2030 stanowi plan działań mających na celu poprawę sytuacji osób z niepełnosprawnościami na terenie naszego kraju. Głównym celem tej strategii jest zapewnienie pełnej integracji społecznej, równych szans oraz poprawa jakości życia osób z niepełnosprawnościami.

Jakie są najważniejsze elementy polskiej wersji Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami?

Najbardziej istotne priorytety polskiej Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021 – 2030 obejmują kilka kluczowych elementów.

Za pierwszy z nich należy niewątpliwie uznać poprawę dostępu do edukacji. Zapewnienie osobom z niepełnosprawnościami równych szans na zdobywanie wykształcenia na wszystkich szczeblach systemu edukacyjnego oraz wsparcie dla integracji tych osób w środowisku szkolnym.

Drugi element to wzmacnianie rynku pracy. Działania mające na celu zwiększenie zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami, eliminowanie dyskryminacji w miejscu pracy oraz promowanie aktywności zawodowej.

Z kolei za trzeci element uznaje się poprawę dostępności. Zapewnienie nam – osobom z niepełnosprawnościami łatwiejszego dostępu do miejsc publicznych, usług oraz infrastruktury poprzez eliminowanie barier architektonicznych i komunikacyjnych.

Niesłychanie istotne jest tutaj także wzmocnienie wsparcia społecznego. Zapewnienie odpowiednich środków wsparcia społecznego oraz usług opiekuńczych dla osób z niepełnosprawnościami i naszych rodzin.

Na ogromną uwagę zasługuje również bez wątpienia promowanie aktywności społecznej i kulturowej. Zachęcanie osób z niepełnosprawnościami do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym poprzez organizację różnorodnych wydarzeń i aktywności dostosowanych do naszych potrzeb.

Realizacja polskiej Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021 – 2030 wymaga współpracy różnych instytucji, organizacji pozarządowych oraz społeczności lokalnych, żeby zapewnić kompleksowe wsparcie dla osób z niepełnosprawnościami i stworzyć bardziej inkluzywne społeczeństwo. Aby było to jednak możliwe, konieczne jest dokonanie diagnozy dotyczącej sytuacji osób z niepełnosprawnościami w Polsce.

Diagnoza sytuacji osób z niepełnosprawnościami w Polsce – wybrane aspekty

Omawiana Strategia odwołuje się do danych z Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 roku – nie są one więc jakoś super aktualne. Mam jednak nadzieję, iż pozwolą nam stworzyć pewien obraz rzeczywistości, a przynajmniej jego pewne, najbardziej istotne fragmenty. W ramach wspomnianego spisu osoby z niepełnosprawnościami zostały podzielone na dwie podstawowe grupy:

• niepełnosprawni prawnie – osoby, które posiadały aktualne orzeczenie wydane przez uprawniony do tego organ;
• niepełnosprawni biologicznie – osoby do szesnastego roku życia, które nie posiadają orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności. Jest tutaj mowa o ludziach, którzy mieli bądź odczuwali całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania podstawowych czynności życiowych stosownych do danego wieku.

Spis, do którego odwołuje się Strategia, wykazał, iż na koniec 2011 roku liczba osób z niepełnosprawnościami w Polsce wynosiła 4 697 000, co dawało 12,2 proc. ludności kraju wobec 14,3 proc. w 2002 roku, w którym z niepełnosprawnościami żyło 5,5 miliona osób. Mężczyźni w tej grupie stanowili 46,1 proc., natomiast kobiety 53,9 proc. o ile sięgniemy po felieton „Niezwykłe kobiety, które mimo niepełnosprawności, są aktywne i odnoszą sukcesy w wielu obszarach życia” z marca 2023 roku, to przypomnimy sobie, iż z 4 758 479 osób, które posiadały prawomocne orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, 55 proc. stanowiły kobiety.

Strategia na Rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021 – 2030 odwołuje się także do wyników kwartalnego reprezentacyjnego Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL), które zostało zrealizowane w ramach działalności Głównego Urzędu Statystycznego. Z opracowanych i dostarczonych w ten sposób danych dowiadujemy się, iż osoby posiadające orzeczenie o stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie równoważne, mające 16 lat i więcej, stanowiły w Polsce w 2018 roku 3 040 000, co daje nam 10 proc. ogółu populacji. Mężczyźni tworzyli 50,4 proc. (tj. 1 532 000 osób) populacji ludzi, u których została potwierdzona niepełnosprawność, analogicznie 49,6 proc. (1 508 000) stanowiły kobiety. W miastach mieszkało 62,3 proc. osób z niepełnosprawnościami (tj. 1 894 000), natomiast na obszarach wiejskich 37,7 proc. (tj. 1 146 000). Według tzw. ekonomicznych grup wieku (18 – 59 lat dla kobiet i 18 – 64 dla mężczyzn) liczba osób z niepełnosprawnościami w wieku produkcyjnym wynosiła 1 625 000. W efekcie dawało to nam 7,6 proc. ludności Polski w tej grupie.

Po bardziej szczegółowe dane odsyłam do dokumentu, jakim jest „Strategia na Rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021 – 2030”. Znajdziecie ją na stronie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Jest to dokument, nad którym pochylę się szczegółowo w kolejnych publikacjach.

Zakłada on kompleksowe, horyzontalne i ponadsektorowe podejście polityki do wspierania osób z niepełnosprawnościami, przy uwzględnieniu naszej potrzeby niezależnego życia i wsparcia społecznego. Znajdziemy tutaj zapisy dotyczące konkretnych działań – również o charakterze legislacyjnym i programowym. Dla ich zrozumienia w pierwszej kolejności niezbędne jest jednak zapoznanie się z diagnozą dotyczącą stanu faktycznego sytuacji osób z niepełnosprawnościami w Polsce.

Cel główny oraz priorytety Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021 – 2030

Przyjęta w Polsce Strategia za cel główny postawiła sobie włączenie osób z różnego rodzaju niepełnosprawnościami w zawodowe i społeczne życie. W ten sposób mają nam zostać zagwarantowane prawa, które zawiera w sobie Konwencja ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami. Wskazane w ramach poszczególnych obszarów działania mają umożliwić nam niezależne życie i pełny udział we wszystkich jego sferach. Tym samym musimy mieć zagwarantowane funkcjonowanie w społeczeństwie na zasadzie równości z innymi osobami.

W związku z powyższym zostało wskazanych osiem obszarów priorytetowych Strategii, czyli:

1. Obszar priorytetowy 1: Niezależne życie;
2. Obszar priorytetowy 2: Dostępność;
3. Obszar priorytetowy 3: Edukacja;
4. Obszar priorytetowy 4: Praca;
5. Obszar priorytetowy 5: Warunki życia i ochrona socjalna;
6. Obszar priorytetowy 6: Zdrowie;
7. Obszar priorytetowy 7: Budowanie świadomości;
8. Obszar priorytetowy 8: Koordynacja.

W kolejnych publikacjach, które będą dotyczyły polskiej wersji Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami, postaram się przybliżyć Wam zarówno diagnozę, jak i priorytety dotyczące wyżej wymienionych obszarów. Chciałbym skupić się na tym, co najistotniejsze, „przyglądając” się jednocześnie temu wszystkiemu, co do tej pory zostało już zrealizowane i/lub zaniechane. Będzie to zatem bardziej subiektywna analiza niż referat, oczywiście z pełnym poszanowaniem faktów i zdarzeń.

I jak się Wam podoba perspektywa nowego cyklu felietonów, których przedmiotem będzie Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021 – 2030? 😊 Wiedzieliście już wcześniej o jej istnieniu? jeżeli tak, to jakie macie na jej temat zdanie? Jak zwykle, z autentycznym zaciekawieniem czekam na Wasze maile. Możecie przysyłać w nich także propozycje tematów na kolejne publikacje, które z chęcią dla Was napiszę. 😊

Wojciech Kaniuka, [email protected]