Wstęp – życie w Twoich komórkach

Wyobraź sobie, iż nosisz w sobie życie – dosłownie. Twoje komórki macierzyste mogą uratować kogoś, kto walczy z białaczką, chłoniakiem lub inną ciężką chorobą krwi. W Polsce co roku setki osób dowiadują się, iż jedyną szansą na przeżycie jest przeszczepienie szpiku kostnego od dawcy niespokrewnionego. A takich dawców wciąż brakuje.

Dawstwo szpiku to nie tylko medycyna – to akt człowieczeństwa, który nic nie kosztuje, a może uratować czyjeś życie. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest szpik kostny, kto może zostać dawcą, jak przebiega proces rejestracji i pobrania oraz czy jest to bezpieczne. Odpowiadamy też na najczęściej zadawane pytania i rozwiewamy mity.

Czym jest szpik kostny?

Szpik kostny to miękka, gąbczasta tkanka znajdująca się wewnątrz niektórych kości – zwłaszcza w miednicy, mostku i kościach długich. Jego główną rolą jest produkcja komórek krwi: czerwonych krwinek, białych krwinek i płytek krwi. W szpiku znajdują się tzw. komórki macierzyste (hematopoetyczne), które potrafią przekształcać się w różne typy krwinek i regenerować cały układ krwiotwórczy.

To właśnie te komórki są najważniejsze w leczeniu wielu chorób nowotworowych krwi. Ich przeszczepienie od zdrowego dawcy może oznaczać dla chorego nowy początek – drugie życie.

Kiedy potrzebny jest przeszczep szpiku?

Przeszczep szpiku kostnego lub komórek macierzystych krwi obwodowej jest stosowany w leczeniu ponad 70 różnych chorób, w tym:

• ostrej białaczki szpikowej i limfoblastycznej,

• chłoniaków,

• szpiczaka mnogiego,

• zespołów mielodysplastycznych,

• niedokrwistości aplastycznej,

• wrodzonych zaburzeń układu odpornościowego i krwiotwórczego.

Często jedyną szansą dla pacjenta jest przeszczep od dawcy niespokrewnionego, ponieważ zgodność tkankowa z członkami rodziny występuje tylko w ok. 25% przypadków.

Kim jest dawca szpiku?

Dawca szpiku to osoba, której antygeny zgodności tkankowej (HLA) pasują do chorego pacjenta. Rejestrując się w bazie dawców szpiku, deklarujesz gotowość do oddania swoich komórek macierzystych, gdy zajdzie taka potrzeba.

Nie oznacza to jednak, iż od razu staniesz się dawcą – zgodność występuje bardzo rzadko, statystycznie 1 na 20–40 tysięcy zarejestrowanych znajduje swojego „genetycznego bliźniaka”.

Kto może zostać dawcą?

Warunki rejestracji w bazie dawców są proste:

• wiek 18–55 lat,

• ogólnie dobry stan zdrowia,

• brak chorób przewlekłych (szczególnie autoimmunologicznych, nowotworowych, zakaźnych),

• masa ciała powyżej 50 kg.

Rejestracja jest bezpłatna i zajmuje kilka minut – można to zrobić podczas specjalnych akcji lub przez Internet (np. przez fundację DKMS).

Jak wygląda proces rejestracji?

1. Rejestracja online lub stacjonarna – wypełniasz formularz z danymi i stanem zdrowia.

2. Pobranie wymazu z wewnętrznej strony policzka – próbka służy do określenia Twojego profilu HLA.

3. Włączenie do światowej bazy – Twoje dane (anonimowe) trafiają do międzynarodowej bazy potencjalnych dawców.

Od tego momentu jesteś w gotowości, by pomóc, jeżeli zajdzie taka potrzeba.

Jak pobiera się szpik lub komórki?

Wbrew powszechnym mitom, pobranie szpiku nie jest „wierceniem się w kręgosłupie” ani zabiegiem niebezpiecznym. Istnieją dwie metody pobierania komórek macierzystych:

1. Pobranie z krwi obwodowej (ok. 85% przypadków)

To najczęstsza i najmniej inwazyjna forma. Przez 5 dni przed pobraniem dawca przyjmuje zastrzyki z czynnika wzrostu (G-CSF), który pobudza szpik do produkcji większej liczby komórek macierzystych, które następnie „przechodzą” do krwi.

Sam zabieg przypomina oddawanie krwi – krew pobierana jest z jednej ręki, przechodzi przez separator komórek, a reszta wraca do drugiej ręki. Trwa to ok. 4–5 godzin.

2. Pobranie z talerza kości biodrowej (ok. 15% przypadków)

W tym przypadku konieczne jest krótkie znieczulenie ogólne (narkoza). Lekarze pobierają szpik z kości biodrowej – przez cienką igłę, bez cięcia skóry. Zabieg trwa ok. godziny i nie pozostawia blizn.

Po pobraniu może wystąpić niewielki ból w miejscu wkłucia lub uczucie zmęczenia, ale organizm gwałtownie się regeneruje – szpik odbudowuje się w ciągu 2–3 tygodni.

Czy to bezpieczne?

Tak. Pobranie szpiku lub komórek macierzystych jest bezpieczne, nadzorowane przez doświadczony personel medyczny i wykonywane zgodnie z najwyższymi standardami. Dawca przed procedurą przechodzi pełne badania – jego zdrowie jest priorytetem.

Możliwe są łagodne skutki uboczne, takie jak:

• bóle mięśniowe (przy stosowaniu czynnika wzrostu),

• osłabienie,

• miejscowy ból (po pobraniu z kości).

Wszystkie objawy są przejściowe i ustępują w ciągu kilku dni.

Co z kosztami?

Dawstwo szpiku jest całkowicie bezpłatne – zarówno rejestracja, jak i sama procedura. Koszty pokrywa organizacja medyczna zajmująca się przeszczepem (np. DKMS, szpital). Dawcy przysługuje również zwrot kosztów dojazdu, ewentualna nieobecność w pracy jest usprawiedliwiona, a choćby może zostać wypłacone wynagrodzenie.

Dlaczego warto zostać dawcą?

Bo możesz uratować życie. Dosłownie. Twoje komórki mogą sprawić, iż ktoś pokona nowotwór i wróci do rodziny, do dzieci, do marzeń. Czasem jedno pobranie wystarczy, by dać nadzieję tam, gdzie wydawało się, iż już jej nie ma.

Do bazy dawców szpiku warto dołączyć, bo:

• To proste i szybkie – kilka minut wystarczy, by się zarejestrować.

• To anonimowe – twoje dane są chronione.

• To bezpieczne – procedura jest kontrolowana przez lekarzy.

• To coś więcej niż gest – to realna szansa na życie.

Fakty i mity o dawstwie szpiku

Mit 1: Pobranie szpiku boli

Nieprawda – procedura jest wykonywana w znieczuleniu (ogólnym lub miejscowym), a większość dawców porównuje odczucia do bólu po intensywnym treningu.

Mit 2: Muszę oddać szpik, jak tylko się zarejestruję

Nie – tylko jeżeli znajdzie się zgodny biorca. Statystycznie mniej niż 1% zarejestrowanych zostaje dawcami.

Mit 3: Dawstwo jest ryzykowne

Nie – wszystkie procedury są medycznie bezpieczne i monitorowane.

Mit 4: Szpik to to samo co rdzeń kręgowy

Nieprawda – szpik kostny i rdzeń kręgowy to zupełnie inne rzeczy! Pobranie szpiku nie ma nic wspólnego z kręgosłupem.

Historie, które wzruszają

Co roku organizowane są spotkania dawców i biorców – ludzi, którzy połączyli się bez słów, bez imion, dzięki kodowi genetycznemu. Jedno takie spotkanie miało miejsce na plaży – kobieta, która kiedyś otrzymała szpik, przeszła ponad 220 km pieszo wzdłuż wybrzeża, aby promować ideę rejestracji. Towarzyszył jej dawca, który uratował jej życie.

To nie tylko historia – to przypomnienie, iż każda osoba może być bohaterem. Wystarczy chcieć.

Podsumowanie – Twoja decyzja może komuś dać życie

Bycie dawcą szpiku to akt bezinteresownej dobroci. Możesz żyć dalej swoim życiem, wiedząc, iż gdzieś, ktoś oddycha dzięki Tobie. Nie musisz być lekarzem, ratownikiem czy strażakiem, by ratować – wystarczy Twoje DNA i chęć pomocy.

UWAGA! Nowe prawo Nowackiej zniszczy twoje plany! Koniec z wakacjami z dziećmi poza sezonem – szkoła będzie kontrolować rodziców!

Zarejestruj się. Może jesteś jedynym ratunkiem dla kogoś, kto czeka. Być może to właśnie Ty jesteś jego genetycznym bliźniakiem.

Jeśli chcesz dołączyć do bazy potencjalnych dawców szpiku, odwiedź stronę: www.dkms.pl

#SzpikRatujeŻycie #ZostańDawcą #DKMS #DawstwoSzpiku #UratujŻycie #PomocBezGranic #SzpikKostny #Białaczka #Transplantacja #Zdrowie

Bądź czujny, nie daj się oszukać na wyborach