„Jaki jest Kraków”? Coraz starszy

Seniorzy to dziś największa rosnąca grupa mieszkańców Krakowa. Choć miasto przyciąga młodych migrantów, demografia nie pozostawia złudzeń – krakowianie się starzeją. Już niemal co czwarty mieszkaniec ma ponad 60 lat, a liczba dzieci objętych miejskimi programami jest o prawie 100 tysięcy niższa niż liczba seniorów. W trzecim odcinku cyklu „Jaki jest Kraków?” przyglądamy się starzejącemu się społeczeństwu i sprawdzamy, jak miasto próbuje odpowiedzieć na te zmiany.

W poprzednich częściach cyklu przyglądaliśmy się najpierw ogólnym trendom demograficznym, które pokazują, iż przyrost ludności Krakowa napędzają przede wszystkim migracje – urodzeń jest coraz mniej, a przyrost naturalny pozostaje ujemny. Następnie analizowaliśmy stan edukacji w Krakowie – od liczby uczniów, przez wydatki na oświatę, po rosnące wyzwania dla miejskich szkół i przedszkoli. Teraz czas na pokolenie seniorów.

Według Raportu o stanie Gminy Miejskiej Kraków za 2024 rok, w mieście mieszkało 184 261 osób powyżej 60. roku życia, co stanowi 22,8% wszystkich mieszkańców. To o 4 320 więcej niż rok wcześniej. W tej grupie aż 112 197 to kobiety, a 72 064 – mężczyźni. Kobiety stanowią większość w każdej grupie wiekowej powyżej 60 lat, a ponad jedna czwarta wszystkich krakowianek to seniorki.

Największy odsetek osób starszych zamieszkuje dzielnice Zwierzyniec, Grzegórzki i Stare Miasto – w każdej z nich osoby 60+ stanowią ponad 26% ogólnej liczby mieszkańców. To właśnie tam szczególnie widoczne są potrzeby związane z opieką zdrowotną, transportem, dostępnością przestrzeni i ofertą spędzania wolnego czasu. Warto zaznaczyć, iż Kraków przystosowuje infrastrukturę – stopniowo poprawiając dostępność budynków publicznych i komunikacji.

Miasto stara się reagować na zmieniającą się strukturę demograficzną. W 2024 roku funkcjonowało 17 domów pomocy społecznej (DPS), które dysponowały łącznie 1 303 miejscami dla osób wymagających całodobowej opieki. Równolegle prowadzono szeroki zakres usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania – z tej formy pomocy skorzystało ponad 3 000 seniorów. Ponadto, zgodnie z raportem, w 2024 roku z usług opiekuńczych finansowanych przez miasto skorzystały 3 323 osoby starsze, a 265 osób objęto usługami specjalistycznymi.

W budżecie miasta na 2024 rok przeznaczono 26,2 mln zł na usługi społeczne dla seniorów i osób zależnych. Kwota ta obejmuje m.in. świadczenia opiekuńcze, usługi specjalistyczne, posiłki i wsparcie środowiskowe. Tylko na realizację usług opiekuńczych wydano 14,5 mln zł, co oznacza realny wzrost nakładów w stosunku do lat wcześniejszych. Coraz większe środki pochodzą także z funduszy europejskich i rządowych – umożliwiają one finansowanie opieki wytchnieniowej, szkoleń dla opiekunów oraz poprawy dostępności infrastruktury.

W Krakowie działa także ponad 50 klubów seniora, które oferują gimnastykę, warsztaty cyfrowe, zajęcia artystyczne i spotkania integracyjne. Uczestnictwo w tych inicjatywach pomaga seniorom w utrzymaniu aktywności społecznej i przeciwdziała izolacji. W 2024 roku dofinansowano 51 klubów seniora, w których zarejestrowanych było łącznie ponad 3 200 uczestników. Większość z nich to kobiety w wieku 65–79 lat. Kluby funkcjonują we wszystkich dzielnicach, najaktywniej w Nowej Hucie, Krowodrzy i Podgórzu.

Kontynuowane były również specjalne programy, takie jak „Złota Rączka dla Seniora” – zapewniający bezpłatną pomoc przy drobnych naprawach domowych – oraz „Taxi 60+”, za pomocą którego osoby starsze mogą w przystępnej cenie dojechać np. do przychodni czy urzędu. Oba programy zostały objęte dotacjami celowymi w budżecie 2024 roku. Ze wsparcia „Złotej Rączki” skorzystało 3 521 osób, a z „Taxi 60+” – 11 248 użytkowników. Programy te zyskują na popularności i będą rozwijane w kolejnych latach.

Miasto zapowiedziało również opracowanie Strategii Polityki Senioralnej Gminy Miejskiej Kraków na lata 2025–2030. Dokument ten ma uwzględniać potrzeby starzejącego się społeczeństwa w zakresie mieszkalnictwa, zdrowia, transportu, bezpieczeństwa i aktywizacji społecznej. W 2024 roku trwały prace koncepcyjne nad jego treścią, prowadzone z udziałem środowisk seniorskich i instytucji miejskich. Strategia ma być uchwalona w 2025 roku i stanowić podstawę działań na kolejne lata.

Choć wyzwań jest wiele, Kraków w ostatnich latach zbudował podstawy systemu wsparcia dla seniorów. Demografia pokazuje, iż będzie on potrzebny coraz bardziej. W kolejnym artykule cyklu „Jaki jest Kraków?” sprawdzimy, jak wygląda sytuacja mieszkaniowa w mieście: kto, gdzie i za ile mieszka w Krakowie – i jak zmienia się krajobraz urbanistyczny stolicy Małopolski.