Kontrole na wielką skalę w domach już trwają! Sprawdź, kto musi oddać pieniądze choćby sprzed kilku lat

W Polsce rozpoczął się bezprecedensowy proces kontroli beneficjentów programów wsparcia termomodernizacji. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej uruchomił szeroko zakrojone działania weryfikacyjne, które mogą dotknąć każdego, kto w ostatnich latach skorzystał z dotacji na wymianę źródeł ciepła lub poprawę efektywności energetycznej budynków.

Fot. Obraz zaprojektowany przez Warszawa w Pigułce wygenerowany w DALL·E 3.

Skala kontroli jest imponująca – planuje się sprawdzenie co dwudziestego gospodarstwa domowego, które otrzymało wsparcie po 22 kwietnia 2024 roku. To odpowiedź na wykryte nieprawidłowości, które podważają społeczne zaufanie do systemu wsparcia publicznego. Wśród najczęstszych nadużyć wymienia się zaniżanie dochodów, instalację niezgodnych z wymogami urządzeń czy zawyżanie kosztów materiałów.

Szczególnie niepokojący jest fakt, iż kontrole mogą być przeprowadzane choćby przez pięć lat od zakończenia inwestycji. Oznacza to, iż beneficjenci programu muszą być przygotowani na wizytę kontrolerów długo po zakończeniu prac modernizacyjnych. Ta retrospektywna weryfikacja ma na celu wykrycie wszelkich nieprawidłowości, które mogły zostać przeoczone w trakcie realizacji projektu.

System kontroli został zaprojektowany w sposób, który nie pozostawia miejsca na uniki. Choć wizyty kontrolerów są zawsze zapowiadane, dwukrotna odmowa przyjęcia kontroli skutkuje automatycznym rozwiązaniem umowy i koniecznością zwrotu całości dofinansowania wraz z odsetkami. To jasny sygnał, iż państwo poważnie podchodzi do kwestii prawidłowego wykorzystania środków publicznych.

Konsekwencje wykrytych nieprawidłowości mogą być dotkliwe dla domowych budżetów. W przypadku stwierdzenia uchybień, beneficjenci mogą zostać zobowiązani nie tylko do zwrotu części lub całości dotacji, ale również do zapłaty odsetek naliczanych od dnia otrzymania wsparcia. Dla wielu rodzin może to oznaczać poważne problemy finansowe.

Eksperci podkreślają społeczny wymiar kontroli. Nie chodzi tylko o odzyskanie nieprawidłowo wydatkowanych środków, ale przede wszystkim o budowanie odpowiedzialności społecznej i świadomości, iż środki publiczne muszą być wykorzystywane zgodnie z przeznaczeniem. To lekcja dla przyszłych beneficjentów różnych programów wsparcia.

Program Czyste Powietrze, w tej chwili zawieszony, ma powrócić 31 marca 2025 roku w nowej, udoskonalonej formule. Doświadczenia z kontroli mają pomóc w stworzeniu bardziej szczelnego systemu, który będzie lepiej służył rzeczywistej poprawie jakości powietrza w Polsce.

Ta sytuacja pokazuje, jak ważna jest rzetelność i uczciwość przy korzystaniu ze wsparcia publicznego. Każde nadużycie nie tylko naraża pojedyncze osoby na konsekwencje finansowe, ale również podważa zaufanie do systemu wsparcia publicznego i może utrudnić dostęp do pomocy osobom, które rzeczywiście jej potrzebują.

Eksperci radzą beneficjentom programu dokładne przechowywanie wszelkiej dokumentacji związanej z realizacją inwestycji, choćby długo po jej zakończeniu. W przypadku kontroli może to znacząco ułatwić wykazanie schematy przeprowadzonych działań i uniknięcie nieprzyjemnych konsekwencji.