Mikołajki: z Miry do współczesnego świętego Mikołaja

6 grudnia – Mikołajki – od pokoleń zajmują w polskiej tradycji ważne miejsce. Dziś kojarzą się głównie z drobnymi prezentami i gestami życzliwości. Jednak ich początki sięgają dużo dalej. Zwyczaj ten pochodzi z historii biskupa Mikołaja z Miry, znanego z dobroci i hojności.

Św. Mikołaj – biskup z Miry

Zanim w kulturze pojawił się św. mikołaj ubrany w czerwone szaty, trzymający ogromny wór z prezentami, istniał biskup z dalekiej Miry. To właśnie od niego zaczęła się historia zwyczaju obchodzonego 6 grudnia. Mikołaj urodził się w III wieku, około 270 roku, w Patras w Grecji. Pochodził z bogatej rodziny i był jedynakiem. Już od młodości wyróżniał się pobożnością i wrażliwością na biedę innych. Po śmierci rodziców dzielił się swoim majątkiem z potrzebującymi.

Około 300 roku został biskupem Miry (dzisiejsze Demre w Turcji). gwałtownie zdobył uznanie wiernych dzięki swojej dobroci i poświęceniu. Jedna z najbardziej znanych legend opowiada, iż Mikołaj potajemnie pomógł trzem córkom ubogiego szlachcica, wrzucając do ich domu sakiewki z pieniędzmi na posag.

Mawia się, iż Mikołaj dzięki swoim dobrym uczynkom dostał dar od Boga do czynienia cudów. Według podań potrafił ocalić rozbitków z morza, a choćby wskrzeszać zmarłych. Został patronem żeglarzy, rozbitków, sierot, wdów, a w niektórych krajach także szczęśliwych małżeństw i piekarzy.

Tradycja w Polsce

W Polsce pamięć o Świętym Mikołaju przetrwała w zwyczaju Mikołajek, które w zależności od regionu obchodzone są nieco inaczej. Między innymi w Poznaniu mikołaj wkłada prezenty do czystego obuwia, a jeżeli takiego nie znajdzie, pozostawia „zgniłą pyrę”. Jeden element pozostaje jednak wspólny dla wszystkich tradycji – oczekiwanie na drobne upominki. Najmłodsi zwykle czekają na nie rano, choć na Śląsku i Kaszubach prezenty rozdaje się już dzień wcześniej wieczorem, układając je pod poduszką. Święty mikołaj nie zapomina o szkołach i przedszkolach – odwiedza je odziany w strój biskupa, rozdając najmłodszym słodkie upominki i wysłuchując ich życzeń. Często zdarza się, iż przy nim obecni są mali pomocnicy – aniołki, elfy, a choćby diabełki.

Współczesny wizerunek Mikołaja

Kultowy dziś wizerunek uśmiechniętego staruszka ubranego na czerwono zajął miejsce legendarnej postaci Świętego Mikołaja, biskupa Miry. Historyczny biskup nie jeździł saniami po niebie, pochodził z ciepłych krajów, a jego strój znacznie różnił się od współczesnego wizerunku mikołaja. Mimo to jego życie i czyny – pomoc biednym, dzielenie się majątkiem, nagradzanie dzieci – stały się podstawą dla kreacji dzisiejszego wizerunku świętego. Dobroć i chęć dzielenia się z innymi pozostają jego głównym symbolem w kulturze popularnej.