Nadciśnienie. Groźna choroba, której nie czuć

Czym jest ciśnienie tętnicze?

Ciśnienie tętnicze to siła, z jaką krew naciska na ściany naczyń krwionośnych. Jego wartość zmienia się w cyklu pracy serca:

• ciśnienie skurczowe – to najwyższa wartość ciśnienia, występująca w momencie skurczu serca, gdy krew zostaje wypompowana do tętnic;
• ciśnienie rozkurczowe – najniższa wartość ciśnienia, odnotowywana w fazie rozkurczu serca, gdy serce napełnia się krwią.

Prawidłowe ciśnienie tętnicze jest najważniejsze dla zdrowia. Zapewnia odpowiedni przepływ krwi, natlenienie narządów oraz dostarcza składników odżywczych.

Jakie są aktualne normy ciśnienia krwi?

Według Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT) i Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego (PTK), ciśnienie tętnicze:

• optymalne: poniżej 120/70 mmHg;
• podwyższone: 120–139/70–89 mmHg.

Kiedy mówimy o nadciśnieniu?

Nadciśnienie tętnicze diagnozuje się, gdy wartości przekraczają:

• 140/90 mmHg – w pomiarach gabinetowych
• 135/85 mmHg – w pomiarach domowych
• 130/80 mmHg – w całodobowym monitorowaniu ciśnienia tętniczego.

Wyróżniamy dwa główne typy nadciśnienia:

• nadciśnienie pierwotne (samoistne) – jego przyczyna nie jest do końca znana i stanowi ponad 90% przypadków
• nadciśnienie wtórne – spowodowane innymi chorobami lub czynnikami, takimi jak: ostry stres, cukrzyca, choroby nerek, bezdech senny, choroby hormonalne, np. hiperaldosteronizm, zespół Cushinga, zaburzenia tarczycy, zwężenie aorty.

W Polsce nadciśnienie tętnicze ma blisko 11 milionów dorosłych. Najwięcej chorych jest w wieku 55-74 lata.

– Wiele osób przez lata nie zdaje sobie sprawy z problemu, aż do momentu wystąpienia poważnych powikłań, takich jak zawał serca czy udar. Regularne pomiary ciśnienia są więc kluczowe, aby wcześnie wykryć chorobę i zapobiec jej konsekwencjom – podkreśla prof. dr hab. n. med. Robert Gil, kardiolog, prezes Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego.

Niepokojące objawy, które mogą świadczyć o zaawansowanym stadium nadciśnienia lub jego powikłaniach, to: silny, nagły ból głowy połączony z zaburzeniami widzenia (mroczki, podwójne widzenie), omdlenia, duszność, ból w klatce piersiowej. Wystąpienie takich dolegliwości wymaga pilnej konsultacji lekarskiej.

Jak nasz styl życia wpływa na ciśnienie krwi?

Zdrowe nawyki mają bardzo duży wpływ na nasze ciśnienie krwi i ogólny stan zdrowia. Badania pokazują, iż odpowiednie zmiany w codziennym życiu, mogą znacznie obniżyć ciśnienie tętnicze i zmniejszyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

W niektórych przypadkach zmiana stylu życia pozwala uniknąć konieczności stosowania leków. Jednak choćby jeżeli farmakoterapia jest konieczna, zdrowe nawyki stanowią podstawę skutecznego leczenia i profilaktyki nadciśnienia. Dlatego już dziś:

• ogranicz spożycie soli – nadmiar sodu podnosi ciśnienie;
• postaw na regularną aktywność fizyczną – co najmniej 30 minut ruchu dziennie;
• unikaj siedzącego trybu życia – staraj się robić częste przerwy w pracy biurowej;
• zredukuj masę ciała – nadwaga to jeden z głównych czynników ryzyka;
• zadbaj o zdrową dietę – bogatą w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty i zdrowe tłuszcze;
• pij 2-3 litry wody dziennie.

– Modyfikacja stylu życia to najprostszy sposób uchronienia się przed następstwami nadciśnienia tętniczego – zaznacza prof. dr hab. n. med. Robert Gil. – Należy uświadomić sobie, iż nie tylko otyłość, ale już nadwaga są uznanymi czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego jak również rozwoju nadciśnienia, dlatego redukcja masy ciała może zapobiegać lub wręcz leczyć tę coraz bardziej powszechną chorobę. Nie od dziś wiadomo, iż w najprostszy sposób redukcji masy ciała może być osiągnięty poprzez dietę niskokaloryczną i regularne ćwiczenia fizyczne. Warto pamiętać, iż kilogram utraconej masy ciała przyczynia się do spadku ciśnienia skurczowego i rozkurczowego o około 1 mmHg, a regularne ćwiczenia fizyczne obniżają ciśnienie tętnicze o 4-9 mmHg.

Jak dieta wpływa na nadciśnienie?

Zdrowa dieta jest jednym z najważniejszych czynników w profilaktyce i leczeniu nadciśnienia tętniczego. adekwatnie dobrane produkty mogą pomóc obniżyć ciśnienie krwi, podczas gdy inne mogą je podnosić, zwiększając ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Produkty, które pomagają w obniżeniu ciśnienia:

• warzywa i owoce bogate w potas, np. fasola, groch, soja, szpinak, brokuły, marchew, ziemniaki, buraki, pomidory, morele, banany, wiśnie, brzoskwinie, truskawki, pomarańcze, śliwki;
• pełnoziarniste produkty, np. otręby, pieczywo razowe, graham, makaron pełnoziarnisty, kasza gryczana, jaglana, jęczmienna, komosa ryżowa, ryz brązowy;
• chude białko, np. drób, ryby, twaróg, jajka;
• zdrowe tłuszcze, np. oliwa z oliwek, awokado, orzechy, tłuste ryby.

Produkty, które mogą podnosić ciśnienie:

• sól i produkty wysokoprzetworzone – nadmiar sodu zatrzymuje wodę w organizmie i zwiększa ciśnienie krwi;
• tłuszcze nasycone i tłuszcze trans – znajdujące się w fast foodach i przetworzonych produktach mogą prowadzić do miażdżycy;
• cukier i słodzone napoje – nadmiar cukru sprzyja otyłości, która jest czynnikiem ryzyka nadciśnienia;
• alkohol – jego nadmierne spożycie może prowadzić do skoków ciśnienia i uszkodzenia naczyń krwionośnych.

Dieta DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) wspiera walkę z nadciśnieniem:

• to najlepiej przebadana dieta pomagająca obniżyć ciśnienie krwi;
• opiera się na warzywach, owocach, produktach pełnoziarnistych i niskotłuszczowym nabiale;
• ogranicza tłuszcze nasycone, cukry i sól.

Dieta DASH opiera się na produktach o jak najmniejszym stopniu przetworzenia. W codziennym menu jest dużo warzyw i owoców, pełnoziarniste produkty zbożowe, niskotłuszczowe produkty nabiałowe, tłuszcze pochodzenia roślinnego, tj. oleje roślinne, awokado, orzechy, nasiona i pestki. Należy jeść więcej ryb, będących dobrym źródłem kwasów tłuszczowych omega 3 oraz witaminy D. Ważnym składnikiem DASH są rośliny strączkowe, które stanowią doskonały zamiennik mięsa i jego przetworów. Tak dobrane produkty gwarantują jedzenie bogate m.in. w błonnik, wapń, potas, magnez, witaminy z grupy B, antyoksydanty oraz jedno – i wielonienasycone kwasy tłuszczowe.

Ograniczenie spożycia czerwonego mięsa oraz drobiu, słodyczy i napojów zawierających cukier, wysoko przetworzonych produktów (tj. np. dania typu instant), słodkich i słonych przekąsek – to mniejsza ilość nasyconych kwasów tłuszczowych, izomerów trans, tłuszczu ogółem, cholesterolu oraz soli i cukrów prostych.

Jakie są skutki nieleczonego nadciśnienia?

Nieleczone nadciśnienie tętnicze stopniowo uszkadza narządy wewnętrzne i zwiększa ryzyko poważnych chorób, takich jak:

• zawał serca – wysokie ciśnienie uszkadza ściany naczyń krwionośnych i przyspiesza rozwój miażdżycy, co może prowadzić do niedokrwienia serca i zawału;
• udar mózgu – nadciśnienie może prowadzić zarówno do udaru niedokrwiennego (spowodowanego zakrzepem), jak i krwotocznego (pęknięcie naczynia w mózgu);
• niewydolność serca – serce zmuszone do pracy pod wysokim ciśnieniem staje się osłabione i może przestać skutecznie pompować krew;
• przewlekła choroba nerek – nadciśnienie uszkadza naczynia krwionośne nerek, co prowadzi do ich niewydolności;
• uszkodzenie wzroku (retinopatia nadciśnieniowa) – nadciśnienie może powodować zmiany w naczyniach krwionośnych siatkówki oka, prowadząc do zaburzeń widzenia, a choćby ślepoty;
• miażdżyca tętnic obwodowych – zwężenie tętnic w kończynach może prowadzić do ich niedokrwienia, a w skrajnych przypadkach do konieczności amputacji.

Regularne kontrolowanie ciśnienia i wdrożenie skutecznego leczenia pozwala znacząco zmniejszyć ryzyko tych powikłań.

ChUK – program, w którym zakocha się twoje serce

Najczęstszymi chorobami układu krążenia są: nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca (na czele z zawałem), wady zastawkowe serca, niewydolność serca, żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. miażdżyca tętnic obwodowych, zaburzenia rytmu serca (w tym migotanie przedsionków).

– Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów na świecie (ponad 30%), znacznie wyprzedzając nowotwory. W Polsce są pierwszą przyczyną zgonów (ponad 40%) – zaznacza prof. dr hab. n. med. Tomasz Hryniewiecki, kierownik Kliniki Wad Zastawkowych Serca w Narodowym Instytucie Kardiologii.

Program Profilaktyki Chorób Układu Krążenia (ChUK) – dzięki niemu Twoje serce będzie biło dłużej.

Nie potrzebujesz skierowania. Wystarczy, iż zgłosisz się do swojej przychodni podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Każda placówka POZ realizuje program ChUK. Badania finansuje Narodowy Fundusz Zdrowia.

Program ChUK jest dla Ciebie

• jeśli masz od 35 do 65 lat,
• nie masz rozpoznanej: cukrzycy, przewlekłej choroby nerek, rodzinnej hipercholesterolemii, choroby układu krążenia (nie wszystkie choroby układu choroby krążenia wykluczają z udziału w programie – zapytaj swojego lekarza lub pielęgniarkę POZ), nie korzystałeś z badań w ramach tego programu w ciągu ostatnich 5 lat.

Lekarz lub pielęgniarka POZ przeprowadzi z Tobą wywiad oraz sprawdzi ciśnienie tętnicze krwi, zmierzy BMI, czyli indeks masy ciała, pokieruje na badania krwi: stężenie cholesterolu całkowitego; LDL-cholesterolu; HDL-cholesterolu; trójglicerydów; glukozy.

Masz wyniki? Na tej podstawie lekarz lub pielęgniarka POZ oceni, jak duże jest ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia oraz przekaże dalsze zalecenia.

W 2023 r. z programu ChUK skorzystało ponad 570 tys. pacjentów.

Dzięki programowi ChUK zyskasz:

• bezpłatne badania bez skierowania,
• praktyczną wiedzę, jak zapobiegać chorobom układu krążenia,
• ocenę Twojego zdrowia. W przypadku wykrycia choroby: dostaniesz skierowanie na dodatkowe badania, rozpoczniesz leczenie u lekarza specjalisty.

Na podstawie materiałów dostępnych na stronie nfz.gov.pl

***

Odważne komentarze, unikalna publicystyka, pasjonujące reportaże i rozmowy – czytaj w najnowszym numerze tygodnika „O!Polska”. Do kupienia w punktach sprzedaży prasy w regionie oraz w formie e-wydania