Nie tylko ucho pływaka. Zagrożenia kąpielisk

[artykuł sponsorowany, tekst powstał przy współpracy z Marmed – aparaty słuchowe i badanie słuchu, Końskie ul. Spółdzielcza 16] Wakacje i towarzysząca im słoneczna pogoda sprzyjają aktywności na świeżym powietrzu, zwłaszcza kąpielom w jeziorach, morzu czy na miejskich basenach otwartych. Niestety, taka forma wypoczynku może przynieść nie tylko mnóstwo euforii i frajdy, ale również pewne problemy zdrowotne. Sprawdź, na co warto zwrócić uwagę, aby wakacyjne kąpiele nie skończyły się chorobą, a jeżeli pojawią się różne dolegliwości – jak najszybciej na nie zareagować.

Czym jest ucho pływaka?
Uchem pływaka potocznie nazywa się ostre, rozlane zapalenie ucha zewnętrznego (OEAD). Szacuje się, iż choćby co dziesiąta osoba przynajmniej raz w życiu przechodzi ten stan zapalny. Najwięcej zachorowań odnotowuje się latem – aż 80% przypadków. OEAD najczęściej dotyka dzieci w wieku 5–14 lat. Charakteryzuje się zapaleniem skóry przewodu słuchowego, które może obejmować także małżowinę uszną i błonę bębenkową.

Objawy ucha pływaka

W przebiegu ostrego zapalenia ucha zewnętrznego pojawiają się objawy takie jak:

• ból ucha (często nasilony przy ucisku na skrawek),

• świąd,

• uczucie pełności w uchu,

• przewodzeniowe upośledzenie słuchu.

W większości przypadków OEAD występuje jednostronnie. W przypadku infekcji grzybiczej świąd może być bardziej nasilony, a zakażenie drożdżakami objawia się obecnością białej wydzieliny w przewodzie słuchowym.

Ucho pływaka – przyczyny

Najczęstszą przyczyną OEAD są bakterie – głównie Pseudomonas aeruginosa i Staphylococcus aureus. Część przypadków ma charakter grzybiczy i jest wywoływana przez gatunki Candida i Aspergillus.

Dlaczego właśnie latem dochodzi do większej liczby zakażeń i wiąże się je z kąpielami w otwartych zbiornikach wodnych i basenach? Zmiana pH w kanale słuchowym sprzyja namnażaniu chorobotwórczych drobnoustrojów, które normalnie nie mają takich warunków do rozwoju dzięki kwaśnemu odczynowi tego środowiska.

Dodatkowo predyspozycję do wystąpienia OEAD mają niektóre osoby, zwłaszcza dzieci i młodzi dorośli – m.in. z powodu wąskiego przewodu słuchowego, łojotokowego zapalenia skóry, atopii, łuszczycy, cukrzycy, niewydolności nerek lub stosowania leczenia immunosupresyjnego. Wszystko to sprzyja zwiększonej zapadalności na OEAD latem.

Rozpoznanie ucha pływaka

Rozpoznanie OEAD opiera się na obecności charakterystycznych objawów klinicznych oraz wynikach badania otoskopowego. Ważne jest zebranie dokładnego wywiadu, który pozwala ustalić czynniki istotne dla leczenia – m.in. przebyte choroby uszu, obecność perforacji błony bębenkowej, cukrzycy, niedoborów odporności czy leczenia radioterapią. Przykładowo, przy perforacji błony bębenkowej przeciwwskazane jest stosowanie kropli zawierających aminoglikozydy, dlatego zebranie tych informacji od pacjenta jest kluczowe.

W przypadku łagodnego i umiarkowanego OEAD nie ma konieczności wykonywania posiewu przed rozpoczęciem leczenia, chyba iż dotyczy to pacjentów z obniżoną odpornością – np. chorych na AIDS lub leczonych immunosupresyjnie.

W procesie diagnostycznym ważna jest również diagnostyka różnicowa, w celu wykluczenia ostrego zapalenia ucha środkowego, czyraka przewodu słuchowego, wyprysku kontaktowego czy półpaśca usznego. Dodatkowo można oczyścić przewód słuchowy pod mikroskopem z zalegających złogów i wydzielin – poprawia to skuteczność leczenia oraz ułatwia postawienie trafnej diagnozy.

Leczenie ucha pływaka

Leczenie OEAD zwykle obejmuje terapię przeciwbólową. W zależności od nasilenia bólu stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne, paracetamol lub połączenie NLPZ z kodeiną. Równolegle stosuje się leczenie miejscowe – krople do ucha – co zapewnia niemal 100% skuteczność leczenia. Taka forma terapii ogranicza także działania niepożądane i ryzyko rozwoju oporności na antybiotyki.

Krople do uszu w leczeniu OEAD mogą zawierać gentamycynę, neomycynę, gramicydynę, polimyksynę lub cyprofloksacynę. Ta ostatnia jest bezpieczna choćby w przypadku perforacji błony bębenkowej. Leczenie trwa zwykle od 7 do 10 dni.

Na co jeszcze uważać na kąpielisku? Zakwit sinic

Wielu z nas słyszało o zakwitach sinic i związanych z tym zakazach kąpieli. To zjawisko niestety staje się coraz powszechniejsze, a jego występowaniu sprzyjają: brak falowania (słaby wiatr), obecność soli biogennych (fosforanów), brak opadów oraz wysoka temperatura, która w ostatnich dekadach systematycznie rośnie.

Jeśli kąpielisko zostało wyłączone z użytku z powodu obecności sinic, należy bezwzględnie przestrzegać zakazu kąpieli. Sinice wytwarzają toksyny (ok. 120 zidentyfikowanych metabolitów toksycznych), które unoszą się nie tylko w wodzie, ale również w powietrzu i mogą działać szkodliwie na człowieka przez skórę oraz układ oddechowy.

Działanie toksyn sinic na zdrowie człowieka

Metabolity sinic działają hepatotoksycznie – uszkadzają komórki wątroby (mikrocystyny, nodularyny). Już niewielkie ich ilości połknięte wraz z wodą, np. przez przypadkowe zachłyśnięcie się, mogą wywołać objawy takie jak biegunka, gorączka, wymioty, ostre uszkodzenie wątroby czy inne dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Długotrwała ekspozycja może prowadzić do przewlekłych zaburzeń trawiennych, a silne zatrucie – do wewnętrznych krwotoków, niewydolności wątroby, a choćby śmierci.

Sinice produkują także neurotoksyny, np. anatoksynę-a, która zakłóca funkcjonowanie układu nerwowo-mięśniowego. Objawy takie jak drżenie mięśni, zaburzenia równowagi, a w ciężkich przypadkach – niedotlenienie mózgu, konwulsje i zgon, mogą pojawić się już krótko po kontakcie z toksyną.

Dermatotoksyny z kolei powodują objawy skórne – swędzenie, pieczenie, zaczerwienienie i obrzęk – które mają łagodniejszy charakter niż wcześniej opisane zatrucia.

Zakwit sinic – jak się chronić?

W przypadku zakwitu sinic należy unikać kontaktu zarówno z sinicowym kożuchem, jak i samą wodą, która zmienia barwę i zapach. Nie wolno pozwalać zwierzętom na wchodzenie do takiej wody ani jej picie. Woda zanieczyszczona sinicami nie nadaje się również do podlewania roślin przeznaczonych do spożycia.

Inne zakażenia związane z kąpieliskami i basenami

Poza opisanymi zagrożeniami, w naturalnych akwenach możemy spotkać m.in. Legionella pneumophila, którą można zarazić się przez wdychanie aerozolu wodnego. Bakteria ta wywołuje infekcje układu oddechowego, w tym ciężkie zapalenie płuc.

Na kąpieliskach często obecny jest też gronkowiec złocisty – szczególnie niebezpieczny przy uszkodzeniach skóry (rany, otarcia), gdyż może prowadzić do czyraków, liszajca, zapaleń uszu i oczu.

W wodach mogą znajdować się także bakterie i pasożyty powodujące infekcje intymne, np. Chlamydia trachomatis oraz rzęsistek pochwowy. Zakażenie chlamydią bywa bezobjawowe, choć może prowadzić do zapalenia szyjki macicy. Rzęsistek objawia się świądem, pieczeniem oraz pienistymi, nieprzyjemnie pachnącymi upławami. W obu przypadkach konieczna jest konsultacja lekarska i odpowiednie leczenie.

Zakażenia na kąpieliskach i basenach – jak ich uniknąć?

Choć lista zagrożeń może wydawać się długa i zniechęcająca, nie oznacza to, iż należy całkowicie rezygnować z kąpieli czy plażowania. Wystarczy przestrzegać kilku prostych zasad:

• Korzystaj wyłącznie ze sprawdzonych, strzeżonych kąpielisk – aktualne informacje znajdziesz w serwisach Głównego Inspektoratu Sanitarnego.

• Przed wejściem do wody i po wyjściu weź dokładny prysznic, pamiętając o umyciu małżowiny usznej.

• Noś klapki, poruszając się po basenie i korzystając ze wspólnych przestrzeni.

• Nie dziel się przedmiotami osobistego użytku (np. ręcznikami).

• Z otwartymi ranami i zadrapaniami nie należy wchodzić do wody – poczekaj, aż się zagoją.

Tekst powstał przy współpracy z Marmed – aparaty słuchowe i badanie słuchu, Końskie ul. Spółdzielcza 16, telefon: 572 707 686

Bibliografia:

• Hassman-Poznańska, E., Dzierżanowska, D., Poznańska, M. Ostre zapalenie ucha zewnętrznego. Pol Otorhino Rev 2014; 3(2)

• Pokorna-Kałwak, D., Jazienicka-Kiełb, A. Stany zapalne uszu u dzieci. Leczenie wspomagające przy antybiotykoterapii. Lekarz POZ 1/2023

• GIS. Opracowanie na temat przyczyn występowania i zagrożeń wynikających z obecności potencjalnie toksycznych cyjanobakterii (sinic) w wodzie. Dostęp: 25.07.2024, https://www.gov.pl/attachment/8b3ae861-f1ec-46a8-89b9-20b02440b157

artykuł sponsorowany