Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD)

Wątroba jest największym gruczołem w organizmie człowieka. Jej funkcję można określić jako centralne laboratorium ustroju.

Rola wątroby

Wątroba jest między innymi magazynem substancji energetycznych oraz witamin, produkuje żółć biorącą udział w trawienia tłuszczów, produkuje białka niezbędne do krzepnięcia krwi, a także neutralizuje toksyny, degraduje hormony, bierze udział w przemianie leków. Mało znaną, a niezwykle istotną funkcją wątroby jest jej udział w procesach immunologicznych: np. niszczy rozpadające się fragmenty komórek, wirusy, bakterie, grzyby.

Komórki żerne czyli makrofagi, biorące udział w tym procesie wydzielają substancje niezbędne do prawidłowej odpowiedzi odpornościowej organizmu. Niezwykle ciekawym odkryciem ostatnich lat jest dokładne poznanie składu flory jelitowej określanej jako mikrobiota, której składniki wchodzą w ciągłe interakcje z komórkami odpornościowymi, w tym również wewnątrzwątrobowymi. Opisano tzw. oś wątrobowo-jelitową. Jej prawidłowe funkcjonowanie chroni liczne narządy przed toksynami bakteryjnymi, w tym mózg.

Z powyższego opisu wynika, jak niezwykłą rolę pełni wątroba w prawidłowym funkcjonowaniu naszego organizmu, a zniszczenie jej struktury może mieć daleko idące konsekwencje zdrowotne.

Niestety, mało kto wie, iż w społeczeństwach wysokorozwiniętych, czyli między innymi w Polsce co 3-4 osobę dotyka problem określany mianem niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby (NAFLD). Choroby, która tląc się latami bezobjawowo może upośledzać funkcję tego kluczowego dla organizmu narządu, powodując w skrajnych przypadkach powstanie marskości, a choćby pierwotnego raka wątroby.

Przyczyny NAFLD

Główną przyczyną NAFLD jest wysokokaloryczna dieta bogata w węglowodany. Przykładem takich produktów są:

• soki owocowe,
• słodkie napoje gazowane,
• słodycze,
• dżemy wysoko słodzone,
• produkty na bazie mąki pszennej.

Drugi składnik szkodliwy to tłuszcze nasycone trans znajdujące się np. w:

• pożywieniu typu fast food,
• produktach cukierniczych tj. drożdżówki, pączki.

Taka dieta łącznie z małą aktywnością fizyczną prowadzi do nadwagi i otyłości, zwłaszcza trzewnej, głównej przyczyny stłuszczenia wątroby.

Innymi czynnikami ryzyka oprócz otyłości są między innymi:

• cukrzyca typu 2,
• zaburzenia gospodarki lipidowej (wysokie trójglicerydy, niskie stężenie “dobrego cholesterolu”),
• nadciśnienie tętnicze,
• niedoczynność tarczycy,
• zespół policystycznych jajników,
• niedoczynność przysadki,
• obturacyjny bezdech senny.

Diagnostyka NAFLD

Choroba przebiega zwykle bezobjawowo. Może występować:

• zmęczenie,
• osłabienie,
• uczucie dyskomfortu w prawym podżebrzu.

Najczęściej jednak rozpoznanie jest przypadkowe, np. podczas badania USG jamy brzusznej wykonywanego z innego powodu lub na podstawie badań krwi (podwyższenie aktywności “enzymów wątrobowych”).

Przy podejrzeniu NASH lekarz może skierować pacjenta na bardziej szczegółowe badania laboratoryjne oraz nieinwazyjne badania obrazowe tj. elastografia dynamiczna np. aparatem FibroScan, w szczególnych przypadkach rezonans magnetyczny. W badaniach tych najważniejsze jest ustalenie czy proste stłuszczenie wątroby nie przeszło w stan zapalny z następowym włóknieniem miąższu. Jedną z metod oceny ryzyka zwłóknienia jest wykorzystanie kalkulatorów do wyliczeń opartych na wskaźnikach biochemicznych, czy wynikach fibroskanu. Złotym standardem diagnostycznym jest biopsja (jedyna pewna metoda odróżnienia NAFL od NASH), ale ze względu na wysoki koszt procedury, niską dostępność, inwazyjność zabiegu i mocno ograniczoną możliwość farmakoterapii NASH zarezerwowana jest ona do wybranych przypadków.

Najbardziej rozbudowana diagnostyka NASH jest w tej chwili oferowana w ramach badań klinicznych, które są skierowane na znalezienie leków hamujących lub odwracających stan zapalny wątroby, a także takich, które mogły by wpływać na zahamowanie procesu włóknienia.

Leczenie NAFLD

Możliwości terapii stłuczeniowego zapalenia wątroby są bardzo ograniczone, ponieważ nie ma w tej chwili leków, które były by skuteczne i bezpieczne w leczeniu NASH. Natomiast wiadomo, iż redukcja masy ciała ma udowodniony wpływ na przebieg tej choroby dlatego przede wszystkim rekomenduje się zmianę stylu życia czyli włączenie diety np. śródziemnomorskiej o zmniejszonej kaloryczności oraz zwiększenie aktywności fizycznej. Mało kto wie, iż istnieje dużo przypraw i naturalnych produktów, których spożywanie korzystnie wpływa na stłuszczoną wątrobę. Jest to np.:

• czosnek,
• imbir,
• kurkuma,
• zielone warzywa liściaste,
• orzechy,
• siemię lniane,
• czarnuszka,
• oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia (spożywana na zimno).

Przyjazne dla wątroby jest też picie:

• zwykłej wody,
• zielonej herbaty,
• także kawy (oczywiście bez cukru)

Zaobserwowano, iż u chorych otyłych do zmniejszenia stłuszczenia wątroby może wystarczyć redukcja masy ciała o 3-5%, do poprawy zmian zapalnych i włóknienia 7-10%. U chorych z NASH i otyłością olbrzymią rozważa się czasami operację bariatryczną. Równolegle niezbędne jest również adekwatne leczenie towarzyszących zaburzeń metabolicznych czyli m.in. dążenie do dobrej kontroli cukrzycy i zaburzeń lipidowych. W chwili obecnej trwa wiele badań klinicznych, których celem jest zarejestrowanie i wprowadzenie do aptek bezpiecznych i skutecznych leków w tym wskazaniu. Jednak na tym etapie leki te są dostępne tylko uczestnikom badań klinicznych, którzy po przeprowadzonej szczegółowej i nowoczesnej diagnostyce zakwalifikują się do udziału.

Bibliografia:

Wątroba – budowa i funkcje | Gastrologia – www.mp.pl,

Interna Szczeklika Mały Podręcznik 2020/21 Medycyna Praktyczna Wydanie XII,

https://www.youtube.com/embed/fRHJ7IaPKeI.

Artykuł informacyjny Centrum Medycznego Synexus

Autor: dr Ewa Czernecka – lekarz chorób wewnętrznych, specjalista medycyny rodzinnej, Centrum Medyczne Synexus

Foto: Freepik

gazeta Mieszkaniec, Warszawski Lokalny Portal Informacyjny Mieszkaniec, warszawskie informacje