Polacy spoczywają na najsłynniejszych cmentarzach Paryża: Pere-Lachaise i Montmartre

Polskie groby historyczne i miejsca pamięci znajdują się na najsłynniejszym cmentarzu Paryża – Pere-Lachaise, gdzie spoczywa m.in. Fryderyk Chopin, a także na cmentarzu Montmartre, przy alejce noszącej nazwę Alei Polaków. Główna polska nekropolia we Francji mieści się zaś w podparyskim Montmorency.

Jak poinformowała PAP Agnieszka Kozińska-Makowska, Kierownik Wydziału Konsularnego i Polonii Ambasady RP w Paryżu, przedstawiciele ambasady (konsulowie oraz pracownicy konsulatu i attachatu) 1 listopada składają wieńce na polskich grobach, zachowując pamięć o Polakach pochowanych we Francji. Dyplomaci odwiedzili 31 października i 1 listopada cmentarze: Montmartre, Montmorency, Montparnasse, Maisons-Laffite i Pere-Lachaise.

Na Pere-Lachaise, założonym na początku XIX wieku, wśród grobów sławnych osobistości francuskich i wybitnych cudzoziemców, znajduje się ponad 470 polskich grobów, w tym prawie 130 grobów historycznych. Takie dane liczbowe podaje Towarzystwo Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji.

Spoczywają tam m.in.: pisarka Klementyna Hoffmanowa, gen. Józef Wysocki (uczestnik dwóch polskich powstań i Wiosny Ludów), Maria Walewska (w grobowcu rodziny Ornano), a także syn Walewskiej i cesarza Napoleona – Aleksander Colonna-Walewski, jak również – żona Honoriusza Balzaka – Ewelina Hańska. Jarosław Dąbrowski, uczestnik Komuny Paryskiej, upamiętniony jest symbolicznie na Murze Komunardów (na cześć rozstrzelanych uczestników Komuny).

Najbardziej znany grobowiec – Fryderyka Chopina – należy do najczęściej odwiedzanych przez turystów. Na Pere-Lachaise, nekropolii prestiżowej od lat 30. XIX wieku, znaleźć też można groby z nazwiskami arystokratycznych rodzin polskich: Druckich-Lubeckich, Rzewuskich, Lubomirskich, Czartoryskich.

W 2006 roku odsłonięty został na Pere-Lachaise, w Alei Kombatantów Zagranicznych, pomnik w hołdzie Polakom poległym za Francję, ufundowany przez władze polskie. Jego autorami są Marek Moderau i architekt Jan Balga. Oddaje on hołd uczestnikom wojen napoleońskich, wojny francusko-pruskiej 1870-1871, kampanii 1940 we Francji i bitwy o Normandię w 1944 roku oraz walk o wyzwolenie Francji.

Na innej znanej nekropolii Paryża – cmentarzu Montmartre na północy miasta, leżącym u stóp wzgórza Montmartre, znajduje się 120 polskich grobów, w tym prawie 50 grobów historycznych. W tym miejscu pochówki polskie pojawiły się po powstaniu listopadowym; cmentarz wybrano ze względu na bliskość dzielnicy Batignolles, gdzie osiedlali się XIX-wieczni wychodźcy z Polski. Dziś wiele tych grobów mieści się w Alei Polaków (Avenue des Polonais). Ze względu na koszty emigrantów chowano w grobach zbiorowych; jako pierwszy z nich powstał grób „lelewelowski”, gdzie pochowany został Joachim Lelewel (jego szczątki przeniesiono w XX wieku do Wilna). Również na cmentarzu Montmartre znajduje się grobowiec Juliusza Słowackiego, którego prochy w 1927 roku przeniesiono na Wawel.

Specyfiką pochówków polskiej emigracji popowstaniowej w Paryżu były właśnie groby zbiorowe, tworzone w kwaterach wieczystych, gdzie spoczywało kilka bądź kilkanaście osób, a nad nimi wznoszono wspólny pomnik. Groby te – jak podkreśla Towarzystwo Ochrony nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi – „były sposobem na to, aby zachować zbiorowym wysiłkiem trwałą pamięć nie tylko o wydarzeniach, ale i o osobach, ktore poświęcając dla sprawy narodowej wszystko, żyły i zmarły na emigracji, po wielekroć w ubóstwie”. W tych grobach spoczęli posłowie na Sejm, członkowie Rządu Narodowego, działacze polityczni, dowódcy, ale także prości żołnierze. Wielka Emigracja upamiętniła ich na Montmartre zgodnie z dewizą wyrażoną na jednym z grobów zbiorowych: „Exules Poloni Memoriae Suorum (Wygnańcy Polscy Pamięci Swoich)”.

Za nekropolię narodową polskiej emigracji we Francji uważany jest położony w Montmorency pod Paryżem cmentarz Champeaux. W Montmorency zamieszkali na starość nestorzy Wielkiej Emigracji: gen. Karol Kniaziewicz i pisarz Jan Ursyn Niemcewicz, których odwiedzali, przyjeżdżając z Paryża, ich towarzysze broni (a także Adam Mickiewicz czy Chopin). Po śmierci obaj zostali pochowani w tamtejszym kościele, zaś cmentarz na miejsce spoczynku wybrali kolejni Polacy – byli żołnierze napoleońscy, pisarze, artyści. Tu spoczęli działacze obozu Hotel Lambert, Adam Mickiewicz (którego szczątki przeniesiono w 1890 roku na Wawel, ale pozostał grób rodzinny); Cyprian Kamil Norwid (w mogile zbiorowej).

Stopniowo na Montmorency pojawiały się kolejne polskie groby – przedstawicieli inteligencji, działaczy emigracyjnych, duchownych, artystów. W XX wieku tu spoczęli uczestnicy działań wojennych i emigranci polityczni. Wśród znanych osobistości pochowanych w Montmorency są: gen. Kazimierz Sosnkowski, malarze: Olga Boznańska i Tadeusz Makowski, pisarz Aleksander Wat, a także brat Józefa Piłsudskiego – Bronisław Piłsudski. Według danych Towarzystwa Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi w Montmorency znajduje się prawie 280 polskich grobów.

Na cmentarzu Montparnasse, w południowej części Paryża, znajduje się zbiorowy grób weteranów powstań listopadowego i styczniowego oraz innych walk niepodległościowych. Mniejsze cmentarze w Paryżu, które kryją polskie groby, to cmentarze w dzielnicach Batignolles i Passy. W podparyskim Le Mesnil-le-Roi (koło Maisons-Laffite) znajdują się groby twórców „Kultury” paryskiej: Jerzego Giedroycia, Józefa Czapskiego, Zofii i Zygmunta Hertzów. (PAP)