Świętokrzyska Kolejka Wąskotorowa „Ciuchcia Ponidzie”

2 tygodni temu

Zdjęcie: 3.08.2025. Motkowice. Świętokrzyska Kolejka Wąskotorowa „Ciuchcia Ponidzie” / Fot. Robert Felczak - Radio Kielce

Historia powstania Kolei Jędrzejowskiej sięga I wojny światowej, początkowo były to linie frontowe (Rollbahn) C.K. Armii budowane od końca 1914 roku. W lutym 1915 roku wojska austriackie dla potrzeb militarnych wybudowały pierwszy odcinek polowej linii wąskotorowej od Jędrzejowa do dzisiejszych Motkowic. W maju 1915 roku trwały prace przy budowie tymczasowych mostów na Nidzie, które istnieją do dziś. Po cofnięciu się frontu austriacko-rosyjskiego znad rzeki Nidy rozpoczęto budowę dalszego odcinka linii do Hajdaszka, Sędziejowic i Chmielnika, a następnie przez Raków Opatowski do Bogorii. Łączna długość tej kolei wynosiła 86 km, niemal równolegle powstały odcinki Miechów – Węchadłów – Działoszyce, Kocmyrzów – Posądza.

W 1917 roku czynne już były kolejki na odcinku Kije – Pińczów – Michałów – Koniecmosty – Opatowiec oraz Staszów – Rytwiany – Pacanów – Szczucin, a w roku 1924 roku starostwo pińczowskie zbudowało odcinek linii od Pińczowa do Hajdaszka, gdzie łączyła się ona z kolejką jędrzejowską. Zarząd Pińczowskiej Kolei Wąskotorowej rozpoczął również pracę przy budowie linii od Pińczowa przez Wiślicę do Kazimierzy Wielkiej, zasadniczym celem i przeznaczeniem połączonych kolei był przewóz płodów rolnych, buraków, wysłodków, cukru, węgla, gipsu, drewna z wyrębu lasów, obsługę młynów, tartaków, gorzelni, kamieniołomów i lokalnych cegielni. Ważnym zadaniem kolei był także przewóz pasażerów pomiędzy wioskami i miastami, wynikający z braku w tym regionie dróg bitych.

Znaczenie przewozów pasażerskich jeszcze bardziej wzrosło w czasie okupacji niemieckiej. W dużej mierze z przejazdów koleją korzystały grupy organizacji podziemnych działających na terenie Kielecczyzny, dzięki współpracy ze służbą liniową kolei, która składała się wyłącznie z polskiego personelu. Na przełomie lat 1950/1951 roku rozpoczęto przekuwanie całej sieci torów kolei z szerokości 600 mm na 750 mm. W 1951 roku wprowadzono parowozy Px48 i Px49 produkcji polskiej z Chrzanowa. Przełom lat 60. i 70. XX wieku to wprowadzanie lokomotyw spalinowych z serii Lxd2, a w latach 70-tych transporterów do przewozu wagonów normalnotorowych.

Największe przewozy pasażerskie i towarowe zanotowano w 1966 roku. Później następował systematyczny ich spadek. Sukcesywnie zawieszano kursy pociągów pasażerskich, ograniczano ruch towarowy. 1 lutego 1993 roku kursowanie pociągów zostało zawieszone. Z powodu zainteresowania turystów utworzono natomiast specjalny wąskotorowy pociąg turystyczny „Ciuchcia Express Ponidzie” po bardzo okrojonej trasie, która początkowo odbywała się na linii Jędrzejów – Wiślica, jednak po katastrofalnej powodzi w 1997 roku została skrócona do Pińczowa.

Po restrukturyzacji PKP w 2001 roku zawieszono kursowanie wszystkich kolejek w Polsce. W 2002 roku po wielu staraniach kolejkę przejęły lokalne samorządy. Ruch znów ożył, a w 2007 roku uruchomiono powtórnie połączenie do Stawian Pińczowskich, zaś w 2008 roku pierwszy i jak dotąd ostatni pociąg dotarł w XXI wieku do stacji Sędziejowice.