To wydarzenie na skalę kraju! Mazowsze świętuje 500-lecie. Sprawdź, co się będzie działo!

Wystawy, korowody, warsztaty walk rycerskich i publikacje – to tylko część wydarzeń zaplanowanych na 2026 rok w całym województwie. Samorząd przy współpracy z instytucjami naukowymi i edukacyjnymi chce godnie uczcić 500-lecie włączenia Mazowsza do Królestwa Polskiego.

Już teraz ponad 100 szkół wzięło udział w żywych lekcjach historii pełnych gier i zabaw inspirowanych kulturą rycerską i dworską. realizowane są również prace Mazowieckiego Zespołu Badawczego Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk. Wyniki badań zostaną zaprezentowane podczas konferencji jesienią 2026 roku.

– Pięćsetna rocznica inkorporacji Mazowsza do Królestwa Polskiego to okazja, by przybliżyć dzieje tej części kraju i dynastii piastowskiej, która nią władała. Liczymy, iż nasze działania przyczynią się do rozwoju polskiej nauki i popularyzacji wiedzy o historii Mazowsza, szczególnie wśród młodszego pokolenia.

– mówił podczas konferencji w Płocku Adam Struzik, marszałek województwa mazowieckiego.

„Mazowsze dla Korony”

Projekt „Mazowsze dla Korony” to przedsięwzięcie prowadzone przez Muzeum Mazowieckie w Płocku. Obejmuje ono zajęcia edukacyjne, wystawy i badania naukowe poświęcone historii Księstwa Mazowieckiego.

– Mazowsze w dobie inkorporacji do Królestwa Polskiego można by stereotypowo postrzegać jako ubogą pannę, której trafiło się dobre zamążpójście – obrazowo porównuje Anna Salina, kierowniczka Mazowieckiego Zespołu Badawczego PAN.

Samorządowcy dodają, iż choć Mazowsze „nie miało soli, srebra, ołowiu czy węgla w posagu, było regionem urodziwym, walecznym i roztropnym”. Dzięki sprawnemu zarządzaniu książęca szkatuła bynajmniej nie świeciła pustkami – w przeciwieństwie do królewskiego skarbca.

Historia w szkołach

W ramach „Mazowieckiego Projektu Żywej Historii” uczniowie poznają dzieje regionu w nietypowy sposób. Młodsze klasy układają puzzle z mapą Mazowsza i odgrywają scenki z legend, a starsi uczniowie uczestniczą w debatach z alternatywną historią lub rozwiązują historyczne zagadki kryminalne. Całość uzupełniają gry i zabawy inspirowane średniowiecznym rycerstwem.

– Pokazujemy dzieciom historię, której nie znają. Często po raz pierwszy słyszą, iż region, w którym mieszkają, ma tak bogate książęce korzenie. Największe zainteresowanie budzą opowieści o pierwszym księciu Konradzie i ostatnich książętach, którzy zginęli w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach.

– mówi Daniel Sukniewicz, realizator projektu.

Wystawa plenerowa

Od marca 2025 roku przed Muzeum Mazowieckim w Płocku prezentowana jest wystawa plenerowa „Mazowsze dla Korony”. Na 80 planszach ukazano dzieje regionu, jego władców, proces inkorporacji oraz 15 historycznych ziem mazowieckich.

Wystawa odwiedza kolejne miasta – w tej chwili Garwolin i Zakroczym, a niedługo Płońsk, Mszczonów i Mińsk Mazowiecki. W 2026 roku otwarta zostanie również wystawa czasowa z katalogiem, prezentująca zabytki związane z dziedzictwem książęcego Mazowsza.

– realizowane są intensywne przygotowania do wystawy, której otwarcie zaplanowaliśmy na 10 września 2026 roku, jako kulminacyjny punkt jubileuszowych obchodów – zapowiada Leonard Sobieraj, dyrektor Muzeum Mazowieckiego.

Jak zdradza Sobieraj, muzeum prowadzi rozmowy z największymi instytucjami w kraju, m.in. Muzeum Narodowym w Krakowie, Zamkiem Królewskim na Wawelu, Muzeum Warszawy oraz muzeami w Pułtusku, Mławie, Ciechanowie i Liwie. – Efekty rozmów są bardzo obiecujące – dodaje.

Projekt badawczy

Mazowiecki Zespół Badawczy PAN realizuje projekt „Mazowsze w dobie inkorporacji do Królestwa Polskiego 1462–1526”. Historycy przygotowują publikacje poświęcone władcom Księstwa Mazowieckiego, społeczeństwu i elitom kulturalnym regionu.

Wyniki zostaną przedstawione na konferencji naukowej we wrześniu 2026 roku – dokładnie w rocznicę złożenia przez Sejm Księstwa Mazowieckiego przysięgi wierności królowi Zygmuntowi I Staremu.

Mazowsze w Królestwie Polskim

Przypomnijmy: dzisiejsze województwo mazowieckie zostało włączone do Korony w 1526 roku. Po rozbiciu dzielnicowym Mazowsze cieszyło się przez trzy stulecia pewną samodzielnością, a pod rządami książąt rozwijały się handel i rzemiosło. Powstały takie miasta jak Ciechanów, Czersk czy Liw z zamkami warownymi chroniącymi ludność.

Po bezpotomnej śmierci ostatnich książąt mazowieckich – Stanisława i Janusza III – księstwo na prawie lennym zostało włączone do Królestwa Polskiego.