Święto Zmarłych to czas, w którym w głowach dzieci pojawia się wiele trudnych pytań, na które my, dorośli, nie zawsze potrafimy odpowiedzieć. Temat śmierci, utraty bliskich osób, dbania o ich pamięć niesie ze sobą silne emocje, z którymi niektórzy próbują poradzić sobie unikając rozmowy. Jednak strata to naturalny fragment życia człowieka, nie da się od niej uciec – jedyne, co można zrobić, to ją oswoić. Oswajanie tematu śmierci ma różne oblicza.
Rodzice często nie wiedzą, jak powinny wyglądać rozmowy z dziećmi na trudne tematy. Wspólna wizyta na cmentarzu może być okazją, by wytłumaczyć dziecku zjawisko śmierci, a przy okazji opowiedzieć o członkach rodziny lub bliskich, którzy już odeszli. Fot. Archiwum WEMPomocna na pewno będzie tutaj szczerość – dopasowana oczywiście do wieku i możliwości percepcyjnych dziecka. Nie warto opowiadać, iż babcia poszła do innego miejsca albo wyjechała na wakacje. Mówmy prawdę. Szczerość w takich sytuacjach bardzo pomaga. Podobnie jak posługiwanie się faktami. Im prostszy, mniej złożony przekaz – tym lepiej.
Najczęściej pojęcie śmierci tłumaczymy najmłodszym jako coś nieodwracalnego, jako odejście kogoś ukochanego na zawsze. Warto jednak zapewnić dziecko, iż jeżeli tylko będzie nosił daną osobę w sercu, pamiętał o niej – to ona będzie cały czas gdzieś obok. Warto skupić się na najlepszych, najmilszych chwilach, jakie przeżywaliśmy z utraconą osobą. Istnieje bardzo dużo możliwości wyrażenia siebie w czasie przeżywania żalu po stracie. Głównym celem takich działań jest ułatwienie wyrażenia emocji, uwolnienie myśli i wspomnień o zmarłej nam osobie oraz symboliczne pożegnanie, jak i zarazem upamiętnienie jej.
Oto niektóre z nich:
- Popularnym sposobem wyrażania smutku z powodu śmierci bliskiej nam osoby jest na przykład pisanie listów czy rysowanie rysunków dla członków rodziny osoby zmarłej.
- Niektórzy decydują się na zasadzenie drzewka symbolizującego pamięć o zmarłym. Można również zasadzić kwiaty w ogródku czy w doniczce i poprosić dzieci o szczególną nad nimi opiekę. W przyszłości, gdy rośliny wzejdą, będzie to zachętą do ponownego, naturalnego powrotu do rozmowy o osobie, którą niedawno pożegnaliśmy.
- Innym pomysłem na pożegnanie się z bliską nam osobą może być doczepienie do balonu z helem karteczek z pozdrowieniami dla zmarłego, a następnie jego wypuszczenie.
- Dzieci mogą przygotować też specjalne przedstawienie, występ muzyczny, napisać piosenki czy wiersze na cześć zmarłego.
- Można posłuchać ulubionych piosenek zmarłego lub obejrzeć jego ulubiony film.
- Kolejnym pomysłem może być wspólne wspominanie zmarłego poprzez oglądanie związanych z nim zdjęć.
- Szczególnym rodzajem działania może być też zorganizowanie kwesty czy loterii fantowej, przeznaczonej na wsparcie stowarzyszenia osób chorujących na tę samą chorobę co zmarła osoba.
- Ciekawym upamiętnieniem zmarłego może być wykonanie tzw. „Kamyków pamięci”, które możemy zostawić w ulubionych miejscach bliskiej nam osoby, na przykład w parku, na plaży itp.
Pamiętajmy, iż żeby zetknąć się ze śmiercią, tak naprawdę nie musi odejść nikt z naszego najbliższego otoczenia. Dziecko ze śmiercią może spotkać się też w bajce, książce czy usłyszeć o niej od kogoś. Warto jednak od najmłodszych lat oswajać dzieci z kolejnymi etapami życia człowieka, uświadamiać kruchość istnienia i uczyć szacunku dla wszystkich żywego stworzenia. w tej chwili mamy dużo książek o tematyce przemijania, śmierci, które są dostosowane do różnych grup wiekowych. One bardzo fajnie tłumaczą różne kwestie, gdzie czasem nam brakuje słów. Szczególnie mogę tutaj polecić dwie pozycje.
Pierwsza to książka pod tytułem „Czas czarodziej” autorstwa: Isabel Minhos Martins, do której ilustracje wykonała Madalena Matoso. Jest to historia o przemijaniu, kończąca się pięknymi słowami: „I choć wszystko minie, nasi bliscy zawsze będą przy nas!”, bo miłość działa poza czasem.
Drugą pozycją godną polecenia jest książka pt. „Wdzięczny kwiat”, którą napisali Sarolta Szulyovszky i Luca Morandini, a zilustrowała Sarolta Szulyovszky. „Wdzięczny kwiat” to piękna, zarówno od strony wizualnej, jak i treściowej, książka o przemijaniu. Głównymi bohaterami są babcia, dziadek oraz ich wnuczka. Mężczyzna prowadzi ogród, w którym kwitną najpiękniejsze kwiaty. Ta krótka opowieść ma bardzo ładne przesłanie. Mówi o tym, iż w ogrodzie jest wiele kwiatów. Jedne dopiero co wyrosły, inne są jeszcze nasionkiem, a jeszcze inne przekwitają. Na miejsce starych kwiatów wyrastają nowe. Na tym polega życie oraz tak można określić przemijanie.
Sylwia Wadach-Kloczkowska
Nauczycielka Szkoły Języka Polskiego im. św. Jana Pawła II w Bostonie
Bibliografia:
