Ukąszenie przez kleszcza nie musi oznaczać katastrofy. Jak chronić się przed nimi?

Eksperci podkreślają, iż kluczową rolę w walce z kleszczami odgrywa profilaktyka. (Fot. Pixabay)

Zderzenie z rzeczywistością po ukąszeniu kleszcza często wywołuje panikę. W takich sytuacjach najważniejsze jest jednak zachowanie spokoju i działanie zgodnie z zaleceniami ekspertów.

Coraz więcej Polaków, po ukąszeniu przez kleszcza, decyduje się na badanie pasożyta w laboratorium, licząc na szybkie ustalenie, czy mogło dojść do zakażenia boreliozą. Jednak lekarze przestrzegają przed takim podejściem. „Leczymy pacjenta, a nie kleszcza” – podkreśla w rozmowie z Medonetem lek. Jacek Bujko, specjalista medycyny rodzinnej. Czy to oznacza, iż badanie kleszczy to zbędny wydatek? Odpowiedź jest bardziej złożona, niż mogłoby się wydawać.

Popularność badania kleszczy wynika z jego szybkości – wyniki można uzyskać już w ciągu kilku dni, podczas gdy testy serologiczne z krwi człowieka stają się wiarygodne dopiero po 6–8 tygodniach od ukąszenia. Jednak, jak zauważają eksperci, pozytywny wynik u kleszcza nie oznacza jeszcze, iż człowiek został zakażony.

– Badanie kleszcza może co najwyżej wykryć materiał genetyczny patogenów, które zakażają samego pasożyta. Nie mówi nam jednak nic o stanie zdrowia człowieka – wyjaśnia dr Tomasz Dzieciątkowski, wirusolog. Dodaje, iż takie analizy mają głównie charakter naukowy i służą badaniom epidemiologicznym, a nie diagnostyce klinicznej.

Koszt badania kleszcza w Polsce waha się od 230 do 430 zł, w zależności od liczby analizowanych patogenów. Jednak, jak zauważa jeden z pacjentów w liście do Medonetu, jest to wydatek, który nie przynosi rzeczywistego uspokojenia: „Codziennie w nerwach sprawdzałem wyniki. Później wyczytałem, iż to badanie to adekwatnie sztuka dla sztuki”.

Kleszcz wbity w skórę – jak działać krok po kroku?

Zderzenie z rzeczywistością po ukąszeniu kleszcza często wywołuje panikę. W takich sytuacjach najważniejsze jest jednak zachowanie spokoju i działanie zgodnie z zaleceniami ekspertów. Lek. Jacek Bujko tłumaczy, jak postępować:

1. Usunięcie kleszcza – Najlepiej użyć pęsety o cienkich końcach lub specjalnych narzędzi, takich jak „kleszczołapki”. Chwytamy pasożyta tuż przy skórze, za aparat gębowy, i delikatnie wyciągamy. Ważne, by nie ściskać wypełnionego krwią tułowia, co mogłoby zwiększyć ryzyko zakażenia.

2. Dezynfekcja miejsca ukąszenia – jeżeli w skórze pozostanie fragment aparatu gębowego kleszcza, nie należy wpadać w panikę. „To nie jest głowa kleszcza, a jedynie jego hypostom. Nie przenosi już zakażenia i organizm najczęściej sam go usunie” – uspokaja ekspert.

3. Obserwacja miejsca ukąszenia – Przez 30 dni należy monitorować skórę w miejscu ukłucia. Pojawienie się rumienia wędrującego (powiększającej się plamy o średnicy powyżej 5 cm) jest wskazaniem do natychmiastowej antybiotykoterapii.

Jak chronić się przed kleszczami? Profilaktyka od A do Z

Eksperci podkreślają, iż kluczową rolę w walce z kleszczami odgrywa profilaktyka. Na rynku dostępne są różne środki odstraszające, ale najbardziej skuteczne pozostają preparaty zawierające DEET lub ikarydynę. – DEET to złoty standard w ochronie przed kleszczami, ale ikarydyna jest równie skuteczna, a przy tym łagodniejsza dla skóry i bezpieczna dla materiałów syntetycznych – wyjaśnia lek. Bujko. Dodatkowo, odzież można impregnować permetryną, która nie tylko odstrasza, ale także zabija pasożyty.

Po spacerze warto dokładnie obejrzeć ciało, ponieważ kleszcze mogą wędrować po skórze choćby przez kilka godzin, zanim znajdą odpowiednie miejsce do wkłucia. To daje czas na ich usunięcie, zanim dojdzie do potencjalnego zakażenia.

Szczepienia – co warto wiedzieć?

Choć na boreliozę nie istnieje skuteczna szczepionka, można zabezpieczyć się przed inną groźną chorobą przenoszoną przez kleszcze – kleszczowym zapaleniem mózgu (KZM).

– Szczepionka na KZM to najlepsza inwestycja we własne zdrowie – podkreśla lek. Bujko. W przypadku boreliozy eksperci zalecają natomiast tzw. czujną obserwację. W Polsce, w przeciwieństwie do USA, nie stosuje się profilaktycznej antybiotykoterapii „na zapas” po każdym ukąszeniu.

• Krok 1 – Ubranie: Odzież wierzchnią zdejmujemy od razu po przyjściu do domu. Najskuteczniejszą metodą na zabicie kleszczy, które mogły się w niej ukryć, jest włożenie ubrań do suszarki bębnowej na 15 minut na wysoką temperaturę, jeszcze przed praniem.
• Krok 2 – Prysznic: Prysznic w ciągu dwóch godzin po powrocie z terenów zielonych pozwala spłukać z ciała te kleszcze, które jeszcze nie zdążyły się wbić.
• Krok 3 – Dokładna inspekcja ciała: To najważniejszy element. Używając lustra, należy dokładnie obejrzeć całe ciało, zwracając szczególną uwagę na „ulubione” miejsca kleszczy: pachy, pachwiny, zgięcia pod kolanami, pępek, skórę głowy i linię włosów, kark oraz okolice za uszami. U dzieci tę kontrolę muszą bezwzględnie przeprowadzić rodzice.
• Krok 4 – Kontrola zwierząt i rzeczy: Pamiętajmy, iż kleszcze mogą zostać przyniesione do domu także na psie, kocie, plecaku czy kocu piknikowym.

Sześć przykazań w walce z kleszczami

Eksperci wskazują sześć kluczowych zasad, które pomogą zminimalizować ryzyko zakażenia po ukąszeniu przez kleszcza:

• 1. Nie panikuj – zachowaj spokój i działaj metodycznie.
• 2. Usuń kleszcza prawidłowo– użyj odpowiednich narzędzi i techniki.
• 3. Dezynfekuj miejsce ukąszenia – to zmniejsza ryzyko infekcji.
• 4. Obserwuj skórę – szukaj objawów, takich jak rumień wędrujący.
• 5. Stosuj środki ochrony – wybieraj preparaty z DEET lub ikarydyną.
• 6. Zaszczep się na KZM – to skuteczna ochrona przed groźną chorobą.

Ukąszenie przez kleszcza nie musi oznaczać katastrofy. Dzięki odpowiedniej wiedzy i działaniu można zminimalizować ryzyko zakażenia i uniknąć niepotrzebnego stresu. Jak podkreślają eksperci, kluczem jest edukacja i zdrowy rozsądek.

1. Nie panikuj, działaj spokojnie. Stres jest złym doradcą.
2. Usuń kleszcza prawidłowo – pęsetą lub podobnym narzędziem, prostopadłym ruchem tuż przy skórze. Nie smaruj, nie wykręcaj, nie przypalaj.
3. Obserwuj miejsce ukłucia przez 30 dni. Pojawienie się powiększającego się rumienia (niekoniecznie z przejaśnieniem!) to sygnał do pilnej wizyty u lekarza.
4. Nie badaj kleszcza i nie bierz antybiotyku „na zapas”. To niezgodne z wiedzą medyczną. Zaufaj strategii obserwacji.
5. Stosuj wieloetapową profilaktykę: wybieraj skuteczne repelenty, a po powrocie zawsze stosuj rytuał kontroli ubrań i całego ciała.
6. Zaszczep się przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM). To jedyna choroba odkleszczowa, której możemy skutecznie zapobiegać dzięki szczepieniom.