14 godzin temu
Ministerstwo Finansów wprowadza przełomowe zmiany w polskim systemie bankowym, które mogą przyspieszyć dostęp spadkobierców do pieniędzy po zmarłych bliskich. Projekt nowelizacji Prawa bankowego, opublikowany w środę na stronach Rządowego Centrum Legislacji, nakłada na instytucje finansowe nowy, istotny obowiązek – aktywne sprawdzanie, czy właściciele nieaktywnych rachunków bankowych przez cały czas żyją. Ta rewolucyjna zmiana ma fundamentalne znaczenie dla milionów Polaków i ich rodzin, szczególnie w kontekście problemu tzw. „uśpionych kont” – rachunków bankowych należących do osób zmarłych, o których istnieniu spadkobiercy często nie wiedzą.
fot. Warszawa w Pigułce
Zgodnie z proponowanymi przepisami, banki będą zobowiązane do podjęcia konkretnych działań po pięciu latach braku aktywności na rachunku klienta. Po upływie tego okresu, liczącego się od ostatniej dyspozycji dotyczącej konta, bank zostanie zobligowany do wystąpienia do ministerstwa adekwatnego do spraw informatyzacji o udostępnienie danych z rejestru PESEL. Dane te pozwolą na ustalenie, czy właściciel rachunku przez cały czas żyje, a jeżeli nie – kiedy nastąpił zgon.
Ta zmiana stanowi istotny przełom w porównaniu z obecną praktyką, w której to na spadkobiercach spoczywa cały ciężar poszukiwania informacji o rachunkach bankowych zmarłej osoby. Problem jest znaczący – według szacunków ekspertów rynku finansowego, na „uśpionych kontach” w polskich bankach mogą znajdować się setki milionów złotych należących do osób nieżyjących. Pieniądze te często pozostają w systemie bankowym przez lata, ponieważ bliscy zmarłego po prostu nie wiedzą o ich istnieniu lub nie mają odpowiednich narzędzi do ich zlokalizowania.
Ministerstwo Finansów wyjaśnia, iż głównym celem proponowanych zmian jest umożliwienie spadkobiercom szybszego uzyskiwania informacji o środkach zgromadzonych przez zmarłych w bankach. Dzięki temu, proces dziedziczenia może przebiegać sprawniej, a ryzyko wypłat na rzecz osób nieuprawnionych zostanie znacząco ograniczone. W uzasadnieniu projektu podkreślono, iż bezpośredni dostęp banków do informacji z rejestru PESEL pozwoli na szybkie zamknięcie tzw. rachunków uśpionych, co przyniesie korzyści zarówno spadkobiercom, jak i całemu systemowi finansowemu.
Warto zauważyć, iż projektowana regulacja uwzględnia również fakt, iż klienci często posiadają więcej niż jeden rachunek w tym samym banku. W takich przypadkach, pięcioletni okres, po którym bank musi sprawdzić, czy klient żyje, będzie liczony od ostatniej dyspozycji dotyczącej któregokolwiek z jego kont. Jest to rozwiązanie logiczne, ponieważ aktywność na jednym rachunku sugeruje, iż klient przez cały czas żyje, choćby jeżeli inne jego konta pozostają nieaktywne.
Nowe przepisy odnoszą się również do sytuacji, w której umowa prowadzenia rachunku bankowego wygasła, a klient nie złożył dyspozycji wypłaty zgromadzonych środków. W takim przypadku, po upływie trzech miesięcy od dnia wygaśnięcia umowy zawartej na czas określony, bank będzie zobowiązany do sprawdzenia w rejestrze PESEL, czy właściciel rachunku żyje, a jeżeli nie – kiedy nastąpił jego zgon.
Istotnym elementem projektowanej nowelizacji jest również doprecyzowanie zakresu informacji, jakie bank przekazuje posiadaczowi rachunku bankowego będącemu osobą fizyczną, osobie, która uzyskała tytuł prawny do spadku po posiadaczu rachunku, oraz zarządcy sukcesyjnemu. Ministerstwo Finansów podkreśla, iż w obecnym stanie prawnym występują trudności z wykonaniem obowiązku udzielania informacji dotyczących rachunków zamkniętych wcześniej niż maksymalne okresy przechowywania informacji o rachunkach wynikające z aktualnie obowiązujących przepisów.
Proponowane zmiany upraszczają procedurę przekazywania informacji zbiorczej przez bank, zwalniając instytucje finansowe z obowiązku przekazywania informacji o umowach rachunku bankowego, które zostały rozwiązane lub wygasły, a w przypadku których upłynął już, wynikający z odrębnych przepisów, okres przechowywania związanych z nimi informacji i dokumentów. Jest to rozwiązanie pragmatyczne, uwzględniające realia funkcjonowania instytucji finansowych.
Projekt przewiduje również zmiany w ustawie o ewidencji ludności, które umożliwią bankom otrzymywanie nie tylko informacji o fakcie zgonu klienta, jak ma to miejsce obecnie, ale również o dokładnej dacie śmierci. Jest to informacja kluczowa z punktu widzenia procesu zarządzania rachunkami osób zmarłych i przekazywania środków spadkobiercom.
Sektor bankowy przez lata zgłaszał potrzebę wprowadzenia podobnych regulacji, wskazując na problemy związane z identyfikacją rachunków należących do osób zmarłych i trudności w kontakcie ze spadkobiercami. Banki często znajdują się w skomplikowanej sytuacji, gdy przez lata prowadzą rachunki osób nieżyjących, nie mając odpowiednich narzędzi prawnych do weryfikacji statusu klienta czy zamknięcia konta.
Nowe przepisy wpisują się w szerszy trend wprowadzania rozwiązań ułatwiających dostęp do informacji o majątku osób zmarłych. W wielu krajach europejskich podobne mechanizmy funkcjonują już od lat, przynosząc wymierne korzyści zarówno dla systemu finansowego, jak i dla spadkobierców. W Polsce problem „uśpionych kont” był dotychczas rozwiązywany w sposób fragmentaryczny, głównie poprzez indywidualne procedury poszczególnych banków, co nie gwarantowało systemowej efektywności.
Z perspektywy klientów banków i ich rodzin, proponowane zmiany oznaczają większą przejrzystość i sprawność procesu dziedziczenia majątku zgromadzonego na rachunkach bankowych. Dotychczas, identyfikacja wszystkich kont zmarłej osoby często stanowiła prawdziwe wyzwanie, szczególnie gdy zmarły korzystał z usług wielu różnych instytucji finansowych. Spadkobiercy musieli samodzielnie kontaktować się z każdym bankiem, co było procesem czasochłonnym i nie zawsze skutecznym.
Nowe regulacje, choć skupiają się na technicznym aspekcie weryfikacji statusu klienta, mogą mieć daleko idące implikacje społeczne i ekonomiczne. Z jednej strony, ułatwią rodzinom dostęp do należnych im środków, z drugiej – przyczynią się do bardziej efektywnego obiegu pieniądza w gospodarce. Środki, które dotychczas pozostawały zamrożone na „uśpionych kontach”, będą mogły szybciej wrócić do obiegu gospodarczego.
Warto również zwrócić uwagę na aspekt związany z ochroną danych osobowych. Projekt zakłada, iż banki będą miały dostęp do ściśle określonych informacji z rejestru PESEL, ograniczonych do danych niezbędnych do ustalenia, czy klient żyje, a jeżeli nie – kiedy nastąpił jego zgon. Jest to podejście respektujące zasadę minimalizacji danych, zgodnie z którą przetwarzane powinny być wyłącznie informacje niezbędne do realizacji konkretnego celu.
Projektowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia, co sugeruje, iż Ministerstwo Finansów dostrzega pilną potrzebę wprowadzenia nowych rozwiązań. Krótki okres vacatio legis może stanowić wyzwanie dla banków, które będą musiały dostosować swoje systemy informatyczne i procedury wewnętrzne do nowych wymagań prawnych.
Można się spodziewać, iż po wprowadzeniu nowych przepisów nastąpi okres intensywnej weryfikacji „uśpionych kont” w polskim systemie bankowym. Banki będą musiały przeanalizować miliony rachunków pod kątem ich aktywności i zidentyfikować te, które kwalifikują się do sprawdzenia statusu klienta w rejestrze PESEL. Proces ten może ujawnić skalę problemu „uśpionych kont” w Polsce i potencjalnie doprowadzić do identyfikacji znaczących środków należących do osób zmarłych.
Z perspektywy spadkobierców najważniejsze będzie monitorowanie procesu wdrażania nowych przepisów i śledzenie komunikatów ze strony banków. Osoby, które podejrzewają, iż ich zmarli bliscy mogli posiadać rachunki bankowe, o których istnieniu rodzina nie wiedziała, powinny w najbliższym czasie rozważyć skontaktowanie się z instytucjami finansowymi w celu uzyskania odpowiednich informacji.
Ta nowelizacja Prawa bankowego pokazuje, iż polski system prawny ewoluuje w kierunku większej przejrzystości i efektywności w obszarze zarządzania majątkiem osób zmarłych. Jest to zmiana, która może przynieść wymierne korzyści zarówno dla obywateli, jak i dla całego systemu finansowego, stanowiąc istotny krok w kierunku modernizacji polskiego prawa spadkowego w kontekście cyfrowej gospodarki XXI wieku.
źródło: TVN24/Warszawa w Pigułce
