Onkolodzy są zaniepokojeni rosnącą liczbą nowotworów, które pojawiają się we wczesnym wieku, co skłoniło ich do zastanowienia się nad możliwymi przyczynami. Styl życia z pewnością odgrywa rolę, ale nie daje pełnego wyjaśnienia tego zjawiska.
Podczas kongresu Europejskiego Towarzystwa Onkologii Medycznej (ESMO), który odbył się niedawno w Barcelonie, temat ten był szeroko omawiany. Profesor Shuji Ogino z Harvard Medical School określił to zjawisko jako “narastającą globalną epidemię”, która budzi niepokój wśród specjalistów. Jak wynika z badań opublikowanych w *BMJ Oncology*, przypadki nowotworów u osób poniżej 50. roku życia wzrosły o prawie 80% w ciągu ostatnich trzech dekad. Chociaż eksperci wskazują na wpływ stylu życia, trudno jest określić dokładne przyczyny tego wzrostu.
Dr Ángela Lamarca, onkolog z Fundacji Jiménez Díaz, podkreśla, iż szczególnie niepokojące są przypadki raka jelita grubego, które występują coraz częściej u młodszych pacjentów. Dotyczy to również innych nowotworów, takich jak rak trzustki, wątroby, przełyku, czy piersi. Badania nad molekularnymi przyczynami tej dynamiki nie przyniosły dotychczas jednoznacznych wyników.
Nie ma jeszcze jasnych odpowiedzi na pytanie, co dokładnie powoduje ten wzrost. Wiele przypadków nowotworów we wczesnym wieku pojawia się sporadycznie, bez dziedzicznego podłoża. Wczesne wykrywanie także nie wydaje się być jedyną przyczyną, ponieważ większość badań przesiewowych wykonuje się dopiero po 50. roku życia. Lamarca wskazuje na przypadki raka trzustki u osób w wieku 40 lat, co kiedyś było niezwykłe. Chociaż niektóre z tych przypadków można wyjaśnić dziedzicznymi mutacjami, jak w przypadku genów BRCA, większość pozostaje niewyjaśniona.
Styl życia z pewnością ma znaczenie. Niezdrowa dieta, otyłość, brak aktywności fizycznej oraz palenie tytoniu i spożycie alkoholu to czynniki ryzyka, które zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwory. Jednak nie wszystkie te czynniki mogą wyjaśnić, dlaczego rak rozwija się u coraz młodszych osób. Naukowcy podejrzewają, iż także ekspozycja na szkodliwe czynniki już od najmłodszych lat życia, a choćby jeszcze w okresie prenatalnym, może odgrywać istotną rolę. Shuji Ogino podkreśla, iż to, co obserwujemy teraz, jest rezultatem wieloletniej ekspozycji na różne czynniki środowiskowe.
Ryzyko zachorowania na raka w młodszym wieku może wynikać również z tzw. efektu kohorty urodzeniowej. W każdym pokoleniu ryzyko nowotworów o wczesnym początku rośnie. Kimmie Ng z Dana-Farber Cancer Institute zwróciła uwagę, iż osoby urodzone w 1990 roku są bardziej narażone na raka jelita grubego niż osoby urodzone w 1950 roku. Wpływają na to zmiany w środowisku, choć dokładne mechanizmy pozostają nieznane.
Choć wciąż brakuje narzędzi do wczesnego wykrywania i przeciwdziałania temu zjawisku, najważniejsze są edukacja i profilaktyka. Pedro Pérez Segura z Szpitala Klinicznego San Carlos w Madrycie podkreśla konieczność promowania zdrowego stylu życia i unikania szkodliwych nawyków, takich jak palenie i nadmierne spożycie alkoholu.
