Złoty medal dla architekt Ewy Dziekońskiej

Architekt Ewa Dziekońska z Tychów, współautorka projektu wrocławskiej rotundy (gdzie eksponowana jest Panorama Racławicka), 13 czerwca odznaczona została najwyższym wyróżnieniem państwowym w dziedzinie kultury – Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Uroczystość odbyła się podczas obchodów 40-lecia Panoramy Racławickiej we Wrocławiu.

Panorama Racławicka to olbrzymi obraz o długości 114 metrów i wysokości 15 metrów. Przedstawia zwycięską dla wojsk polskich bitwę insurekcji kościuszkowskiej stoczoną 4 kwietnia 1794 roku z wojskami rosyjskimi pod Racławicami. Obraz powstał we Lwowie dla upamiętnienia setnej rocznicy tego zwycięstwa. Pomysłodawcą i jednym z autorów dzieła był malarz Jan Styka (1858–1925). Razem z nim pracowali inni artyści malarze m.in. Wojciech Kossak (1856–1942). Ze względu na swój rozmiar, płótno zaprezentowane było jako duży okrąg, wewnątrz którego znajdowali się zwiedzający. Aby tak eksponować obraz, we Lwowie wybudowano rotundę. Otwarcie Panoramy Racławickiej nastąpiło 5 czerwca 1894 roku.

Podczas II wojny światowej obraz schowano. Po jej zakończeniu trafił do Wrocławia, ale nie był wystawiany ze względu na swoją tematykę – zwycięstwo Polaków nad Rosjanami (ówczesne władze komunistyczne były całkowicie zależne od Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich). Dopiero po sierpniu 1980 roku, gdy zrodził się ruch Solidarność, postanowiono przystąpić we Wrocławiu do wzniesienia budynku rotundy, w której Panorama Racławicka pokazywana jest do dzisiaj.

Projekt znany był od dawna. Jak informuje bowiem Muzeum Narodowe we Wrocławiu [mnwr.pl], co prawda praca wyłoniona w pierwszym konkursie, ogłoszonym w 1948 roku, nie została zrealizowana („ze względu na sytuację polityczną”), ale drugi konkurs z 1957 rok okazał się szczęśliwy dla dzieła Styki i Kossaka. Rozpatrzono wówczas 54 prace (w sumie prawie 500 plansz i modeli) z całej Polski – zwyciężył projekt młodych architektów z Wrocławia: Ewy Dziekońskiej i jej męża Marka. Jury, jak czytamy, „doceniło przede wszystkim jednorodną i konsekwentną konstrukcję budynku, czyli spięte pierścieniem rozporowym żelbetowe słupy, a pomiędzy nimi prefabrykowane moduły o ukośnych liniach, które ożywiły elewację”. Ewa Dziekońska i jej mąż Marek, przeprowadzili się do Tychów.

Uroczyste otwarcie wrocławskiej rotundy z Panoramą Racławicką nastąpiło 14 czerwca 1985 roku. Jak informuje Urząd Miasta Tychy, z okazji stulecia tego wydarzenia 13 czerwca 2025 roku Hanna Wróblewska, minister kultury i dziedzictwa narodowego, wręczyła medale wybitnym twórcom i konserwatorom za wkład w zachowanie i popularyzację Panoramy Racławickiej. W tym gronie była Ewa Dziekońska, która uhonorowana została najwyższym wyróżnieniem państwowym w dziedzinie kultury – Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Urząd Miasta Tychy informuje, iż Ewa Dziekońska ukończyła studia na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej, a swoją zawodową drogę rozpoczęła w Biurze Projektów Budownictwa Wiejskiego we Wrocławiu. Za projekt gmachu Panoramy Racławickiej Ewa i Marek Dziekońscy otrzymali Państwową Nagrodą II stopnia.

– Dziekońscy koncentrowali się głównie na projektowaniu obiektów użyteczności publicznej, takich jak szkoły, przedszkola czy budynki przemysłowe – informuje UM Tychy. – Tworzyli również projekty mieszkaniowe oraz koncepcje przestrzeni miejskich. Brali udział w licznych konkursach organizowanych przez Stowarzyszenie Architektów Polskich (SARP), zdobywając m.in. trzecią nagrodę za projekt zabudowy zwartej dla województwa śląskiego, specjalne wyróżnienie za koncepcję ambasady RP w Waszyngtonie oraz wyróżnienie za projekt kościoła w Tychach.

Ewa Dziekońska, jak czytamy na umtychy.pl, od wielu lat, równolegle z pracą zawodową, aktywnie angażuje się w działania na rzecz ochrony środowiska. Wspierała wdrażanie założeń Agendy 21 na poziomie lokalnym, a w latach 1986–1989 współpracowała z Instytutem Podstawowych Problemów Techniki PAN, skupiając się na tematyce budownictwa energooszczędnego. W 1990 roku współtworzyła tyskie koło Polskiego Klubu Ekologicznego. Za swoją działalność wyróżniona została m.in. Złotym Krzyżem Zasługi.

(pp)